Ik heb ooit een man gekend die veel geld verdiende. Hij zag de wereld als een aaneenschakeling van waardeproposities. Alles van welke vakantie je moest nemen, welk biertje je moest kiezen in een restaurant, tot waarom bepaalde mensen hem wel of niet mochten.
Als iemand onbeleefd tegen hem was, was dat omdat hij jaloers was of zich bedreigd voelde door zijn macht of succes. Als iemand aardig tegen hem was, was dat omdat hij zijn macht en succes bewonderde, en in sommige gevallen, omdat hij hem probeerde te manipuleren om er meer toegang toe te krijgen.
Hij mat zichzelf af aan zijn financiële succes. En natuurlijk mat hij de wereld en de mensen om hem heen af aan financieel succes.
Ik kende eens een vrouw die mooi was. Ze zag de wereld in termen van aantrekkingskracht en aandacht. Alles, van sollicitatiegesprekken tot het krijgen van kortingen in restaurants tot het omgaan met een zeurende moeder.
Als iemand onbeleefd tegen haar was, was dat omdat ze geïntimideerd waren door haar schoonheid of hun eigen gebrek aan schoonheid. Als iemand aardig tegen haar was, was dat omdat hij haar schoonheid bewonderde en er toegang toe wilde hebben.
Ze mat zichzelf af aan haar schoonheid en aantrekkelijkheid. En natuurlijk mat ze de wereld en de mensen daarin af aan hun schoonheid en aantrekkelijkheid.
Ik kende eens een jongen die een loser was. Hij was sociaal onhandig en niemand mocht hem. Hij zag de wereld als een populariteitswedstrijd, een wedstrijd die hij voortdurend aan het verliezen was. Alles, van hoeveel hij verdiende op zijn werk, tot de slechte service die hij kreeg in restaurants, tot de mensen die niet lachten om zijn grappen.
Als iemand onbeleefd tegen hem was, was dat omdat ze zich realiseerden hoeveel cooler ze waren dan hij. Als iemand aardig tegen hem was, was dat omdat ze zagen hoe’n loser hij was en medelijden met hem hadden. Of misschien waren ze gewoon grotere losers dan hij.
Hij mat zichzelf af aan zijn sociale status. En natuurlijk mat hij de wereld en de mensen erin af aan hun sociale status.
Waarom wij anderen veroordelen
Maand geleden schreef ik een artikel over de manieren waarop wij de waarde van ons eigen leven willen meten. Sommigen van ons meten ons leven aan de hand van geld en lofbetuigingen. Anderen meten het aan schoonheid en populariteit. Anderen meten het aan familie en relaties. Weer anderen meten het aan de hand van dienstbaarheid en goede daden.
De kans is groot dat je het aan de hand van een of andere combinatie van al deze dingen meet, maar één ding in het bijzonder is voor jou het belangrijkst.
In dat artikel schreef ik dat het belangrijk is om onszelf zo veel mogelijk te meten aan onze eigen interne maatstaven. Hoe meer externe maatstaven we hanteren voor onze eigen waarde en eigenwaarde, hoe meer we alles voor onszelf verknoeien.
Maar er is meer.
Als je je leven meet aan de hand van je familierelaties, dan zul je anderen meten aan de hand van dezelfde maatstaf – hoe dicht hun familie bij hen staat. Als ze ver weg zijn van hun familie of niet genoeg naar huis bellen, zul je ze beoordelen als klaplopers, ondankbaar of onverantwoordelijk, ongeacht hun leven of hun geschiedenis.
Als je je leven afmeet aan hoeveel plezier en feesten je kunt hebben, dan zul je anderen met dezelfde maat meten – hoeveel plezier en feesten zij hebben. Als ze liever thuisblijven en elk weekend herhalingen van Star Trek: Next Generation kijken, zul je ze beoordelen als geremd, bang voor de wereld, lam en zielloos, ongeacht hun persoonlijkheid of behoeften.
Als je je leven afmeet aan hoeveel je hebt gereisd en ervaren, zul je andere mensen met dezelfde maat meten – hoe werelds ze zijn geworden. Als zij liever thuis blijven en genieten van het comfort van routine, dan zul je hen beoordelen als leergierig, onwetend, weinig ambitieus, ongeacht wat hun aspiraties werkelijk zijn.
De maatstaf die we voor onszelf gebruiken, is de maatstaf die we voor de wereld gebruiken.
Als we geloven dat we harde werkers zijn en dat we alles hebben verdiend wat we hebben, dan zullen we geloven dat ieder ander heeft verdiend wat hij heeft. En als zij niets hebben, is dat omdat zij niets verdiend hebben.
