Als je ooit in Japan woont, zul je vroeg of laat het kanji-teken 和 tegenkomen. Uitgesproken als “wa” wordt het vaak gebruikt als voorvoegsel in kanji-samenstellingen om “Japans” of “Japanse stijl” te betekenen. Hier zijn enkele voorbeelden:
和紙 (washi) = Japans papier
和歌 (waka) = een (klassiek) Japans gedicht
和服 (wafuku) = Japanse (traditionele) kleding
和室 (washitsu) = een (traditionele) Japanse stijlkamer
和風 (wafū) = Japanse stijl
和語 (wago) = een inheems Japans woord
Het gebruik van 和 om een zeer zuivere en traditionele betekenis van “Japansheid” te verlenen, is alomtegenwoordig in de Japanse taal. Echter, “Japans” is eigenlijk niet de primaire betekenis van dit teken. De oorspronkelijke betekenis is “harmonie”, en “Japans” is een secundaire betekenis die de Japanners voor zichzelf hebben gekozen.
“Wa” is de oudste geregistreerde naam voor Japan, en komt voor in verschillende oude Chinese teksten. De Chinezen gebruikten echter een andere kanji voor deze naam: 倭. Helaas heeft dit karakter ook de weinig flatteuze betekenis van “dwerg”, en het is dan ook niet verwonderlijk dat de Japanners er niet van hielden. Ergens in de 8e eeuw besloten zij 倭 te vervangen door 和, dat dezelfde uitspraak had, maar de veel aangenamere betekenis van “harmonie”. De Japanners leenden dezelfde kanji ook om de naam van het Yamato koninkrijk te schrijven, waar de natie Japan van afstamt. Geschreven als 大和 wat letterlijk “Grote Wa” betekent, worden deze twee kanji samen uitgesproken als “Yamato”. 大和魂 (yamato-damashii) is een andere term die rond dezelfde tijd werd bedacht om het concept van “de Japanse geest” uit te drukken; de integrale waarden van het Japanse volk en zijn cultuur.
Het feit dat de Japanners dit karakter kozen om zichzelf een naam te geven, is veelzeggend. “Wa” wat “harmonie” betekent was een zeer belangrijk concept in de vormende jaren van Japan. Onder invloed van de Chinese confucianistische en boeddhistische filosofieën schreef de legendarische regent prins Shōtoku (574 – 622) in zijn grondwet specifiek de Wa voor de Japanse natie. In dit document, dat het morele kader van Japan als ontluikende natiestaat vormde, schreef prins Shōtoku: “Harmonie moet worden gewaardeerd en ruzies moeten worden vermeden. …Wanneer de oversten met elkaar in harmonie zijn en de ondergeschikten vriendelijk, dan worden zaken rustig besproken en heerst de juiste kijk op zaken.”
和 is nog steeds een groot deel van hoe de Japanners zichzelf zien. De kanji komt voor in de nieuwste tijdperknaam van Japan: 令和 of Reiwa, en和 is in feite al bij 19 eerdere gelegenheden in tijdperknamen gebruikt. Ook de ideale staat van sociale harmonie zoals uitgedrukt door 和 is nog steeds een integraal onderdeel van wat Japan drijft. Groepswaarden en het welzijn van de gemeenschap worden als belangrijker beschouwd dan individuele ambities of verlangens. Een goede burger is iemand die bijdraagt aan de algemene “wa” en dit brengt vrede (of 平和 heiwa) en overeenstemming (of 調和 chōwa). Vaak zullen commentatoren op de Japanse cultuur deze groepsethiek afzetten tegen de meer individualistische cultuur van de westerse samenlevingen. Soms wordt deze nadruk op de groep boven het individu in een negatief daglicht gesteld. Door sociale eenheid te eisen, kan individualiteit verloren gaan en kunnen individuele rechten worden onderdrukt. Maar een nadere beschouwing van de etymologie van het karakter和 leert ons dat dit niet het geval zou moeten zijn.
和 bestaat uit twee delen. Links staat 禾, dat een graankorrel voorstelt. Aan de rechterkant staat 口, die een mond voorstelt. Sommige geleerden zeggen dat het graan staat voor soepelheid en zachtheid. We kunnen deze betekenis zien in sommige van de Japanse lezingen van de kanji:
和らぐ (yawaragu) – verzachten, kalmeren
和らげる (yawarageru) – verzachten, matigen, verlichten
和む (nagomu) – verzachten, kalmeren
口 aan de andere kant is suggestief voor spraak, en verschillende stemmen die in harmonie zingen.
Een andere verklaring voor de oorsprong van dit teken is dat禾 samen met 口 suggereert dat er graan in de mond zit, en daarmee iets lekkers. Een goede maaltijd is een maaltijd waarin verschillende ingrediënten worden samengebracht en gemengd, zodat hun verschillende smaken worden geharmoniseerd tot een bevredigend geheel. Hoewel gesuggereerd is dat 和 in de Japanse cultuur individualiteit kan onderdrukken, zien we in de oorsprong van deze kanji een begrip dat groepsharmonie in feite afhankelijk is van verschillende, verschillende elementen die elkaar aanvullen en versterken. Er zit een heleboel betekenis verpakt in 和.
Michael Lambe