Oprijzend uit de Atlantische Oceaan, honderden mijlen voor de kust van West-Afrika, is er een vulkaan met een 73.000 jaar oud litteken over zijn gezicht geveegd. Dit is het teken van een oude catastrofe, in de rots gegrift toen een enorm stuk van de oostflank van de vulkaan in één keer in zee stortte.
Die specifieke flankinstorting verplaatste genoeg water om een krachtige tsunamie te genereren – één die, zo blijkt uit nieuw bewijsmateriaal, veel, veel groter zou kunnen zijn geweest dan geologen eerder dachten. “Ons werk levert het bewijs dat de bekende instorting van de vulkaan Fogo een zeer grote tsunami veroorzaakte die het nabijgelegen eiland Santiago trof,” zei Ricardo Ramalho, een onderzoeker in aardwetenschappen aan de Universiteit van Bristol.
“Zeer groot”, zelfs naar tsunami maatstaven, lijkt hier een understatement.
Ramalho en zijn collega’s identificeerden reusachtige rotsblokken bijna een halve mijl landinwaarts, honderden meters boven de zeespiegel, waarvan zij denken dat ze door een mega-tsunami werden meegevoerd. Gebaseerd op wat ze hebben gevonden, denken de wetenschappers dat de tsunami is aangezwollen tot een hoogte van ongeveer 560 voet, zo hoog als het Washington Monument, voordat het eiland werd overspoeld. “Deze kenmerken maken deze gebeurtenis tot een van de grootste mega-tsunami’s die in het geologisch archief bewaard zijn gebleven,” schreven Ramalho en zijn collega’s in een artikel over hun bevindingen.
Een instorting van de bergflank zoals de instorting die het huidige Santiago heeft gedecimeerd, is zeldzaam, maar niet ongehoord. Hawaï heeft zijn eigen geschiedenis van mega-tsunami’s, voor het laatst zo’n 100.000 jaar geleden. “Een blok rots dat van Oahu afgleed is zo groot als Manhattan,” schreef Becky Oskin in Live Science.
“Onderwaterbeelden van de zeebodem rond de Hawaiiaanse eilanden laten zien dat ze omgeven zijn door enorme schorten puin die gedurende tientallen miljoenen jaren van hun vulkanen zijn afgeworpen,” schreef de schrijver Bill McGuire in zijn boek, A Guide to the End of the World. “Binnen deze grote warrige massa van vulkanische afdankertjes, zijn bijna 70 individuele gigantische aardverschuivingen geïdentificeerd.”
More Stories
In ten minste één zo’n aardverschuiving, sloeg een 1.000-voet mega-tsunami op het eiland Lanai. Zo’n grote golf op Oahu zou Honolulu vrijwel zeker wegvagen. Maar wetenschappers kunnen niet met zekerheid zeggen hoe – of wanneer – zo’n catastrofe zich zou voltrekken. Dat komt vooral omdat niemand in de geschiedenis zo’n ding heeft gezien. “Het gebrek aan directe waarnemingen betekent dat er nog steeds weinig bekend is over de mechanica van het ontstaan van een instorting,” schreven Ramalho en zijn collega’s in hun artikel.
De meeste tsunami’s worden veroorzaakt door tektonische activiteit. Zo hebben enorme aardbevingen de twee meest vernietigende tsunami’s in de recente geschiedenis veroorzaakt: de tsunami in Japan in 2011 en de tsunami in de Indische Oceaan in 2004. In beide gevallen bereikte de recordhoogte van de golven een hoogte tussen de 100 en 130 voet.
Stelt u zich nu eens een tsunami voor die vijf of zelfs tien keer zo groot is.
De meeste wetenschappers zijn het erover eens dat een catastrofale instorting van de flank op een dag weer een onvoorstelbaar grote tsunami zal genereren, maar ze zijn voorzichtig met het raden van wanneer dat zou kunnen gebeuren. Een populaire schatting: misschien ergens in de komende 100.000 jaar. Hoe dan ook, een instorting van een vulkanische flank in Hawaï zou een reeks reusachtige tsunami’s veroorzaken die waarschijnlijk steden in verschillende landen zouden verwoesten, waaronder in de Verenigde Staten, Canada, Japan en China, aldus McGuire. “In diep water reizen tsunami’s met snelheden die vergelijkbaar zijn met die van een jumbojet,” schreef hij, “dus er zullen nauwelijks 12 uur verstrijken voordat de torenhoge golven met de kracht van talloze atoombommen op de kusten van Noord-Amerika en Oost-Azië neerstorten.”
Het gevaar van deze “zeer laagfrequente, zeer grote impact” geologische gebeurtenissen moet niet worden onderschat, vertelde Ramalho, maar het potentieel voor dergelijke catastrofes moet ook geen paniek veroorzaken. “We moeten ons beter wapenen tegen de gevolgen ervan,” zei hij. “We moeten onze monitoringcapaciteiten van mogelijke vulkanische bronnen verbeteren, we moeten meer onderzoek doen naar het onderwerp, en we moeten -rationeel en koelbloedig- nadenken over wat kan worden gedaan om de mogelijke gevolgen van een dergelijke gebeurtenis te beperken.”