Kultury na całym świecie są coraz bardziej połączone, a świat biznesu staje się coraz bardziej globalny. Dla menedżerów oznacza to, że powinni być w stanie współpracować z wieloma ludźmi z różnych krajów i środowisk kulturowych. Jednakże, ponieważ większość ludzi jest tak mocno zanurzona we własnej kulturze, często nie dostrzega, jak wpływa ona na ich sposób myślenia i zachowania. Aby temu zaradzić, badacze proponują pewnego rodzaju narzędzia lub mechanizmy, za pomocą których można porównywać kraje pod względem podobieństw i różnic kulturowych. Podjęto wiele prób połączenia tych różnic kulturowych ponad granicami (np. badanie GLOBE, wymiary kulturowe Trompenaarsa i wymiary kulturowe Halla). Jednak najczęściej stosowaną i najbardziej znaną koncepcją różnic kulturowych jest koncepcja wymiarów kulturowych Geerta Hofstede. Z biegiem lat jego badania doprowadziły do powstania sześciu wymiarów kulturowych, na podstawie których można uszeregować kraje: Power Distance, Individualism/Collectivism, Masculinity/Femininity, Uncertainty Avoidance, Long-term/Short-term Orientation oraz Restraint/Indulgence. Każdy z tych wymiarów zostanie omówiony poniżej:
Figura 1: Wymiary kulturowe Hofstede
Dystans władzy
Wymiar ten wyraża stopień, w jakim mniej wpływowi członkowie społeczeństwa akceptują i oczekują, że władza jest rozdzielana nierówno: przekonania na temat właściwego podziału władzy w społeczeństwie. Podstawową kwestią jest tu sposób, w jaki społeczeństwo radzi sobie z nierównościami wśród ludzi. Ludzie w społeczeństwach wykazujących duży Dystans Władzy akceptują hierarchiczny porządek, w którym każdy ma swoje miejsce i który nie wymaga dalszego uzasadnienia. W społeczeństwach o niskim Dystansie Władzy ludzie dążą do wyrównania podziału władzy i żądają uzasadnienia dla nierówności władzy. Chiny i Arabia Saudyjska to kraje o wysokim wskaźniku Dystansu Władzy.
Indywidualizm
Wymiar Indywidualizm/Kolektywizm dotyczy względnego znaczenia interesów indywidualnych w porównaniu z grupowymi. Wyższa strona tego wymiaru, zwana indywidualizmem, może być zdefiniowana jako preferencja dla luźno powiązanych ram społecznych, w których oczekuje się, że jednostki będą dbać tylko o siebie i swoje najbliższe rodziny. Jego przeciwieństwo, kolektywizm, reprezentuje preferencje dla ściśle powiązanych ram społecznych, w których jednostki mogą oczekiwać, że ich krewni lub członkowie określonej grupy wewnętrznej będą się nimi opiekować w zamian za niekwestionowaną lojalność. Pozycja społeczeństwa w tym wymiarze jest odzwierciedlona w tym, czy obraz siebie ludzi jest definiowany w kategoriach „ja” czy „my”. USA jest uważane za jeden z najbardziej indywidualistycznych krajów na świecie.
Męskość
Wymiar Męskość/Kobiecość dotyczy tego, jakie wartości są uważane za ważniejsze w danym społeczeństwie. Męska strona tego wymiaru reprezentuje preferencje w społeczeństwie dla osiągnięć, heroizmu, asertywności i materialnych nagród za sukces. Społeczeństwo w ogóle jest bardziej konkurencyjne. Jego przeciwieństwo, kobiecość, oznacza preferencje dla współpracy, skromności, troski o słabszych i jakości życia. Społeczeństwo jest bardziej nastawione na konsensus. W kontekście biznesowym męskość kontra kobiecość jest czasami określana również jako kultura „twarda kontra czuła”. Japonia jest uważana za bardzo męski kraj, podczas gdy kraje skandynawskie, takie jak Norwegia i Szwecja, są uważane za bardzo kobiece.
Unikanie niepewności
Wymiar Unikania Niepewności wyraża stopień, w jakim członkowie społeczeństwa czują się niekomfortowo z niepewnością i niejednoznacznością. Dodatkowo brany jest pod uwagę jego wpływ na tworzenie reguł. Podstawową kwestią jest tu to, jak społeczeństwo radzi sobie z faktem, że przyszłości nigdy nie można poznać: czy powinniśmy próbować kontrolować przyszłość, czy po prostu pozwolić jej się wydarzyć? Kraje o wysokim poziomie Unikania Niepewności utrzymują sztywne kodeksy wierzeń i zachowań oraz są nietolerancyjne wobec nieortodoksyjnych zachowań i pomysłów. Kraje te często potrzebują wielu zasad, aby ograniczyć niepewność. Kraje o niskim wskaźniku Unikania Niepewności utrzymują bardziej zrelaksowaną postawę, w której praktyka liczy się bardziej niż zasady, tolerancja dla niejednoznaczności jest akceptowana, a potrzeba reguł w celu ograniczenia niepewności jest minimalna. Kraje Ameryki Południowej, takie jak Chile, Peru i Argentyna są krajami o wysokim wskaźniku unikania niepewności.
Zorientowanie na czas
Każde społeczeństwo musi zachować pewne powiązania z własną przeszłością, jednocześnie radząc sobie z wyzwaniami teraźniejszości i przyszłości. Społeczeństwa nadają tym dwóm celom egzystencjalnym różne priorytety. Kraje, które osiągają niskie wyniki w tym wymiarze, na przykład, wolą podtrzymywać uświęcone tradycją normy, a zmiany społeczne postrzegają z podejrzliwością. Są one zorientowane na przeszłość i teraźniejszość, cenią tradycje i zobowiązania społeczne. Z kolei kraje o kulturze, która uzyskała wysoką ocenę w tym wymiarze, przyjmują bardziej pragmatyczne podejście: są zorientowane na przyszłość, zachęcają do gospodarności i wysiłku włożonego w nowoczesną edukację jako sposób na przygotowanie się na przyszłość. Kraje azjatyckie, takie jak Chiny i Japonia, znane są ze swojej długoterminowej orientacji. Maroko jest krajem zorientowanym krótkoterminowo.
Indulgencja
Wymiar Indulgencji jest stosunkowo nowym wymiarem w modelu. Wymiar ten jest definiowany jako stopień, w jakim ludzie starają się kontrolować swoje pragnienia i impulsy, w oparciu o sposób, w jaki zostali wychowani. Stosunkowo słaba kontrola nazywana jest pobłażliwością, a stosunkowo silna kontrola – powściągliwością. Dlatego też kultury można określić jako pobłażliwe lub powściągliwe. Pobłażanie oznacza społeczeństwo, które pozwala na względnie swobodną gratyfikację podstawowych i naturalnych ludzkich popędów związanych z cieszeniem się życiem i zabawą. Restraint oznacza społeczeństwo, które tłumi gratyfikację potrzeb i reguluje ją za pomocą surowych norm społecznych.
Figura 2: Hofstede’s Cultural Dimensions Framework
Dalsza lektura:
- Hofstede, G. (2001). Culture’s Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions, and Organizations Across Nations. Second Edition, Thousand Oaks CA: Sage Publications.
- Steers, R.M. et al. (2013). Management Across Cultures: Developing Global Competencies. Cambridge University Press.
- Geert Hofstede Country Comparison Tool: https://www.hofstede-insights.com/product/compare-countries/