Waarom liegen narcisten en borderliners zo veel?
Vele dingen kunnen het vertrouwen en de intimiteit tussen partners vernietigen wanneer iemand een persoon is met een hoog conflict, vaak iemand met een borderline of narcistische persoonlijkheidsstoornis. Maar een van de belangrijkste is liegen – vooral als het gaat om buitenechtelijke contacten. Een disclaimer: niet alle mensen met BPD of bewust NPD liegen. Het is gewoon dat degenen die liegen zo grondig en vaak dat ze het bederven voor degenen die dat niet doen.
Laten we eerst eens definiëren wat een leugen is, want wat een leugen en de waarheid is, is een grijs gebied. Het boek Lying, Cheating, and Carrying On (onder redactie van Salman Akhtar en Henri Parens) bevat verschillende essays over liegen. In het essay “Lies, Liars, and Lying: An Introductory Overview,” somt Salman Akhtar, M.D. verschillende soorten leugens op die bewuste leugens zijn, d.w.z. leugens waarvan Pinocchio weet dat ze niet waar zijn.
Hieronder staan voorbeelden die een 17-jarig meisje zou kunnen vertellen aan ouders die een nachtje op reis gingen en haar “alleen” thuis lieten.”
1. Leugens door weglating: de waarheid vertellen, maar niet de hele waarheid, op een manier die misleidend is (“Terwijl jullie weg waren heb ik een dvd gekeken”–zonder de vijf mensen te noemen die ook thuis waren en bier dronken).
2. Niet spreken wanneer haar een directe vraag wordt gesteld: (Zwijgen op de vraag: “Wat heb je gedaan toen we weg waren?”)
3. Feiten verzinnen die niet waar zijn: (“Ik heb mijn huiswerk gemaakt terwijl jullie weg waren”).
4. De waarheid verfraaien op een manier die misleidend is: (“Ik heb voor de kat gezorgd”–dus ze heeft hem een paar keer geaaid maar vergat hem op tijd eten te geven of de kattenbak te verschonen).
5. Volhouden dat een aan iemand bekende waarheid een onwaarheid is: (“Ik heb geen vrienden op bezoek gehad!”).
6. Gaslighting: een poging om de realiteit van een ander uit te hollen door zijn ervaring te ontkennen (“Nee, het huis ziet er precies zo uit als toen je wegging. Is er iets mis met je visie?”). Een vrouw in therapie zei eens dat bijna alle ruzies in haar familie gingen over wiens werkelijkheid als de “juiste” zou worden bestempeld.
7. De waarheid erkennen maar motieven toekennen die er nooit waren om jezelf beter te doen lijken: (“Ja, ik had hier mensen, maar alleen omdat ik zo eenzaam was zonder jou dat ik erg depressief werd en begon te huilen”).
8. Geheimen bewaren om de verkeerde redenen: (Een van de vrienden stal de dure oorbellen van de moeder).
Onbewuste leugens
Laten we nu eens kijken naar onbewuste leugens, of onwaarheden die de verteller op een bewust niveau gelooft. Waarheidsgetrouw zijn vereist het vermogen om eerlijk te zijn tegenover jezelf, want als je niet eerlijk bent tegenover jezelf, zul je ook niet eerlijk zijn tegenover anderen. Bijvoorbeeld:
1) Als een narcist zegt dat iedereen van haar houdt en haar respecteert terwijl het voor anderen duidelijk is dat dat niet waar is, dan is dat een onbewuste leugen. Les Carter legt dit goed uit in zijn boek, Waarom gaat het altijd over jou: The Seven Deadly Sins of Narcissism. Hij schrijft (p 17):
In zekere zin hebben narcisten geen voeling met de werkelijkheid. Ze zijn niet geestesziek, zoals een psychoot; ze zijn gewoon niet bereid om waarheid te erkennen die niet overeenkomt met hun voorkeuren. Terwijl normale mensen gebeurtenissen rationeel kunnen afwegen en eerlijke conclusies over zichzelf kunnen trekken, doen narcisten dat niet. Ze missen de objectiviteit om met redelijk inzicht te leven omdat hun behoefte aan zelfverheffing hen niet toestaat te accepteren dat hun percepties misschien niet de ultieme waarheid zijn. Hun geïdealiseerde kijk op zichzelf verblindt hen wanneer ze proberen zin te geven aan het leven, in het bijzonder aan de elementen in zichzelf die onvolmaakt zouden kunnen zijn of die aanpassingen zouden kunnen vereisen (en ze willen nooit aanpassingen maken).
