Last Bijgewerkt op 4 februari 2021 door Sagar Aryal
- De kiemtheorie van ziekte is de momenteel aanvaarde wetenschappelijke theorie voor veel ziekten.
- Zij stelt dat micro-organismen, bekend als ziekteverwekkers of “ziektekiemen”, tot ziekte kunnen leiden.
- De ziektekiemtheorie heeft echter vele beperkingen.
- Het is bijvoorbeeld bekend, dat niet iedereen die aan tuberculose wordt blootgesteld, tuberculose ontwikkelt. Dezelfde blootstelling kan echter bij een ondervoede of anderszins vatbare persoon tot klinische ziekte leiden.
- Ook ontwikkelt niet iedereen die aan beta-hemolytische streptokokken wordt blootgesteld acute reumatische koorts.
- Er zijn andere factoren met betrekking tot de gastheer en de omgeving die even belangrijk zijn om te bepalen of een ziekte al dan niet bij de blootgestelde gastheer zal optreden.
Dit eiste een breder concept van ziekteoorzaak die de basisfactoren van agens, gastheer, en omgeving synthetiseerde zich op verschillende klassen van factoren concentreerde, vooral met betrekking tot besmettelijke ziekten.
- De interactie en onderlinge afhankelijkheid van agens, gastheer, omgeving, en tijd worden gebruikt in het onderzoek van ziekten en epidemieën.
- Het agens is de veroorzaker van de ziekte;
- De gastheer is een organisme, gewoonlijk een mens of een dier, dat drager is van de ziekte
- De omgeving is die omgeving en omstandigheden buiten de mens of het dier die ziekteoverdracht veroorzaken of mogelijk maken; en
- De tijd staat voor de incubatietijd, de levensverwachting van de gastheer of de ziekteverwekker, en de duur van het verloop van de ziekte of aandoening.
het agens
- Agens van infectieziekten zijn onder meer bacteriën, virussen, parasieten, schimmels en schimmels.
- Wat niet-besmettelijke ziekten, handicaps, verwondingen of de dood betreft, kunnen de agentia chemische stoffen uit voedingsmiddelen, tabaksrook, oplosmiddelen, straling of hitte, voedingstekorten, of andere stoffen, zoals vergif, omvatten.
- Een of meer agentia kunnen bijdragen tot ziekte.
- In het algemeen moet het agens aanwezig zijn opdat de ziekte zich voordoet; de aanwezigheid van dat agens alleen is echter niet altijd voldoende om ziekte te veroorzaken.
- Een verscheidenheid van factoren beïnvloedt of blootstelling aan een organisme tot ziekte zal leiden, met inbegrip van de pathogeniciteit (het vermogen van het organisme om ziekte te veroorzaken) en de dosis.
De gastheer
- Een gastheer biedt levensonderhoud en onderdak aan een ziekteverwekker en kan al dan niet de ziekte ontwikkelen.
- De mate van immuniteit, de genetische samenstelling, de mate van blootstelling, de gezondheidstoestand en de algehele conditie van de gastheer kunnen bepalen welk effect een ziekteverwekker op hem zal hebben.
- De mogelijkheden voor blootstelling worden vaak beïnvloed door gedragingen zoals seksuele praktijken, hygiëne en andere persoonlijke keuzes, alsmede door leeftijd en geslacht.
De omgeving
- Het vermogen van de ziekteverwekker om de nieuwe omgeving te accepteren kan ook een bepalende factor zijn, omdat sommige ziekteverwekkers slechts onder beperkte ideale omstandigheden gedijen.
- Zo kunnen veel infectieziekteverwekkers slechts in een beperkt temperatuurbereik bestaan.
- Milieufactoren kunnen zowel de biologische aspecten als de sociale, culturele en fysieke aspecten van de omgeving omvatten.
- De omgeving waarin een ziekteverwekker leeft en het effect dat de omgeving op hem heeft, maken deel uit van het milieu.
- De omgeving kan zich binnen een gastheer bevinden of daarbuiten in de gemeenschap.
De tijd
- De tijd omvat de ernst van de ziekte in relatie tot hoe lang iemand besmet is of tot de aandoening de dood veroorzaakt of de drempel van gevaar voor genezing passeert.
- De tijd die verstrijkt tussen de besmetting en het ontstaan van de symptomen, de duur van de ziekte en de drempel van een epidemie in een populatie zijn tijdselementen waarmee de epidemioloog zich bezighoudt.
De epidemiologische triade
- Er zijn verschillende modellen van ziekteoorzaak voorgesteld.
- Een van de eenvoudigste hiervan is de epidemiologische triade of driehoek, het traditionele model voor infectieziekten.
- De triade bestaat uit een extern agens, een vatbare gastheer, en een omgeving die gastheer en agens samenbrengt.
- In dit model is de ziekte het gevolg van de interactie tussen het agens en de vatbare gastheer in een omgeving die de overdracht van het agens van een bron naar die gastheer ondersteunt.
- Hoewel de epidemiologische triade als een nuttig model voor vele ziekten dient, is het ontoereikend gebleken voor hart- en vaatziekten, kanker, en andere ziekten die meerdere bijdragende oorzaken lijken te hebben zonder een enkele noodzakelijke oorzaak.
De beste manier om de epidemiologische driehoek te begrijpen is te zien hoe epidemiologen deze gebruiken om de verspreiding van bestaande ziekten te verklaren.
Voorbeeld- HIV AIDS
Agens
HIV is een virale infectie die zich richt tegen het immuunsysteem van een persoon opent in een nieuw venster, waardoor het kwetsbaarder wordt voor andere vormen van infectie. Omdat het virus zich richt op het immuunsysteem zelf, kan het lichaam HIV niet effectief zelf bestrijden. HIV wordt overgebracht door direct contact met lichaamsvloeistoffen van een besmet persoon, en het verspreidt zich voornamelijk door seksueel contact of gedeelde naalden.
Host
Wetenschappers denken dat HIV oorspronkelijk werd overgedragen door chimpansees en dat mensen die op deze chimpansees jaagden voor hun vlees, besmet raakten met een gemuteerde vorm van het virus bij contact met het bloed van de chimpansees. HIV kan worden overgedragen wanneer een lichaamsvloeistof zoals bloed in contact komt met een slijmvlies of beschadigd weefsel (zoals een open wond of de slijmvliezen in de mond).
Milieu
Er zijn een aantal sociaaleconomische factoren die van invloed kunnen zijn op de verspreiding van HIV in een gemeenschap. Gemeenschappen met hogere concentraties seksueel overdraagbare aandoeningen en een lagere incidentie van rapportage – door sociale druk of anderszins – laten HIV gedijen. Armoede beperkt de toegang tot zorg en behandeling, en discriminatie kan mensen ervan weerhouden zich te laten testen of zorg te zoeken.
- Park, K. (n.d.). Park’s textbook of preventive and social medicine.
- Gordis, L. (2014). Epidemiologie (Vijfde editie.). Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
- Hennekens CH, Buring JE. Epidemiology in Medicine, Lippincott Williams & Wilkins, 1987.
- White, F., Stallones, L., & Last, J. M. (2013). Wereldwijde volksgezondheid: Ecologische grondslagen. New York, NY: Oxford University Press.
- https://www.cdc.gov/csels/dsepd/ss1978/lesson1/section8.html
- https://online.rivier.edu/epidemiologic-triangle/
- http://www.med.uottawa.ca/SIM/data/Agent_Host_Environment_e.htm
- https://academic.oup.com/occmed/article/58/8/594/1467851
- https://slideplayer.com/slide/11979072/