Om een andere veelgestelde vraag in de winkel te beantwoorden, “Wat betekent je naam?” vandaag gaan we onderzoeken wat graden Plato eigenlijk betekent, en hoe het verschilt van andere metingen geassocieerd met het brouwproces.
Orspronkelijk ontwikkeld in 1843 door de Boheemse wetenschappers Karl Balling en Simon Ack als graden Balling, later verbeterd door Adolf Brix als graden Brix, en tenslotte verfijnd door de Normal-Eichungs Kommission en Fritz Plato als graden Plato (heb nog steeds geen idee waar ze de namen voor deze metingen vandaan hebben…), drukt de Plato schaal de dichtheid van een oplossing uit als het gewichtspercentage van sacharose. Klinkt ingewikkeld, toch? FOUT, het is zo simpel. Eenvoudig gezegd heeft een bier van 12° Plato dezelfde dichtheid als een water-sucrose-oplossing met 12% sacharose in gewicht. Dat betekent dat de oplossing voor 12% uit sacharose bestaat, en voor 88% uit water. 0°Plato = Zuiver Water. 100°Plato = Pure Sucrose. Makkelijk toch?
Dit is dus waar het iets ingewikkelder wordt. Graden Plato kunnen niet worden uitgedrukt wanneer men het over bier heeft zonder het verband met het soortelijk gewicht of SG, de verhouding van de dichtheid van alle zwevende stoffen (inclusief maar niet beperkt tot enkel saccharose) tot de dichtheid van een constante (water). Deze bovengenoemde wetenschappers bepaalden eerst de verhouding van graden Plato tot SG door zuivere sacharoseoplossingen van bekende sterkte te bereiden, vervolgens hun soortelijk gewicht te meten en tabellen op te stellen van het massapercentage van sacharose ten opzichte van het gemeten soortelijk gewicht. Volgens de handige wikipedia is het verband tussen de graden Plato en het soortelijk gewicht (SG) niet lineair, maar een goede benadering is dat 1° Plato gelijk is aan vier “brouwerspunten” (4 x .001); dus 12° Plato komt overeen met een SG van 1,048. De enige redenen voor de verfijning van de metingen in de loop der jaren waren het vinden van een specifieker SG of graden Plato. Balling meet tot 3 decimalen, Brix tot 5, en Plato tot 6. Uitgerust met een Plato/SG tabel kan een brouwer zijn SG nemen en de graden Plato bepalen.
Nu waarom zou iemand dat willen doen??? Wel…niet alle stoffen kunnen vergist worden en wort (ongegist bier) is niet zomaar een concentratie van zuivere sacharose in zuiver water. Plato is belangrijk om een zeer specifieke rekening en maat te geven van vergistbaar materiaal in wort en is daarom zeer belangrijk in de brouwwereld.
Op het einde van de dag, kunnen deze metingen worden toegeschreven aan het alcoholvolume van een bier. Neem het verschil tussen het OG, het oorspronkelijke SG vóór de gisting van een bier, en het FG, het uiteindelijke SG van het bier na de gisting, doe een beetje wiskunde, en je hebt je alcoholvolumegehalte. Terwijl het SG meestal op dit punt wordt gebruikt, kan het oorspronkelijke Plato van een bier helpen om de behoefte van een brouwer aan een bepaald volume gist en het tijdschema van de gisting te bepalen.
Drankproducenten van allerlei soorten gebruiken een verscheidenheid van deze schalen om hun ABV te bepalen. Wijnmakers en de suiker- en sapindustrie gebruiken gewoonlijk graden Brix. Britse en continentaal Europese brouwers gebruiken over het algemeen Plato graden. Amerikaanse brouwers gebruiken een mengsel van graden Brix, graden Plato en specifieke graviteit. Thuisbrouwers van wijn, mede, cider en bier gebruiken meestal het soortelijk gewicht.
Dus daar is het, boem.