Free Press

De duivelse vuurvis of een Turkeyfish?

Een van de meest fotogenieke vissen die je tijdens het duiken kunt tegenkomen, is de koraalduivel; Een vis die even mooi als gevaarlijk is. De koraalduivel ligt vaak op de loer in stille delen van een rif of een wrak, en heeft een zeer kenmerkend gestreept lichaam, en een reeks stekels en vinnen die zich openen in een prachtig vertoon van flamboyantie.

Aantrekkelijk maar giftig, gewild maar gevreesd, de koraalduivel is overtuigd van zijn eigen kunnen en is vaak een van de eerste vissoorten die beginnende duikers leren herkennen. Laten we meer te weten komen over dit complexe mariene karakter …

Lionfish Fact Sheet

Familienaam: Scorpaenidae
Ordernaam: Scorpaeniformes
Algemene naam: Leeuwvissen, kalkoenvissen en vuurvissen
Wetenschappelijke naam: Pterois

De 9 of 10 soorten van het vissengeslacht Pterois hebben een paar waaiervormige borstvinnen en een gestekelde eerste rugvin. De stekels van de rugvin, de anaalvin en de buikvin zijn alle zeer giftig, in tegenstelling tot de borstvinnen en de staartvinnen, die geen stekels hebben.

Het gif is vrij krachtig, en een steek van een koraalduivel vormt een ernstig gezondheidsrisico. Symptomen van een steek van een koraalduivel zijn onder meer een hevig kloppende, scherpe pijn, een tintelend gevoel, zweterigheid en blaarvorming. De ergste scenario’s, hoewel normaal gesproken niet dodelijk voor mensen, omvatten hoofdpijn, misselijkheid, buikpijn, delirium, toevallen, verlamming van ledematen, veranderingen in de bloeddruk, ademhalingsmoeilijkheden, hartfalen en beven, longoedeem, en verlies van bewustzijn.

Lionfish kan agressief zijn, zelfs het aangaan van potentiële bedreigingen met een ‘stekels naar voren’ aanpak; ze moeten te allen tijde met voorzichtigheid worden behandeld. Schorpioenvissen komen na pijlstaartroggen op de tweede plaats in het totale aantal steekwonden wereldwijd, met naar schatting 40.000 – 50.000 gevallen per jaar. De basisbehandeling bestaat uit het onderdompelen van de getroffen plek in heet water (tot 45°C). Professionele medische hulp moet worden ingeroepen in alle gevallen van firefish envenomation.

Distinguishing Features and Distributions

De gewone koraalduivel (Pterois volitans) heeft zeer lange gescheiden stekels en een gestreept uiterlijk, normaal wit met roodachtig bruin, maar kan ook geel of zwart zijn. Ze hebben ook vlezige filamenten boven hun ogen en onder hun mond. Volwassen exemplaren hebben vaak witte vlekken langs de zijlijn. Een volgroeide vis kan tot 30-38 cm lang worden en tot 1,2 kg wegen. Hij heeft 11 stekels op de rugvin, 7 stekels op de aarsvin en zijn borstvinnen zijn puntig. De rug-, anaal- en staartvinnen zijn bedekt met grote variabele vlekken en banden.

Men moet zich bewust zijn van de talrijke verschillende namen die aan deze vis zijn gegeven, om te voorkomen dat men denkt dat deze namen naar een andere soort verwijzen. Hij wordt ook wel rode leeuwvis, zebravis, duivelvuurvis, draakvis, vlinderkabeljauw, pauwleeuwvis, schorpioen volitans en zelfs sleepkoninginvis genoemd. Ze komen vooral voor in de warme wateren van de tropische Stille Oceaan, van Australië tot Frans Polynesië tot Zuid-Korea, maar ook in Indonesië en Maleisië komen ze voor.

De laatste jaren heeft de gewone koraalduivel zijn normale habitat ver overschreden, door te zwerven in de Golfstroom en als eerste geregistreerde niet-inheemse oceaanvis met succes de Noord-Amerikaanse Atlantische Oceaan te penetreren. Het is niet zeker hoe ze daar terecht zijn gekomen, maar het lijkt erop dat ze op de een of andere manier vanuit zoutwatertanks in de oceaan terecht zijn gekomen, en nu in vrij diep water leven, onder andere voor de kust van North Carolina.

De Indo-Pacific spotfin koraalduivel, of vuurvis met gekartelde vinnen, (Pterois antennata) lijkt veel op (Pterois volitans), maar mist verbindingsweefsel tussen de stekels van zijn vinstralen. De borstvinnen zijn slechts een eindje van het lichaam verwijderd en de rugvinnen zijn in het geheel niet met elkaar verbonden. De vin heeft afgeronde vinnen die wit tot goudkleurig zijn. Er zijn andere, minder duidelijke verschillen, zoals het aantal borststralen, de vorm van de schubben en het aantal rijen schubben, maar het onderzoeken van dergelijke verschillen ligt buiten het bereik van de gemiddelde duiker.

