“Het begint al als kinderen jong zijn: op het moment dat een kind wordt geboren, beginnen familieleden de huidskleur van broers en zussen met elkaar te vergelijken. Het begint in je eigen familie – maar mensen willen er niet openlijk over praten.”
Kavitha Emmanuel is de oprichtster van Women of Worth, een Indiase NGO die opkomt tegen vooroordelen ten opzichte van lichtere huidskleuren. De campagne Dark Is Beautiful, die in 2009 van start ging, is niet “anti-blank”, zegt ze, maar gaat over inclusiviteit – schoonheid voorbij kleur. De campagne wordt gesteund door beroemdheden, met name door de Bollywood-acteur Nandita Das, en biedt een forum waar mensen hun persoonlijke verhalen over vooroordelen over huidskleur kunnen delen.
De campagne organiseert workshops over mediageletterdheid en voorlichtingsprogramma’s op scholen om vooroordelen over huidskleur tegen te gaan. Emmanuel zegt dat dit zelfs voorkomt in schoolboeken, waar een foto van een meisje met een lichte huidskleur als “mooi” kan worden bestempeld en een donkerder meisje als “lelijk”.
“Sommige kinderen zijn echt geschokt dat dit hen zo intens raakt,” zegt Emmanuel. “Sommigen zijn in tranen.”
Een perfect leven van een perfecte huid – maar alleen voor degenen met de juiste tint – is de boodschap en de mentaliteit die wordt doorgegeven. Dit heeft geleid tot een miljardenindustrie in cosmetische crèmes en invasieve procedures zoals huidbleken, chemische peelings, laserbehandelingen, steroïdencocktails, “whitening”-pillen en intraveneuze injecties – allemaal met wisselende effectiviteit en gezondheidsrisico’s. Het is meer dan een vooroordeel, het is een gevaarlijke culturele obsessie.
Multinationale cosmeticamerken hebben een lucratieve markt gevonden: de wereldwijde uitgaven voor huidbleken zullen naar verwachting verdrievoudigen tot $ 31,2 miljard (£ 24 miljard) in 2024, volgens een rapport dat in juni 2017 is uitgebracht door het onderzoeksbureau Global Industry Analysts. De drijvende kracht, zegt het rapport, is “het nog steeds welig tierende stigma van de donkere huid, en de starre culturele perceptie die een lichtere huidskleur correleert met schoonheid en persoonlijk succes”.
“Dit is geen vooroordeel. Dit is racisme,” zegt Sunil Bhatia, een professor in menselijke ontwikkeling aan het Connecticut College. Bhatia schreef onlangs in US News & World Report over diepgeworteld geïnternaliseerd racisme en sociale hiërarchieën op basis van huidskleur.
In India werden deze verschillen vastgelegd in het kastenstelsel, de oude hindoe-indeling waarbij geboorte bepalend was voor beroep en sociale stratum. Aan de top stonden de Brahmanen, priesters en intellectuelen; aan de onderkant waren de verschoppelingen beperkt tot de minst gewilde beroepen, zoals schoonmakers van latrines. Bhatia zegt dat kaste mogelijk om meer ging dan alleen beroep: hoe donkerder je eruit zag, hoe lager je plaats in de sociale hiërarchie.
Vooroordelen over een blanke huid werden bestendigd en sterk versterkt door het kolonialisme, niet alleen in India maar in tientallen landen die werden geregeerd door een Europese mogendheid. Het is het idee dat de heerser een lichte huid heeft, zegt Emmanuel: “Over de hele wereld was het een feit dat de rijken binnen konden blijven versus de armen die buiten werkten en een donkere huid hadden.”
Nu verspreidt de globalisering het vooroordeel. “Er is een interessante witheid die van de VS naar winkelcentra in andere landen reist, met blanke modellen,” zegt Bhatia. “Je kunt een lijn volgen van kolonialisme, postkolonialisme en globalisering.”
Westerse schoonheidsidealen, waaronder een blanke huid, domineren wereldwijd. En met deze idealen komen producten om ze te dienen. In Nigeria gebruikt 77% van de vrouwen huidverblekende middelen; in Togo 59%. Maar de grootste en snelst groeiende markten bevinden zich in de regio Azië-Stille Oceaan. In India staat in een gemiddelde supermarkt een muur vol persoonlijke verzorgingsproducten met “whitening” vochtinbrengende crème of “lightening” lichaamscrèmes van bekende merken.
