W zastępstwie streszczenia, oto krótki fragment treści:
Journal of Democracy 11.4 (2000) 25-32
Mexico’s Victory
Vicente Fox and the Rise of the Pan
David A. Shirk
Kandydat Partii Akcji Narodowej (PAN) Vicente Fox Quesada i meksykańscy wyborcy osiągnęli w końcu to, co kiedyś uważano za niemożliwe, głośno pokonując od dawna dominującą Instytucjonalną Partię Rewolucyjną (PRI) w wyborach krajowych 2 lipca 2000 roku. Większość obserwatorów nie mogła uwierzyć, że opozycja rzeczywiście wygrała, dopóki prezydent Ernesto Zedillo oficjalnie nie przyznał Foxowi wygranej w wyborach. Z pewnością nikt nie mógł przewidzieć zwycięstwa Foxa bez zwrócenia bacznej uwagi na stopniowe, lecz istotne postępy PAN na poziomie stanowym i lokalnym w ciągu ostatnich 20 lat, na wzrost znaczenia Vicente Foxa w PAN oraz na rosnącą dojrzałość polityczną meksykańskiego elektoratu.
PAN została utworzona w mieście Meksyk we wrześniu 1939 roku przez profesjonalistów, intelektualistów, przedsiębiorców i katolików poszukujących instytucjonalnej alternatywy dla PRI, która wyłoniła się jako partia rządząca w następstwie Rewolucji Meksykańskiej. Choć często przedstawiano ją jako partię reakcyjną, poparcie PAN dla wolnych i uczciwych wyborów, konkurencyjnego systemu wielopartyjnego, skutecznego federalizmu (z należytym poszanowaniem autonomii stanowej i lokalnej) oraz podziału władzy (zwłaszcza rozwoju prawdziwie niezależnej władzy ustawodawczej) ściśle odpowiada pierwotnym celom Rewolucji. W szczególności, istnieje znaczna zbieżność między doktryną PAN a głównymi celami ojca Rewolucji Meksykańskiej, Francisco I. Madero, który opowiadał się za „efektywnymi wyborami” i zakończeniem politycznego monopolu reżimu Porfirio Diaza (1877-1910). Ta zbieżność czyni PAN prawowitym członkiem meksykańskiej rodziny rewolucyjnej, aczkolwiek tylko dalekim kuzynem grup, które zdominowały meksykańską politykę w minionym stuleciu. 1
Na pewno, partia ma historyczne powiązania z grupami biznesowymi i działaczami religijnymi, którzy wykazali początkowe zainteresowanie PAN z powodu lewicowych i antyklerykalnych tendencji reżimu PRI w późnych latach dwudziestych i trzydziestych. Jednak wraz z odejściem administracji Lázaro Cárdenasa (1934-40), PRI była w stanie przyciągnąć większość biznesmenów z powrotem do owczarni, przesuwając się ostro na prawo. W rezultacie PAN straciła większość swoich najbogatszych zwolenników, a ci, którzy pozostali, byli przywiązani przede wszystkim do programu partii, który zakładał liberalno-demokratyczne reformy i ochronę wolności religijnej. Religijne skrzydło partii zyskało znaczną siłę w latach sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych, ale pozostawało pod silnym wpływem międzynarodowych organizacji chrześcijańsko-demokratycznych i lewicowej teologii wyzwolenia. W każdym razie, po tym jak konflikt wewnętrzny uniemożliwił partii nominowanie kandydata na prezydenta w 1976 roku, a małe i średnie interesy biznesowe napłynęły do partii we wczesnych latach 80-tych, równowaga sił w kierownictwie przesunęła się na korzyść bardziej świeckich i pragmatycznych przywódców.
Tak więc, chociaż w PAN istnieją elementy „konserwatywne” i katolickie, partia jest lepiej rozumiana jako liberalno-demokratyczna alternatywa dla autorytaryzmu PRI niż jako katolicka reakcja na rewolucję. Ideologię i program PAN można podzielić na dwa szerokie obszary, na które kładzie się nacisk. Pierwszy z nich, wywodzący się z filozofii wczesnych liderów PAN – zwłaszcza prawnika i guru finansowego Manuela Gómeza Morina – kładzie nacisk na zastosowanie zasad liberalno-demokratycznych w wewnętrznej organizacji partii i strategiach rządzenia. Myślący reformatorsko działacze, tacy jak Gómez Morin, preferowali legalną i pozbawioną przemocy rolę polityczną PAN; bardziej sprawiedliwą równowagę sił na poziomie federalnym, stanowym i lokalnym; oraz ochronę indywidualnych obywateli, instytucji edukacyjnych i religijnych, a także pracy przed interwencją i manipulacją ze strony państwa.
Drugi szeroki obszar nacisku w ideologii PAN mówi o mniej precyzyjnie zdefiniowanym zestawie normatywnych, duchowych i społecznych trosk. Zazwyczaj określany w partii jako filozofia „politycznego humanizmu”, czerpie on w dużej mierze z nauk jezuickich. W przeciwieństwie do praktycznego, w dużej mierze świeckiego podejścia liberalno-demokratycznej wizji PAN, „humanizm polityczny” koncentruje się na doskonaleniu człowieka jako istoty duchowej (a także…
).