2) Wanneer de intense emoties van een borderline hem ertoe brengen projectie of emotioneel redeneren te gebruiken (“gevoelens zijn gelijk aan feiten”), is dat een onbewuste leugen. Wanneer we in de greep zijn van een sterke emotie die niet past bij de omstandigheden, interpreteren we wat er gebeurt op een manier die past bij de emoties die we voelen in plaats van bij de feiten die ons worden voorgehouden. Met andere woorden, we proberen te bevestigen wat we al voelen en negeren nieuw bewijs dat niet past, de emotie in stand houdt of rechtvaardigt. We doen het allemaal, maar mensen met BPD (die de dingen zwart-wit zien en onstabiele, intense emoties hebben) doen het in grotere mate.
En alsof dat nog niet genoeg is, maken aanhoudende negatieve gevoelens over andere kwesties iemand meer geneigd om negatieve bedoelingen te zien. Mensen met BPD hebben de neiging zich elke kwetsuur te herinneren die hen is “aangedaan” alsof het gisteren is gebeurd. Hun verkeerde conclusies leiden tot problematische beslissingen en gedragingen omdat ze altijd uitgaan van het ergste. Ze projecteren ook hun eigen gevoelens op anderen, dus hun “Je haat me,” betekent “Ik haat mezelf.” Dit zijn onwaarheden, maar niet echt openlijke leugens (hoe schadelijk ze ook kunnen zijn).
Het is moeilijk om het verschil te zien tussen een bewuste leugen en een bewuste leugen. Een man zegt: “Het is alsof we allebei dezelfde bioscoop binnenlopen. Ik dacht dat we binnenkwamen om dezelfde film te zien. We zitten samen. We gaan op hetzelfde moment naar binnen en naar buiten. Maar achteraf kwam ik erachter dat wat zij zag totaal anders was dan ik, ook al zaten we en keken we naar dezelfde film. Haar versie komt niet eens in de buurt van de mijne.”
What Clinicians Say About Lying and BPD
In het essay “Lies and Their Deception” in hetzelfde boek, Lying, Cheating, and Carrying On, Clarence Watson, JD, MD trekt er geen doekjes om wanneer hij zegt, (p. 98):
Gezien het feit dat een kenmerk van BPD interpersoonlijke relaties zijn die wisselen tussen idealisatie en devaluatie, kan de persoon met BPD feiten verdraaien die gericht zijn op de persoon met wie hij een persoonlijke relatie wenst.
Hetzij door pogingen om personen in relaties te trekken, hetzij door een andere persoon met geweld aan te vallen tijdens episodes van extreme woede die gepaard gaan met waargenomen verlating – de borderline persoonlijkheid kan leugens en bedrog gebruiken om deze doelen te bereiken.
Impulsiviteit en slechte impulscontrole, schrijft hij, betekent dat ze misschien niet nadenken over de impact van hun woorden voordat ze spreken. “Op het moment zelf heeft hun gewenste doel, wat dat ook moge zijn, zo’n voorrang boven de waarheid spreken of zich eerlijk gedragen, dat de mogelijke gevolgen van hun gedrag worden gereduceerd tot schimmige details.”
Andere redenen voor gebrek aan waarheidsvinding
Sommige uitspraken kunnen beginnen als opzettelijke leugens; na verloop van tijd worden ze echt (het oude gezegde: “Vertel een leugen vaak genoeg en het wordt de waarheid”). Sommige uitspraken kunnen overdrijvingen zijn, zoals een vrouw die haar man ervan beschuldigt haar te “wurgen” wanneer hij haar nek aanraakt. Mensen met BPD – vooral het conventionele type – kunnen zichzelf hard beoordelen en verwachten dat anderen dat ook doen. Liegen dient om schaamte af te wenden wanneer iets hen slecht zou kunnen doen lijken, en zo tijdelijk hun gevoel van eigenwaarde in stand te houden.
Dit werkt averechts op die mensen met BPD die zich dan slechter voelen omdat ze gelogen hebben (of op zijn minst ontdekt zijn). We hebben allemaal dingen over onszelf waarvan we liever niet hebben dat anderen ze weten. Maar we zien het goede en het slechte en hopen dat anderen dat ook doen. Met hun zwart-wit wereld en gevoeligheid voor afwijzing, geloven mensen met BPD dat alles wat “slecht” is, ervoor zou zorgen dat anderen hen afwijzen.
Logen kan drama creëren en aandacht krijgen. Een vrouw loog dat ze was verkracht om de aandacht van haar vriend te krijgen toen hij niet genoeg aandacht aan haar had besteed.Leugens kunnen echte gevoelens maskeren en een indrukwekkende façade opwerpen; dit komt vooral voor bij onzichtbare BP’s.Leugens kunnen helpen zin te geven aan waarom dingen hen overkomen in hun verwarde identiteit.
Narcissistische Persoonlijkheidsstoornis
Sommige leugens houden de façade van het Valse Zelf in stand: het perfecte, superieure zelf dat de narcist denkt dat ze is of pretendeert te zijn. Op een meer bewust niveau, staan leugens centraal bij:
* In de macht blijven en de zaken onder controle houden
* De stroom van narcistische aanvoer (adulatie door anderen, die als ambrosia zijn voor de NP)
* Het bevredigen van het grandioze, gerechtigde zelf
* Het vermijden van enige schaamte als hun status in werkelijkheid niet zo hoog is als ze denken dat het zou moeten zijn
* Het minimaliseren van de bezwarende mogelijkheid om zich met jouw behoeften bezig te moeten houden.
Een paar voorbeelden van partners
* “Hij loog consequent over zijn inkomsten, zelfs in het bijzijn van bewijsstukken.”
“* Ze vertelde me dat ze kanker had terwijl dat niet zo was.”
* “Hij loog consequent gedurende ten minste tien jaar over trouw. Hij gebruikte gaslighting-technieken om mij ervan te overtuigen dat ik me inbeeldde dat er condooms ‘ontbraken’ uit pakjes in onze slaapkamer.”
* “Zij ontkende verbaal geweld en zei tegen mij: ‘Ik heb je nooit uitgescholden als er iemand anders meeluisterde.'”
* “Hij weigerde te zeggen waar hij heen ging, waar hij was geweest, of wanneer hij van plan was naar huis terug te keren – zelfs als dat alleen maar was om het normale gezinsleven – etenstijden, etc. – te vergemakkelijken. Zijn meest gebruikte zin was ‘Dat zal nooit bekend worden.'”
* “Hij loog over zijn geschiedenis van dyslexie, zelfs wanneer het onze zonen met hetzelfde probleem zou hebben geholpen.”
* “Ze zei dat ze een avondcursus had, terwijl ze wekelijks met een andere man naar een hotel ging.”
Hoe kan iemand dus bewust zo liegen? NP’s hebben geen empathie. Ze hebben narcistische toevoer nodig – wat is een leugentje om bestwil, als je voortbestaan op het spel staat? En bovendien, denken ze, regels gelden voor andere mensen. Onder deze omstandigheden, is het vertellen van onwaarheden waarschijnlijk ongecompliceerd en moeiteloos. Watson zegt: “Over het algemeen kan hun openhartige manipulatie van anderen deel uitmaken van een ‘met de haak of met de schurk; mentaliteit om hun doelen te bereiken.”