‘Deformation not transformation’
Pooja Kannan, 27, uit Mumbai, heeft jarenlang cosmetica gekocht die beloofden haar teint lichter te maken. Ze kocht crèmes, facewash en zeep voor de behandeling van “huidproblemen”, en gaf daarvoor elke twee maanden 200-300 roepies uit – gelijk aan een week reizen naar haar universiteit. Na vier jaar gebruik zegt ze dat haar huid iets lichter is geworden, maar ze vraagt zich af of dat komt door de crème of doordat ze voorzichtiger is als ze in de zon gaat.
Kannans natuurlijke huidskleur is gezond lichtbruin, maar toen ze opgroeide, schudden haar tantes teleurgesteld hun hoofd over haar teint. Een kleurtje zou ertoe leiden dat sommige familieleden en klasgenoten haar vermanend toespraken: “Je bent zwart geworden”, zeiden ze. In India, waar huidskleur vaak bepalend is voor succes, het vinden van werk of een echtgenoot, zijn dergelijke opmerkingen belangrijk. Kannan zegt dat ze zich onzeker voelde.
“Als ik me aan het aankleden was om uit te gaan, herinnerde ik me wat ze zeiden en deed ik meer make-up op.” Kannan is ook danseres en voelde zich ook bij optredens gediscrimineerd. “De mooiere, magere en blankere meisjes staan vooraan op het podium”, zegt ze. “Dat grijpt je aan.”
Films, tv-programma’s en vooral reclames versterkten het vooroordeel. In 2016 moest acteur Emma Watson (van Harry Potter-faam) een verklaring uitgeven waarin ze zei dat ze niet langer producten zou onderschrijven die “niet altijd de diverse schoonheid van alle vrouwen weerspiegelen”, na kritiek op haar eerdere verschijning in reclames in Azië voor Lancôme’s Blanc Expert-lijn. (In een verklaring benadrukte Lancôme de “egaliserende” eigenschappen van het product in plaats van de oplichtende, door te zeggen dat het “helpt de huid te verhelderen, de teint egaliseert en zorgt voor een gezond uitziende teint. Dit soort producten, voorgesteld door elk merk, is een essentieel onderdeel van de schoonheidsroutines van Aziatische vrouwen.”)
In 2014 verbood de Advertising Standards Council of India advertenties waarin mensen met een donkere huid als minderwaardig worden afgeschilderd, maar producten worden nog steeds op de markt gebracht. Advertenties voor huidverlichtende crèmes verschijnen nog steeds in kranten, op televisie en op billboards, met Bollywood beroemdheden zoals Shah Rukh Khan, John Abraham en Deepika Padukone.
In meerdere Facebook posts in april, riep acteur Abhay Deol verschillende van zijn collega’s uit voor het onderschrijven van fairness crèmes. In de Hindustan Times schreef hij: “Reclame predikt dat we een betere baan, een gelukkiger huwelijk en mooiere kinderen zouden krijgen als we eerlijk waren. We worden geconditioneerd om te geloven dat het leven gemakkelijker zou zijn geweest als we eerlijker waren geboren.”
Huid lichter maken is niet het exclusieve domein van de moderne cosmetica-industrie. Het traditionele Indiase medische systeem Ayurveda leert zwangere vrouwen de teint van hun foetus te verbeteren door het drinken van melk met saffraan en het eten van sinaasappels, venkelzaad en stukjes kokosnoot. Eerder dit jaar leidde een Ayurvedische arts in Kolkata een sessie voor aanstaande echtparen, waarbij hij beloofde dat zelfs ouders met een donkere huidskleur en korte kinderen lange en lichte kinderen konden krijgen.
Een onderzoek uit 2012 door een liefdadigheidsinstelling voor de gezondheid van vrouwen in India wees uit dat kinderloze paren vaak aandrongen op – en meer betaalden voor – draagmoeders die mooi en blank waren, ook al droeg de vrouw geen genetisch materiaal bij aan de baby.
