Free Press

De boeken van Samuel zijn meeslepend omdat ze tijd besteden aan de motivaties en ontwikkeling van personages. Een van de interessantste daarvan is het verhaal van Mephibosheth, de kreupele zoon van Jonathan.

Ergens in II Samuël, als David zijn oorlog tegen het huis van Saul aan het afronden is, maken we kennis met Mephibosheth. Zijn verschijning is volkomen misplaatst in het verhaal op dat moment, een “We onderbreken deze uitzending…” moment, en de informatie die we krijgen is vrij basaal – toen zijn vader stierf op de berg Gilboa aan het eind van I Samuel, liet Mephibosheth’s kindermeisje hem vallen toen hij vluchtte. Hierdoor was hij kreupel voor de rest van zijn leven.

Dat is het! Geen andere details. Quelle bizarre.

Vier hoofdstukken later wordt hij belangrijk in het verhaal van David. De oorlog is voorbij en zijn macht geconsolideerd, David zoekt een manier om zijn eed aan Saul en zijn vriendschap met Jonathan te eren. Hij verneemt dat Mefiboseth nog leeft in ballingschap en besluit hem terug te brengen in het huis van zijn vader – om hem te laten regeren over de overblijfselen van het huis van Saul.

Maar weer herinnert de verteller ons er op een vreemde en treffende manier aan dat Mefibosheth aan beide voeten kreupel is. Het heeft op dit punt iets meer met het verhaal te maken, omdat het verklaart waarom Mefiboseth nog niet over het huis van zijn vader regeert, maar de verteller herhaalt het in het hele hoofdstuk.

Ik dwing mijn leerlingen om deze vreemde vertelling op te merken en bij te houden als een les in voorafschaduwing. Dit is het oudtestamentische equivalent van de horrorfilm waarin, telkens wanneer iemand over de gammele landbrug rijdt, de camera inzoomt en we de bouten los zien rammelen. Je weet misschien niet precies wat er gaat gebeuren – spelen met verwachtingen is een onderdeel van wat films doen – maar je weet dat er iets gaat gebeuren met die brug op een kritiek moment in de film. Zo niet, dan is het ofwel een vreselijke film ofwel een meta-grap.

Dus we weten dat op een of andere manier Mephibosheth’s onhandig uitgeroepen kreupelheid een rol gaat spelen in het verhaal. Hoe? Blijf lezen.

Nu in de restauratie van Mephibosheth, is David buitengewoon vrijgevig. Hij vindt het huis van Saul geregeerd door Saul’s rentmeester, Ziba. Als u meteen denkt “Rentmeester van Gondor” uit LotR weet u precies wat er staat te gebeuren. Ziba geniet als hofmeester alle privileges van het koninklijk gezag zolang de koning weg is – het idee van de functie is dat de koning zijn huis blijft besturen terwijl hij weg is om koningstaken uit te voeren – en Saul is al een hele tijd weg. Hij komt nooit meer terug! Ziba wordt de facto heerser over het huis van Saul.

Except Koning David maakt duidelijk dat hij van plan is Mefiboseth te vinden en hem zijn plaats terug te geven. Voor Denethor Ziba en zijn zonen is dit een pijnlijke degradatie. Zij keren terug in hun rol als dienaren en Mefiboseth wordt uitgenodigd om aan de tafel van de koning te komen eten. Ziba en zijn familie leggen zich erbij neer, niet om David dwars te zitten maar zeker ook niet blij met de verandering.

Dat is de opzet. Dan komen alle zonden van David en de vloek van Nathan, zoals eerder besproken. Nadat David de stad is ontvlucht voor zijn opstandige zoon, die op het dieptepunt van zijn leven is beland maar het licht begint te zien en probeert zich weer omhoog te vechten, wordt hij begroet door een huilende Ziba. Ziba heeft David voorraden en hulp gebracht voor zijn ontsnapping en uiteindelijke terugkeer naar de macht. Maar Mefiboseth heeft David verraden. Hij heeft zich aangesloten bij Absalom en ziet een kans om het huis van zijn vader weer in glorie te herstellen.

