Annales d’Éthiopie, 2010, 25, 271-281 271 Ardipithecus ramidus en het ontstaan van de mensheid
Jean-Renaud Boisserie*
Een beroemde Franse paleontoloog vertelt vaak over de reactie van zijn gekrenkte grootmoeder nadat hij haar over de evolutie van de mens had verteld: “Wel, JIJ bent misschien een nakomeling van chimpansees, maar IK, zeker niet!” De beroemde Lucy, onze 3,2 miljoen jaar oude Ethiopische voorouder, heeft onlangs een “grootmoeder” gevonden die haar hetzelfde had kunnen vertellen. Decennia lang suggereerden vele geleerden die de Australopithecus afarensis (Lucy’s soort) bestudeerden, dat de menselijke voorouders evolueerden van iets dat leek op een chimpansee. In een spectaculaire reeks van 11 artikelen, gepubliceerd in het tijdschrift Science in oktober 2009, maakte een internationaal onderzoeksteam een einde aan dit paradigma. In deze artikelen beschreef het team een gedeeltelijk vrouwelijk skelet van een menselijke voorouder (ARA-VP 1/500, bijgenaamd “Ardi”; Fig. 1A), evenals talrijke fragmentarische resten van andere individuen die in de Midden-Awashvallei (Afar, Ethiopië) werden ontdekt. De 4,4 miljoen jaar oude specimens behoren tot de soort
Ardipithecus ramidus.
Deze soort is niet de oudst bekende menselijke voorouder, en werd 16 jaar geleden voor het eerst beschreven (White et al., 1994) op basis van de studie van fragmentarische resten van dezelfde ouderdom en van dezelfde plaats (Aramis). Nieuwheid van de soort en een grotere ouderdom zijn echter geen absolute vereisten voor het vaststellen van een wetenschappelijk belang: de pas gepubliceerde fossielen vormen een van de belangrijkste ontdekkingen over de menselijke evolutie. Zij werpen een ongekend licht op onze oorsprong door de slecht bekende morfologie van een evolutionaire fase die voorafging aan die van Australopithecus uitvoerig te documenteren. Dit korte verslag komt terug op deze belangrijke ontdekking en de implicaties ervan, en corrigeert bepaalde onjuiste of inadequate benaderingen van het onderwerp door sommige nieuwsberichten (zie Kader: wat Ardi ons niet vertelt).
* Centre Français des Études Éthiopiennes (USR 3137/ UMIFRE 23), CNRS & Ministère des Affaires Étrangères, Addis Abeba, Éthiopie ; Institut International de Paléorimatologie, Paléontologie Humaine : Évolution et Paléoenvironnements (UMR 6046), CNRS & Université de Poitiers, Frankrijk.