De witvinnige koraalduivel (Pterois radiata) heeft aanzienlijk langere stekels en vinnen, die rijker versierd zijn. Alle stekels zijn wit omzoomd, met stevige rode membranen tussen de borstvinstralen. Hij heeft ook 2 horizontale witte lijnen aan de basis van zijn staart. Hij komt voor in de Indo-westelijke Stille Oceaan – van de Rode Zee zuidwaarts tot de Sodwana-baai in Zuid-Afrika, en oostwaarts tot Nieuw-Caledonië en Micronesië.

Een andere verwante soort is de duivelsvuurvis (Pterois miles), die minder rug- (10) en anaalvinstralen (6) heeft dan de volitans. Hij wordt vooral aangetroffen in de Rode Zee en de Indische Oceaan, maar ze komen ook voor op Sumatra, Indonesië. Recent genetisch onderzoek heeft twijfel doen rijzen over de vraag of het hier wel om verschillende soorten gaat, dan wel om 2 populaties van één enkele soort.

De Japanse of Luna koraalduivel (Pterois lunulata) heeft geen filamenten boven de ogen, en heeft vliezen tussen de borstvinstralen die ongeveer 2/3 van de lengte van de stekels beslaan. Ook dit is een Indo-Pacifische soort, die voorkomt van Mauritius tot Japan en verder naar het zuiden.

De Hawaïaanse kalkoenvis (Pterois sphex) is endemisch voor Hawaï, en is een dwergversie van de (Antennata).

Andere leden van dit geslacht zijn de gewone kalkoenvis (Pterois russelii), die voorkomt van Oost-Afrika en de Perzische Golf, tot West-Australië en Nieuw-Guinea; de frillfin koraalduivel (Pterois mombasae), die afwisselend brede en smalle donkere lichaamsstrepen en een donkere wangvlek heeft (Indische Oceaan tot Australië); de heldervinmakreelduivel (Pterois Kodipungi), die alleen bekend is uit Indonesië en Noord-Australië, met gevlekte witte borststraalruggen met opvallende en kenmerkende rode banden; en tenslotte de kortvinmakreelduivel uit de Indische Oceaan (Pterois brevipectoralis), die het meest recent (2002) is geclassificeerd.

Gedrag en eetgewoonten

Leuwvissen leven het grootste deel van hun volwassen leven solitair en verdedigen hun leefgebied fel tegen andere individuen van dezelfde of een andere soort, waarbij ze gebruik maken van hun giftige rugstekels. De mannetjes zijn agressiever dan de vrouwtjes.

Zoals hun naam al doet vermoeden, zijn het geduchte roofdieren. Meestal ’s nachts jagend, eet de leeuwvis zowat elk schaaldier of vis die hij kan vangen. De vissen, die gewoonlijk traag zijn, verbruiken veel energie bij het jagen en moeten daarom veel eten; veel van het gedrag van deze vissen wordt dan ook door honger bepaald.

Hoewel het grootste deel van het voedsel van de koraalduivel in het eerste uur van de nacht klaar is, blijft hij in de open lucht tot het daglicht wordt. Als de zon opkomt, trekken ze zich terug in hun schimmige huisjes tussen het koraal, de rotsen en de overhangen.

Ze hebben de neiging hun prooi in het nauw te drijven met behulp van hun grote vinnen en gebruiken dan een bliksemsnelle slok om hem in zijn geheel door te slikken, vergelijkbaar met de slokaanval van een kikvorsvis. Men neemt aan dat zij hun prooi meestal langzaam van onderen benaderen, waarbij hun gespreide vinnen de beweging van hun staartvin afschermen, zodat hun prooi niet wordt gealarmeerd. Hun bizarre gestreepte kleur kan een zeer nuttig patroon zijn om hem te vermommen in een rifomgeving, wat ook helpt bij de jacht. Maar net als bij de strepen van de Afrikaanse zebra is de ware reden open voor gissingen.

Bij de jacht op schaaldieren glijden ze over het substraat, waarbij ze hun vinstralen laten trillen om potentiële prooien aan te moedigen uit de veiligheid te komen.

Van leeuwvissen is ook bekend dat ze een heel andere jachtstrategie toepassen. Ze zweven in open water vlak onder de oppervlakte, kijkend naar scholen kleine vissen die uit het water springen om een ander roofdier te ontwijken. Zodra de kleinere vissen het wateroppervlak doorbreken en weer in het water komen, bevinden ze zich plotseling in de buik van een dankbare koraalduivel.