Als wij geloven dat wij slachtoffer zijn van de maatschappij en gerechtigheid verdienen, dan zullen wij geloven dat anderen slachtoffer zijn van de maatschappij en ook gerechtigheid verdienen. Als wij geloven dat onze waarde voortkomt uit het geloof in een hogere macht, dan zullen wij anderen beoordelen naar hun geloof (of gebrek aan geloof) in een hogere macht. Als we onszelf afmeten aan ons intellect en ons gebruik van de rede, dan zullen we anderen door dezelfde lens beoordelen.
Daarom hebben mensen die ondernemer zijn de neiging te denken dat ieder ander ook ondernemer zou moeten zijn. Dit is waarom mensen die wedergeboren christenen zijn, geneigd zijn te geloven dat iedereen verlossing moet vinden door Jezus Christus. Dit is de reden waarom hardcore atheïsten proberen logisch te argumenteren over iets dat niets met logica te maken heeft. Daarom beweren racisten vaak dat alle anderen ook racisten zijn. Ze weten het alleen niet. Daarom rechtvaardigen seksistische mannen hun seksisme door te zeggen dat vrouwen erger zijn en rechtvaardigen seksistische vrouwen hun seksisme door te zeggen dat mannen erger zijn.
Judging Others (And Ourselves) Mindfully
Dit wil niet zeggen dat oordelen verkeerd is. Er zijn genoeg waarden die het waard zijn om te beoordelen. Ik veroordeel mensen die gewelddadig en kwaadwillig zijn. Maar dat is een weerspiegeling van wie ik ben. Ik beoordeel geweld en kwaadaardigheid in mezelf. Dat zijn eigenschappen die ik in mijzelf niet tolereer, en daarom tolereer ik ze ook niet bij anderen.
Maar dat is een keuze die ik maak. Die keuze maken we allemaal, of we ons dat nu realiseren of niet. En we moeten die keuzes bewust maken en niet op de automatische piloot.
Daarom gaan mensen die zichzelf lelijk vinden op zoek naar alle manieren waarop mensen in hun omgeving lelijk zijn en gaan mensen die lui zijn en zich niet aan de regels houden op zoek naar alle manieren waarop anderen zich niet aan de regels houden en zich ook niet aan de regels houden. Daarom kiezen corrupte ambtenaren ervoor om corrupt te zijn: omdat ze aannemen dat iedereen net zo corrupt is als zij. Daarom kiezen valsspelers ervoor vals te spelen: omdat ze ervan uitgaan dat iedereen vals zal spelen als ze de kans krijgen.
Daarom zijn degenen die niet te vertrouwen zijn, degenen die niet te vertrouwen zijn.
Velen van ons nemen onze eigen interne maatstaven aan, niet door een bewuste keuze, maar door de schande waaraan we worden blootgesteld. Ik hou van het citaat: “Iedereen probeert te bewijzen of te weerleggen wie ze waren op de middelbare school,” omdat voor velen van ons, onze maatstaven worden bepaald door hoe mensen naar ons keken toen we opgroeiden. We raken gefixeerd op een bepaald deel van ons leven omdat we het gevoel hebben dat mensen ons daar het meest op beoordelen. De cheerleader van de middelbare school die bang is om als volwassene haar uiterlijk te verliezen. Het arme kind dat geobsedeerd is om rijk te worden. De loser die de grootste feestjes wil geven. De luilak die aan iedereen wil bewijzen hoe slim hij is.
Een groot deel van onze ontwikkeling is het herkennen van onze eigen fixatie, het herkennen hoe we onszelf meten en bewust onze metriek voor onszelf kiezen.
Maar een ander groot deel van ontwikkeling is het erkennen dat iedereen zijn eigen metriek heeft. En die maatstaf zal waarschijnlijk niet dezelfde zijn als de onze. En dat is (meestal) prima. De meeste maatstaven die mensen kiezen zijn goed. Zelfs als ze niet dezelfde maatstaf zijn die je voor jezelf zou kiezen.
Jij bekijkt de wereld misschien vanuit familiewaarden, maar de meeste mensen doen dat niet. Je kunt de wereld bekijken door de metriek van aantrekkelijkheid, maar de meeste mensen doen dat niet. U kunt de wereld bekijken aan de hand van de maatstaf van vrijheid en wereldsheid, maar de meeste mensen doen dat niet. U bekijkt de wereld door de maatstaf van positiviteit en vriendelijkheid, maar de meeste mensen doen dat niet.
En dat is gewoon een deel van het mens-zijn. Accepteren dat anderen zichzelf en de wereld anders meten dan jij dat doet, is een van de belangrijkste stappen om bewust de juiste relaties voor jezelf te kiezen. Het is nodig om sterke grenzen te ontwikkelen en te beslissen wie je deel wilt laten uitmaken van je leven en wie niet. Het kan zijn dat je iemands ideeën of gedragingen niet accepteert.
Maar je moet accepteren dat je iemands waarden niet voor hem of haar kunt veranderen. Net zoals wij onze eigen maatstaf moeten kiezen door onszelf en voor onszelf. Zij moeten het zelf en voor zichzelf doen.