Maar misschien is nergens de voorkeur voor een blanke huid meer ingebakken dan in advertenties in kranten op zoek naar een echtgenoot. Naast de eisen die worden gesteld aan kaste, godsdienst, beroep en opleiding van de aanstaande bruid of bruidegom, worden ook de lichamelijke kenmerken vermeld. Iemand die als “schemerig” wordt omschreven, kan worden overgeslagen ten gunste van iemand met een “lichte” teint.
“Potentiële bruiden geven veel geld uit; het is echt onbeperkt in de maanden voor de bruiloft,” zegt Ema Trinidad, een Filippijnse schoonheidsspecialiste die een spa in Bengaluru runt. “Ik was zo verbaasd toen ik hier kwam dat je kansen om te trouwen afhangen van je huidskleur. Dat hebben we niet in de Filippijnen.”
De mentaliteit is zo genormaliseerd dat veel mensen billijkheidsbehandelingen als een standaardonderdeel van de huwelijksvoorbereiding accepteren – zowel voor mannen als voor vrouwen. Toen Karthik Panchapakesan in 2001 trouwde, was hij geïntrigeerd door advertenties voor een “complete make-over” en besloot hij het uit te proberen.
“Ik was nog nooit naar een salon gegaan,” zegt de mediaspecialist die bij de gemeenschapsradio werkt. “De massage voelde heel goed. Daarna smeerden ze een fruitige en bloemige witte pasta op mijn voorhoofd, wangen, neus en kin. Ze beloofden dat het mijn huid zou egaliseren.”
Panchapakesan zei dat zijn ogen na ongeveer vijf minuten begonnen te branden, en dat hij een irritatie rond zijn neus kreeg toen de zoete geur veranderde in bijtende dampen. Hij vermoedde dat het op ammoniak was gebaseerd: “Het was meer chemisch dan mierikswortel,” zegt hij. Toen alles klaar was, zag zijn gezicht eruit alsof het met talkpoeder was bestrooid. “Het was geen transformatie, het was een vervorming.”
Het gevaar van cosmetica
De meeste huidverlichtende behandelingen richten zich op het vermogen van de huid om pigment te produceren, of melanine, dat huid, haar en ogen hun kleur geeft. Iedereen heeft ongeveer evenveel cellen om melanine aan te maken, maar hoeveel je daadwerkelijk produceert, ligt aan je genen. Meer natuurlijke melanine betekent dat mensen met een donkere huid meestal minder rimpels ontwikkelen en minder risico lopen op huidkanker.
Huidverlichtende crèmes zijn vaak bedoeld om de productie van melanine te onderbreken of gewoon de algemene gezondheid van de huid te verbeteren. Ze kunnen een natuurlijk ingrediënt bevatten zoals soja, zoethout of arbutine, soms gecombineerd met het medische oplichtingsmiddel hydrochinon (niet alle crèmes bevatten dit: hydrochinon is een potentieel kankerverwekkend ingrediënt, en producten die het bevatten zijn verboden of beperkt in Ghana, Zuid-Afrika, Ivoorkust, Japan, Australië en de Europese Unie, hoewel ze nog steeds illegaal worden gebruikt).
Mercury werd vroeger ook aangetroffen in sommige oplichtende crèmes en zepen, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie. Kwik onderdrukt de aanmaak van melanine, maar kan ook de nieren en de hersenen beschadigen als het door de huid wordt opgenomen en zich in het lichaam ophoopt.
Andere methoden om de huid lichter te maken zijn onder meer een chemische peeling, waarbij de bovenste laag van de huid wordt verwijderd en een frissere huid overblijft die wordt blootgesteld aan schadelijke zonnestralen en milieuverontreinigende stoffen. Laserbehandelingen bieden een nog agressievere aanpak door het opbreken van de pigmentatie van een huid, soms met schadelijke resultaten.
“Er is een druk op Indiase mannen en vrouwen,” zegt Dr Sujata Chandrappa, een in Bengaluru gevestigde dermatoloog. “Ze hebben een of ander rolmodel in hun hoofd en ze willen daar hoe dan ook komen. Dat is het verkeerde concept.”
Chandrappa zegt dat cliënten vaak binnenkomen om de huidskleur van een favoriete Bollywood-beroemdheid te willen. “Als hun obsessie alleen met kleur te maken heeft, dan zal ik ze ronduit zeggen dat ik me meer zorgen maak dat ze onnodig iets zoeken wat ze niet nodig hebben. Als ik ze te veel aanmoedig, krijg ik het gevoel dat ik racisme bevorder.”