Reproductie

Tijdens het paren vormt een enkel mannetje met een aantal vrouwtjes een groep van tussen de 3 en 8, en wordt bijzonder agressief. Wanneer een ander mannetje het territorium van een baltsend mannetje betreedt, zal het opgewonden mannetje de indringer benaderen met wijd gespreide vinnen, heen en weer zwemmend, terwijl hij zijn giftige rugstekels naar voren wijst. Het parende mannetje zal de indringer aanvallen en met geweld bijten. Soms kan deze botsing ertoe leiden dat een van beide vissen gespietst wordt, maar de actie stopt pas als de indringer zich heeft teruggetrokken.

Leeuwvissen hoeven zich geen zorgen te maken over het interpreteren van lichaamstaal om te weten wanneer de tijd rijp is voor de paring, want de fysieke signalen zijn duidelijk. Het mannetje wordt donkerder en zijn strepen zijn veel minder zichtbaar, en elk vrouwtje waarvan de eieren rijp zijn, krijgt een veel blekere tint met veel delen van het lichaam die zilverachtig wit worden.

Het mannetje zal naar het vrouwtje toe kruipen en met haar op het substraat gaan zitten, omhoog kijkend naar het oppervlak en gesteund op zijn buikvinnen. Na een paar keer rond het vrouwtje te hebben gedraaid, komt hij naar de oppervlakte, achtervolgd door het nu gretige vrouwtje. Aan de oppervlakte trilt ze met haar borstvinnen, en dit proces van stijgen en dalen wordt verschillende keren herhaald tot ze kuit schiet en hij zijn sperma vrijlaat om de 4.000 tot 30.000 eitjes te bevruchten.

Het embryo van de koraalduivel begint zich te vormen rond 12 uur na de bevruchting, en een zich ontwikkelende kop en ogen worden zichtbaar na 18 uur. De slijmwanden van de omhullende eitjes worden aangetast door microben, en verslechteren ongeveer 36 uur na de bevruchting, wanneer de planktonvormige larfjes uitkomen.

Levenscyclus

Ze leren snel en zijn binnen 4 dagen na de bevruchting nuttige zwemmers en jagers op kleine ciliaten. De larven vestigen zich na een periode van ongeveer 25 tot 40 dagen in de waterkolom, met een lengte van 10-12 mm.

Lionfish zeer snel bulk up en ontwikkelen een grote lichaamsgrootte vroeg in hun levenscyclus. Hierdoor kunnen ze aanvallen van roofdieren beter ontwijken en is de kans op een succesvolle paring groter. Afhankelijk van de soort, leven ze 5 tot 15 jaar, maar de grote meerderheid sterft in het wild zeer vroeg in het leven.

Predatie

Naast kannibalisme van de jongen, is er niet veel informatie beschikbaar over wat koraalduivels eten. Tot de nog niet gedocumenteerde roofdieren zouden haaien kunnen behoren, aangezien van veel haaien bekend is dat zij giftige organismen eten zonder daar duidelijk nadelige gevolgen van te ondervinden.

Het is bekend dat de duivelsvuurvis in de Rode Zee wordt aangevallen door koraalduivels, die hen van achteren zouden besluipen en verorberen. Gezien de wijdverbreidheid van koraalduivels kan het zijn dat de plaatselijke koraalduivelsoorten ook andere koraalduivelsoorten aanvallen.

Habitat

Zij schijnen een voorkeur te hebben voor stilstaand, van stroming afgeschermd water, in rustiger en donkerder delen van riffen en wrakken, waar zij bijna onbeweeglijk zweven met hun kop licht naar beneden gericht. Ze komen ook voor in baaien, riviermondingen en havens.

Ecologische overwegingen

Lionvispopulaties zijn gezond en hun verspreiding neemt toe, vooral dankzij menselijke activiteiten. Dit geeft aanleiding tot enige bezorgdheid in de VS en het Caribisch gebied, waar een dergelijk succes van een niet-inheemse soort vermoedelijk ten koste moet gaan van een andere soort.

Mogelijk is de grootste bedreiging die van de mens uitgaat de dreiging van een leven in gevangenschap, gezien de populariteit van de vuurvis voor de aquariumhandel. Aangezien er geen berichten zijn over succesvolle kweek in gevangenschap, blijft de vraag naar het onttrekken van de vissen aan hun natuurlijke omgeving groot.

Duikplekken voor koraalduivels

Je kunt koraalduivels op al onze duikbestemmingen vinden, dus hier is een selectie van onze mooiste:

Caribische Zee / Atlantische Oceaan

Oceanië

Pacifische Oceaan

Rode Zee / Midden-Oosten / Indische Oceaan

Zuidoost-Azië

Dive The World Aanbevelingen: Phuket en de Similan-eilanden in Thailand, Rode Zee, Sulawesi en Bali in Indonesië, en de Malediven.

Wil je met dit wezen duiken?: