Centipedes Duizendpoten (klasse Chilopoda) zijn snel bewegende, giftige, roofzuchtige, terrestrische geleedpotigen met een lang lichaam en veel scharnierende poten. Duizendpoten komen vooral voor in tropische klimaten, maar ook in gematigde streken zijn ze wijd verspreid. Ondanks hun naam “duizendpoot” (die “100 poten” betekent), hebben niet alle duizendpoten 100 poten. Duizendpoten zijn ongewervelde dieren, wat betekent ‘zonder ruggengraat of wervelkolom’.
Centipoden Kenmerken
Centipoden hebben een hard exoskelet en beweegbare poten.
Zoals de miljoenpoten zijn duizendpoten sterk gesegmenteerd (15 tot 177 segmenten), maar met slechts één paar looppoten per segment (miljoenpoten hebben twee poten per segment).
De kop van een duizendpoot heeft een paar antennes, kaakachtige kaken (forcipules genoemd) en andere monddelen. Het voorste rompsegment van een duizendpoot heeft een paar giftige klauwen (maxillipedes genoemd) die worden gebruikt voor zowel verdediging als voor het vangen en verlammen van een prooi. De beet van een kleinere duizendpoot in gematigde streken kan vergelijkbaar zijn met een bijensteek, maar de beet van een grotere tropische soort is ondraaglijk pijnlijk, en laat twee zwarte prikwonden achter die wel een centimeter uit elkaar liggen.
Een veel voorkomende duizendpoot is de huisduizendpoot (Scutigera forceps), die ongeveer 5 centimeter (2 inches) lang is en 15 paar poten heeft. Sommige duizendpoten gloeien in het donker (zoals de Geophilus electricus).
Over de hele wereld zijn ongeveer 20 families en 3.000 soorten duizendpoten ontdekt.
De kleuren van duizendpoten variëren van lichtgeel tot diepbruin. Hun lichaam is altijd dorso-ventraal afgeplat. Hoewel duizendpoten, zoals alle geleedpotigen, bedekt zijn met een taaie buitenste laag, hebben ze echter geen waterdichte laag en verblijven ze in vochtige gebieden waar geen gevaar voor uitdroging bestaat.
Habitat van de duizendpoot
Veel duizendpoten leven in de bodem en bladafval, terwijl die welke vrij op de grond jagen strikt nachtelijk zijn en de dag doorbrengen met zich te verschuilen onder boomstammen en stenen waar ze vochtig kunnen blijven. Op het land leven ze in vochtige microhabitats (onder rotsen en boomstammen, in bladafval, of soms in holen).
Centipode Roofdieren
Centipedes worden aangevallen door verschillende andere dieren zoals vogels, padden en spitsmuizen, maar ook door mensen, als er per ongeluk op ze wordt getrapt. (Sommige mensen eten ook duizendpoten).
Duchtere duizendpoten
Er leven op deze planeet enkele tamelijk felle duizendpoten, zoals de ‘Reuze Roodkopduizendpoot’. Ze zijn snel bewegend en zeer agressief. Ze zijn ongeveer 6 inches lang, maar sommige kunnen 8 inches lang worden. Ze zijn te vinden in de rotsachtige bossen in Arkansas en andere zuidelijke delen van Amerika. (Gelukkig niet in het Verenigd Koninkrijk).
Helaas kunnen deze agressieve duizendpoten nogal gevaarlijk zijn. In de jaren twintig van de vorige eeuw was men er ooit getuige van dat een officier door een duizendpoot werd geïnjecteerd met giftig gif van een van deze ‘roodharige duizendpoten’ en dat hij na het ontwikkelen van een infectie daadwerkelijk overleed. Het is moeilijk te geloven dat deze kleine kruipende dingen, die lijken op de onschuldige rups, kunnen bijten.
Het is zeer zeldzaam om door duizendpoten gebeten te worden en zoals de meeste dieren zullen ze alleen bijten uit zelfverdediging. Als u echter door een duizendpoot wordt gebeten, kan de volgende procedure uitkomst bieden:
Leg wat ijs, gewikkeld in een kleine doek of een andere geschikte doek, gedurende 10 minuten op de plaats van de beet en haal het er dan 10 minuten af. Herhaal dit proces. Als de patiënt problemen heeft met de bloedsomloop, verkort dan de tijd om mogelijke schade aan de huid te voorkomen.
Voordat u de hulpdiensten belt:
Stel de volgende informatie vast:
* de leeftijd, het gewicht en de gezondheidstoestand van de patiënt
* indien mogelijk de identiteit van de duizendpoot
* het tijdstip van de beet
Dieet van de duizendpoot
Centipedes zijn carnivoren (vleeseters), ze gebruiken gif om hun prooi te doden. Het gif komt uit klieren die open gaan in de buurt van het eerste paar aangepaste poten (die fungeren als giftige giftanden). Hun beet kan pijnlijk zijn voor een mens, maar is in het algemeen niet dodelijk.
Centipedes eten insecten, regenwormen, spinnen, slakken en andere kleine dieren.
De grootste soort duizendpoot is ‘Scolopendra gigantea’ die ongeveer 12 centimeter lang en 1 centimeter breed kan worden en voorkomt in Centraal-Amerika.
Productie
De mannelijke duizendpoten spinnen een klein web waarop ze een spermatofoor (een capsule of massa gemaakt door de mannetjes van verschillende ongewervelde soorten, met spermatozoa) deponeren die het vrouwtje kan opnemen. Soms is er een baltsdans en soms laten de mannetjes ze gewoon achter zodat de vrouwelijke duizendpoten ze kunnen vinden. In gematigde streken worden de eieren in het voorjaar en de zomer gelegd, maar in subtropische en tropische streken lijkt er weinig seizoensgebondenheid te zijn bij het voortplanten van duizendpoten.
De Lithobiomorpha, en Scutigeromorpha soorten leggen hun eieren afzonderlijk in gaten in de grond, het vrouwtje vult het gat in op het ei en laat het achter. De jongen komen meestal uit het ei met slechts 7 paar poten en krijgen de rest in opeenvolgende vervellingen. Scutigera coleoptera, de Amerikaanse huisduizendpoot, komt uit het ei met slechts 4 paar poten en vervelt zich achtereenvolgens voordat hij volwassen is. Sommige soorten doen er ongeveer 3 jaar over om volwassen te worden, maar net als duizendpoten zijn duizendpoten relatief langlevend in vergelijking met hun insectenneven. Sommige kunnen 5 of 6 jaar oud worden.
Andere vrouwelijke duizendpoot soorten tonen veel meer ouderlijke zorg, de eieren 15 tot 60 in aantal worden gelegd in een nest in de grond of in verrot hout, het vrouwtje blijft bij de eieren, bewaakt en likt ze om ze te beschermen tegen schimmels. Bij sommige soorten blijft het vrouwtje bij de jongen nadat ze zijn uitgekomen en bewaakt ze tot ze klaar zijn om te vertrekken. Bij verstoring hebben de vrouwtjes de neiging de eieren of jongen in de steek te laten of op te eten.