Shannah Mendiola spendeert 3.200 roepies (40 pond) per maand aan huidverlichtende supplementen – veel naar lokale maatstaven, maar Mendiola heeft een goedbetaalde baan bij een multinational. Mendiola, die oorspronkelijk uit de Filippijnen komt maar nu in Bengaluru werkt, zegt dat ze de pillen al vijf jaar slikt, niet alleen voor een lichtere huid maar ook voor hun antioxiderende eigenschappen.
“Ik ga graag naar het strand en ik voel me echt donker na een vakantie,” vertelt ze me per e-mail. “Ik geef er altijd de voorkeur aan huidverzorgingsproducten te kopen en te gebruiken die huidverblekende ingrediënten bevatten – zoals mijn bodylotion, face wash en moisturiser. In de Filippijnen is het altijd een pluspunt als je blank bent.”
Mendiola omschrijft zichzelf als morena – niet te blank en niet te donker – en zegt dat haar huid sneller naar zijn natuurlijke kleur terugkeert als ze de pillen gebruikt. “Een egale huidskleur die gezond is en straalt, geeft me meer zelfvertrouwen als ik mensen ontmoet voor mijn werk. Waarom niet? Willen we er niet allemaal goed uitzien?”
De pillen die ze slikt zijn glutathion, een antioxidant die van nature door de lever wordt aangemaakt en die de huid kan beschermen tegen UV-stralen en vrije radicalen, die bijdragen aan huidbeschadiging en pigmentatie.
Een meer directe vorm van behandeling zijn glutathion-injecties. Deze worden gewoonlijk gebruikt om de bijwerkingen van chemotherapie tegen te gaan, zoals misselijkheid, haaruitval of ademhalingsmoeilijkheden, maar hun groeiende populariteit voor het lichter maken van de huid heeft geleid tot officiële bezorgdheid.
In 2011 heeft de Filipijnse Food and Drug Administration een openbare waarschuwing afgegeven over een “alarmerende toename van het niet-goedgekeurde gebruik van intraveneus toegediende glutathion”. Het wees op bijwerkingen, waaronder huiduitslag, schildklier- en nierdisfunctie, en zelfs het potentieel dodelijke Stevens-Johnson-syndroom, waarbij de huid van het lichaam afbladdert alsof het verbrand is.
In 2015 waarschuwde de Amerikaanse Food and Drug Administration voor het potentieel aanzienlijke veiligheidsrisico voor consumenten: “Je injecteert in wezen een onbekende stof in je lichaam – je weet niet wat het bevat of hoe het is gemaakt.”
Niettemin is er een groeiende vraag van consumenten. Mendiola heeft twee behandelingen met injecteerbaar glutathion ondergaan, maar vertrouwt meestal op pillen.
Dr Mukta Sachdev, een klinisch en esthetisch dermatoloog in Bengaluru, weigert de injecties toe te dienen, ondanks herhaalde verzoeken van haar patiënten. “Ik beoefen evidence-based dermatologie, en er is niet genoeg literatuur die het gebruik van injecteerbaar glutathion ondersteunt.” Op het web zijn er veel video’s die laten zien hoe je de stof zelf injecteert.
“Vanuit een medisch perspectief is het niet mogelijk om de huid permanent lichter te maken – maar je kunt het wel egaliseren,” zegt Sachdev. In feite zoeken veel van haar patiënten behandeling voor problemen met andere huidverlichtingsprocedures – voornamelijk het gebruik van steroïde crèmes.
India’s farmaceutische toezichthouder heeft ten minste 18 verschillende corticosteroïden goedgekeurd voor uitwendig gebruik op de huid, variërend van mild tot super-potent. Deze kosten gewoonlijk minder dan £1.50 per tube, en de meeste apotheken in het land zullen ze verstrekken, zelfs zonder recept.
Mensen brengen ze zonder onderscheid aan om puistjes te behandelen of voor een blankere huid, maar steroïde crèmes verwijderen de beschermende buitenste laag van de huid, zodat deze meer wordt blootgesteld aan UV-stralen en milieuverontreinigende stoffen zoals smog en sigarettenrook. Maar zorgwekkender is dat ze verslavend kunnen zijn, zegt dermatoloog Dr Shyamanta Barua.
