Overzicht
De term dubbele diagnose beschrijft een situatie waarin een persoon zowel een ontwikkelingsstoornis als een psychisch probleem heeft.
De term ontwikkelingsstoornis wordt gebruikt wanneer een persoon significante beperkingen heeft in cognitief functioneren (intellectueel vermogen om te redeneren, organiseren, plannen, oordelen en gevolgen te onderkennen) en adaptief functioneren (vermogen om persoonlijke onafhankelijkheid te verwerven, gebaseerd op het vermogen van de persoon om conceptuele, sociale en praktische vaardigheden te leren en toe te passen in het dagelijks leven).
Deze beperkingen ontstaan voordat de persoon 18 jaar oud is; zijn waarschijnlijk levenslang van aard; en beïnvloeden gebieden van belangrijke levensactiviteit zoals persoonlijke verzorging, taalvaardigheden en leervaardigheden.
Ontwikkelingsstoornissen is een overkoepelende term voor verschillende handicaps. Sommige zijn van genetische oorsprong, zoals het syndroom van Down of fragiele X-syndroom. Ze kunnen worden veroorzaakt door ziekte of letsel prenataal of tijdens de kindertijd, zoals het geval is bij congenitale rodehond, foetaal alcoholsyndroom en meningitis. Soms is de oorzaak onbekend, bijvoorbeeld bij autismespectrumstoornissen.
Signalen & Symptomen
Omdat geestelijke gezondheidsproblemen en ontwikkelingsstoornissen elkaar overlappen, is het vaak moeilijk te zeggen of het gedrag verband houdt met medische, omgevings-, emotionele of psychiatrische problemen, of met een combinatie van deze factoren. Er zijn stappen die clinici kunnen nemen om beter te begrijpen hoe biologische, psychologische en sociale factoren de geestelijke gezondheid van een persoon kunnen beïnvloeden.
Is er een medisch probleem?
Veel mensen met een ontwikkelingsstoornis hebben lichamelijke gezondheidsproblemen die onopgemerkt of onderbehandeld kunnen blijven. Een volledig lichamelijk onderzoek, regelmatige visus- en gehoortests en gebitscontroles om deze problemen vast te stellen, kunnen nodig zijn.
Is er een probleem met de ondersteuning en de juiste verwachtingen?
De ondersteuning die iemand krijgt of niet krijgt, beïnvloedt zijn gedrag. Als ze niet in staat zijn de dingen te doen die zinvol voor hen zijn of die van hen worden verwacht, kunnen ze angstig, boos of verdrietig worden.
Is er een emotioneel probleem?
Er is een verschil tussen het hebben van een emotioneel probleem en een psychiatrische stoornis. We ervaren allemaal momenten in ons leven waarop we intense negatieve emoties voelen, zoals woede, verdriet of angst. Wanneer herhaalde pogingen om emotionele problemen op te lossen mislukken, kan het emotionele probleem veranderen in een psychisch probleem of een psychiatrische stoornis.
Is er sprake van een psychiatrische stoornis?
Er is geen duidelijke lijn die aangeeft wanneer problemen ernstig genoeg worden om te worden omschreven als een stoornis bij mensen met een ontwikkelingsstoornis. Als emotionele problemen niet worden herkend en aangepakt, kunnen ze intenser worden en ernstige gevolgen hebben voor de persoon en de mensen om hem heen. Veel clinici gebruiken de diagnostische criteria uit het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) om mensen te screenen en te beoordelen op psychiatrische stoornissen.
Oorzaken & Risicofactoren
De relatie tussen ontwikkelingsstoornissen en geestelijke gezondheidsproblemen is complex. Verschillende biologische, psychologische en sociale factoren maken het waarschijnlijker dat iemand met een ontwikkelingsstoornis een psychisch probleem zal ontwikkelen.
Sommige genetische afwijkingen die een ontwikkelingsstoornis veroorzaken, kunnen iemand predisponeren voor het hebben van specifieke psychische problemen. Iemand met het fragiele X-syndroom loopt bijvoorbeeld een verhoogd risico op het ontwikkelen van sociale angst, en iemand met een 22q11 deletie loopt een verhoogd risico op het ontwikkelen van schizofrenie. Dit is een van de redenen waarom het erg belangrijk is om de oorzaak van iemands ontwikkelingsstoornis te kennen.
Diagnose & Behandeling
Er is geen enkele, juiste interventie voor mensen met een dubbele diagnose. Behandelingsplannen moeten worden aangepast aan de specifieke behoeften van elke cliënt.
Behandelingsplannen moeten:
- problemen identificeren
- kortetermijn- en langetermijndoelen vaststellen
- benaderingen en interventies vaststellen om de doelen te bereiken.
In veel gevallen omvat de behandeling het helpen van mensen met werk, huisvesting, financiën, vrijetijdsbesteding en basale dagelijkse zelfzorg. De professional die de beoordeling uitvoert, kan aanbevelen dat de persoon met een dubbele diagnose een therapeut bezoekt of begint met het nemen van medicatie. Soms kan de behandeling inhouden dat gezinnen en verzorgers worden geholpen om de steun en verwachtingen van de persoon met een dubbele diagnose aan te passen.
Wanneer een persoon wordt gediagnosticeerd met een psychiatrische stoornis (bijv. stemmingsstoornis, angststoornis, schizofrenie, aandachtstekortstoornis), is medicatie vaak een onderdeel van het totale behandelplan. Het is niet altijd mogelijk om de symptomen of gedragingen van iemand met een dubbele diagnose te koppelen aan een specifieke psychiatrische stoornis. Medicatie kan een onderdeel zijn van een behandelplan voor uitdagend gedrag wanneer de onderliggende psychiatrische stoornis onzeker of onbekend is. In deze situaties is het erg belangrijk om te weten waar de medicatie op gericht is, hoe het gedrag eruit ziet vóór interventie, en hoe het verandert met medicatie.
Gerelateerde programma’s en diensten
- Behandeling bij CAMH: Access CAMH
- Hulp voor gezinnen van CAMH
- ConnexOntario
- Kinderhulp Telefoon op 1 800 668-6868
- Community Networks of Specialized care – een provinciebreed netwerk dat gespecialiseerd is in dubbele diagnose
- Developmental Services Ontario – helpt volwassenen met ontwikkelingsstoornissen in contact te komen met diensten en ondersteuning in hun gemeenschappen