Het is een verwoestende wending, zelfs na alle andere klappen die David heeft gekregen. Zorgen voor Mephibosheth was het laatste nobele wat David had gedaan voor de ineenstorting. Zijn verraad is een nieuwe nagel in de doodskist van het oude leven dat David leidde, en misschien wel de meest pijnlijke.

Wacht, was er niet iets met Mephibosheth die kreupel was en niet in staat om zelfstandig te handelen waar we ons zorgen over moesten maken? Hmm…

David weent over Ziba’s verhaal, bedankt hem, en vertrekt in ballingschap. In de volgende hoofdstukken verslaat David het leger van Absalom en krijgt de troon terug. Zijn zoon sterft, hij rouwt openlijk voor de poorten van de stad, en hij vergeeft allen die hem tegenwerkten. David komt ouder uit deze droevige beproeving, maar zeker wijzer en vredelievend.

En nu verschijnt Mephibosheth op een ezel. Als wrak, blubberend van verdriet en opluchting, werpt hij zich aan Davids voeten en prijst God voor Davids overwinning. Als David hem uitdaagt niet met Ziba te komen helpen, vertelt Mefiboseth een heel ander verhaal dan dat van zijn rentmeester.

Het was Mefiboseth, niet Ziba, die de hulp voor David had verzameld, en hij was vast van plan om er zelf mee naar David toe te rijden. Maar Ziba, die een kans zag om zijn eigen fortuin te herstellen, kwam in opstand tegen Mefiboseth, wierp hem op de grond en reed weg zonder hem. Hij pleegde een staatsgreep in het huis van Saul, terwijl Absalom hetzelfde deed in het huis van David! Mefiboseth, die aan beide voeten kreupel was, kon er niets aan doen tot nu toe, toen hij eindelijk een knecht overhaalde hem te helpen op te zadelen en hierheen te komen.

Ik hou van dit verhaal en ik hou ervan het elk jaar te onderwijzen. Wie worden we verondersteld te geloven? Beide verhalen zijn logisch. Beide verhalen passen heel mooi in het thema van het boek – of David wordt echt verraden, waardoor zijn verdriet nog groter wordt, of er is een tweede omverwerping van een rechtmatige heer – en zowel Ziba als Mephibosheth worden als oprecht afgeschilderd zonder enig commentaar van de verteller.

Gezien de nadruk die de verteller legde op de voorafschaduwing van het feit dat Mephibosheth kreupel is, lijkt het me nogal voor de hand liggend dat we de zoon van Jonathan op zijn woord moeten geloven en Ziba moeten straffen omdat hij een punker is. Maar Davids reactie op dit alles maakt het nog interessanter. Hij heeft een lange, lange weg afgelegd sinds de gloriedagen van tien hoofdstukken geleden – en in veel opzichten is hij beter en wijzer geworden.

Misschien weet David niet zeker welk verhaal hij moet geloven, maar dat maakt uiteindelijk niet uit. David erkent dat dit deels zijn schuld is. Misschien is Ziba een schurk, misschien zijn Mefiboseth en Ziba evenzeer in een vete verwikkeld, hoe dan ook het is terug te voeren op Davids dramatische herstructurering van het huis van Saul. David deed wat hij kon om dat Huis niet te vernietigen, zoals hij Saul voor zijn dood had beloofd, maar hij had het toch machtig laag gebracht. Hij had nog steeds oorlog gevoerd tegen dat Huis; Abner stierf in die oorlog; Isbosheth werd vermoord in Davids naam tijdens die oorlog.

In een van zijn meer Christus-achtige momenten neemt David aan het einde van zijn burgeroorlog met Absalom alle smarten van zijn volk op zich, en ook al hun schuld, en ontlaadt het conflict in zichzelf. Hij is nu de vredestichter, die vrede sticht ten koste van zichzelf. Hij verdeelt het landgoed van Saul tussen de twee mannen en herstelt Mephibosheth als tafelgenoot aan zijn koninklijke tafel.

Nu dat is een verbondsbemiddelaar.