“Op het moment dat de patiënt stopt met het gebruik van de crème, reageert de huid, raakt geïrriteerd, ontwikkelt uitslag,” zegt hij. “Dus begint de patiënt weer met de crème en het is een vicieuze cirkel. Ze raken psychisch verslaafd.” Hij vindt dat gebruikers moeten worden begeleid alsof ze verslaafd zijn aan recreatieve drugs of alcohol.
Daarnaast zijn er tekenen dat het onjuist voorschrijven van steroïden – vaak in cocktails die een mix van steroïden, antibiotica en antischimmelmiddelen bevatten – een golf van insecten kan aanwakkeren die resistent zijn tegen normale behandelingen. Dr. Rajetha Damisetty, een cosmetisch dermatoloog in Hyderabad, vertelt over een combinatie met clobetasol – de krachtigste steroïde die de mens kent en die wordt gebruikt bij ontstekingen van de huid, zoals eczeem – gemengd met twee antibiotica en twee antischimmelmiddelen. “Alleen India heeft deze gekke combinatie,” zegt Damisetty, eraan toevoegend dat het resultaat een “nachtmerrie” is.
Typisch, zegt ze, “ongeveer 70-90% van degenen die getroffen zijn door schimmelinfecties zouden topische steroïden hebben gebruikt voor de behandeling, en ze zouden binnen twee weken reageren. Maar nu moeten we acht tot twaalf weken lang vier keer de dosering geven. Het is een epidemie in het hele land.”
Veranderende attitudes?
Campagnevoerders die opkomen tegen het vooroordeel van de wereld over een lichtere huid, vechten tegen meer dan alleen slechte medische praktijken en consumentengewoonten. Zij strijden tegen duizenden jaren oude voorkeuren voor een lichtere huid.
Vrouwen van Waard-oprichtster Emmanuel is echter optimistisch. Ze gelooft dat mensen zich meer bewust zijn van de kwestie dan ooit tevoren, en hoopt dat de volgende generatie de dingen anders zal zien – niet alleen in India, maar over de hele wereld.
In 2016 begonnen drie studenten aan de Universiteit van Texas, Austin, een Instagram-campagne met de naam Unfair & Lovely – een woordspeling op de naam van India’s populairste fairness-crème. De hashtag #unfairandlovely nodigde mensen met een donkere huid uit om hun foto’s te delen.
In 2013 lanceerde een jonge vrouw in Pakistan, Fatima Lodhi, de eerste antikleurenbeweging van het land, genaamd Dark is Divine. Lodhi heeft geschreven over de vooroordelen waarmee ze als kind te maken kreeg: “Ik kreeg nooit de kans om een fee te worden in mijn schooltoneelstukken omdat feeën verondersteld worden een lichte huid te hebben!” Nu leidt ze sessies op scholen om leerlingen bewuster te maken van discriminatie op grond van huidskleur.
De houding van vrouwen begint te veranderen nu ze meer zelfvertrouwen krijgen door onderwijs, werk en financiële onafhankelijkheid buitenshuis. Emmanuel beschrijft een Dark is Beautiful-sessie op een meisjesschool in de Zuid-Indiase stad Chennai. Een tiener met een donkere huidskleur – “verbluffend mooi maar met een diep gevoel van eigenwaarde” – kwam naar voren. Ze huilde omdat haar broer haar juist die ochtend had gepest over haar huidskleur.
Emmanuel was echter meer verbaasd toen een ander, lichter gekleurd, meisje opstond. Ze zei dat ze tot dat moment had geloofd dat donker lelijk was, maar dat ze zich tegenover haar klasgenoten verontschuldigde met de belofte hen beter te zullen behandelen.
“Ze begonnen allemaal te klappen,” herinnert Emmanuel zich. “Dat is een grote stap voor een tiener. Ze had echt de grootsheid van het hart om zoiets te zeggen.”
Dit is een bewerkte versie van een artikel dat voor het eerst werd gepubliceerd door Wellcome op mosaicscience.com. Het is hier herpubliceerd onder een Creative Commons licentie
{{topLeft}}
{{onderLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragraphs}}{highlightedText}}
- Delen op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via E-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger