Jeśli kiedykolwiek mieszkasz w Japonii, prędzej czy później napotkasz znak kanji 和. Wymawiany jako „wa” jest często używany jako przedrostek w związkach kanji, co oznacza „japoński” lub „japoński styl”. Oto kilka przykładów:
和紙 (washi) = japoński papier
和歌 (waka) = (klasyczny) japoński wiersz
和服 (wafuku) = japońskie (tradycyjne) ubrania
和室 (washitsu) = pokój w (tradycyjnym) japońskim stylu.
和風 (wafū) = japoński styl
和語 (wago) = rdzennie japońskie słowo
Użycie 和 do nadania bardzo czystego i tradycyjnego znaczenia „japońskości” jest wszechobecne w języku japońskim. Jednakże, „japońskość” nie jest w rzeczywistości podstawowym znaczeniem tego znaku. Jego pierwotnym znaczeniem jest „harmonia”, a „japoński” jest znaczeniem drugorzędnym, które Japończycy wybrali dla siebie.
„Wa” jest najstarszą zarejestrowaną nazwą Japonii i występuje w kilku starożytnych tekstach chińskich. Jednakże Chińczycy użyli innego kanji dla tej nazwy: 倭. Niestety, ten znak ma również niezbyt pochlebne znaczenie „karzeł” i nie dziwi, że Japończykom się to nie spodobało. Gdzieś w VIII wieku zdecydowali się zamienić 倭 na 和, który miał tę samą wymowę, ale znacznie przyjemniejsze znaczenie „harmonia”. Japończycy zapożyczyli również to samo kanji do zapisu nazwy królestwa Yamato, z którego wywodzi się naród japoński. Napisane 大和, co dosłownie oznacza „Wielkie Wa”, te dwa kanji razem wymawia się jako „Yamato”. 大和魂 (yamato-damashii) jest innym terminem, który został ukuty w tym samym czasie, aby wyrazić koncepcję „japońskiego ducha”; integralne wartości Japończyków i ich kultury.
Fakt, że Japończycy wybrali ten znak do nazwania siebie jest bardzo wymowny. „Wa” oznaczające „harmonię” było bardzo ważnym pojęciem w kształtujących się latach Japonii. Pod wpływem chińskich filozofii konfucjańskich i buddyjskich legendarny regent książę Shōtoku (574 – 622) wpisał je do swojej konstytucji dla narodu japońskiego. W tym dokumencie, który ustanowił moralne ramy Japonii jako rodzącego się państwa narodowego, książę Shōtoku napisał: „Harmonia powinna być ceniona, a kłótnie powinny być unikane. …kiedy przełożeni są w zgodzie ze sobą, a podwładni są przyjaźni, wtedy sprawy są omawiane spokojnie i przeważa właściwy pogląd na sprawy.”
和 jest nadal dużą częścią tego, jak Japończycy postrzegają samych siebie. Kanji pojawia się w najnowszej japońskiej nazwie epoki: 令和 lub Reiwa, a w rzeczywistości było używane w nazwach epok przy 19 poprzednich okazjach. Ponadto, idealny stan harmonii społecznej wyrażony przez 和 jest nadal integralną częścią tego, co czyni Japonię tak wyjątkową. Wartości grupowe i dobro wspólnoty są postrzegane jako ważniejsze niż indywidualne ambicje czy pragnienia. Dobry obywatel to taki, który przyczynia się do ogólnego „wa”, a to przynosi pokój (lub 平和 heiwa) i zgodę (lub 調和 chōwa). Często komentatorzy kultury japońskiej kontrastują tę etykę grupową z bardziej indywidualistyczną kulturą społeczeństw zachodnich. Czasami ten nacisk grupy na jednostkę jest postrzegany w negatywnym świetle. Domagając się społecznej jedności, indywidualność może zostać utracona, a prawa jednostki stłumione. Jednak bliższe spojrzenie na etymologię postaci和 pokazuje nam, że nie powinno tak być.
和 składa się z dwóch części. Po lewej stronie jest 禾, który przedstawia kłos zboża. Po prawej stronie jest 口, który reprezentuje usta. Niektórzy uczeni twierdzą, że ziarno reprezentuje elastyczność i miękkość. Możemy zobaczyć to znaczenie w niektórych japońskich odczytach kanji:
和らぐ (yawaragu) – zmiękczać, uspokajać
和らげる (yawarageru) – zmiękczać, moderować, złagodzić
和む (nagomu) – zmiękczyć, uspokoić
口 z drugiej strony sugeruje mowę i różne głosy śpiewające w harmonii.
Innym wyjaśnieniem pochodzenia tego znaku jest to, że禾 wraz z 口 sugeruje ziarno w ustach, a więc coś pysznego. Dobry posiłek to taki, w którym różne składniki są łączone i mieszane tak, że ich różne smaki są zharmonizowane w satysfakcjonującą całość. Chociaż sugeruje się, że 和 w kulturze japońskiej może tłumić indywidualność, w pochodzeniu tego kanji możemy dostrzec zrozumienie, że harmonia grupy zależy od różnych, odrębnych elementów, które wzajemnie się uzupełniają i wzmacniają. W 和 zawinięte jest całe mnóstwo znaczeń.
Michael Lambe
.