Gregor Mendel: “vader van de genetica”
Blendingtheorie van vererving – nakomelingen van twee ouders “mengen” de eigenschappen van beide ouders
Particulatentheorie van vererving – eigenschappen worden als “deeltjes” vererfd, nakomelingen ontvangen van elke ouder een “deeltje”.
Ervaringsmateriaal voor de partikeltheorie van vererving: Een plant met paarse bloemen wordt gekruist met een andere plant die paarse bloemen heeft. Sommige van de nakomelingen hebben witte bloemen (wow!). Mendel probeerde te ontdekken hoe dit kon gebeuren.
Een en ander over Mendel
- ouders waren boeren
- werd priester
- studeerde wetenschap en wiskunde aan de universiteit van Wenen
Mendel’s experimenten
Mendel koos erwtenplanten als zijn proefpersonen, vooral omdat ze gemakkelijk te kruisen waren en een verscheidenheid aan contrasterende eigenschappen vertoonden (paarse vs witte bloemen, lange vs korte stengels, ronde vs gerimpelde zaden)
1.Mendel koos ware foklijnen van elke plant/ eigenschap die hij bestudeerde (ware foklijnen produceerden altijd nakomelingen van hetzelfde type)
2. Hij kruiste een ware foklijn met een plant van de tegenovergestelde eigenschap (paars x wit). Hij noemde dit de oudergeneratie (P). (In dit geval kruiste hij de planten)
3. Hij registreerde gegevens over de nakomelingen van deze kruising (First Filial, F1)
4. Hij bestoof de F1 nakomelingen zelf
5. Hij registreerde gegevens over de nakomelingen van de tweede generatie en noemde deze de tweede filiaalgeneratie (F2)
Analyse:
- De F1-generatie vertoonde steeds één eigenschap (hij noemde dit later de dominante eigenschap)
- De F1-generatie moet de eigenschap van de oorspronkelijke ouders in zich hebben – de witte eigenschap
- De F2-generatie vertoonde de verborgen eigenschap, 1/4 van de F2-generatie had het (hij noemde deze verborgen eigenschap later de recessieve eigenschap)
- Elk individu heeft twee “factoren” die bepalen welke uiterlijke verschijningsvorm de nakomelingen zullen hebben. (We noemen deze factoren nu genen of allelen)
Mendel stelde uit zijn onderzoek drie principes (of wetten) vast
1. Het Principe van Dominantie en Recessiviteit – een eigenschap wordt gemaskeerd of bedekt door een andere eigenschap
2. Principe vanSegregatie – de twee factoren (allelen) voor een eigenschap scheiden zich tijdens de vorming van het embryo
3. Principe van Onafhankelijk Assortiment – factoren van een eigenschap scheiden zich onafhankelijk van elkaar tijdens de vorming van de gameten; een andere manier om dit te bekijken is, of een bloem paars is heeft niets te maken met de lengte van de plantenstengels – elke eigenschap wordt onafhankelijk vererfd
Moderne Genetica
Mendel’s factoren worden nu ALLELES genoemd. Voor elke eigenschap die iemand heeft, bepalen twee allelen hoe die eigenschap tot uiting komt.
We gebruiken letters om allelen aan te duiden, aangezien elk gen twee allelen heeft, kunnen alle genen door een paar letters worden weergegeven.
PP = paars, Pp= paars, pp = wit
Homozogyous: wanneer de allelen hetzelfde zijn, wordt gezegd dat het individu homozygoot is, of echte fok. Letters die een homozygoot individu aanduiden kunnen hoofdletters of kleine letters zijn, zolang ze maar hetzelfde zijn. Ex. AA, bb, EE, dd
Heterozygoot:wanneer de allelen verschillend zijn, komt in dit geval het DOMINANT allel tot uiting.Ex. Pp, Aa
Monohybride kruising = een kruising waarbij één paar contrasterende eigenschappen betrokken zijn. Ex. Pp x Pp
Punnetvierkant: wordt gebruikt om de PROBEMETARITEIT van een bepaald type nakomelingen te bepalen, gegeven de allelen van de ouders
Genotype: letters die gebruikt worden om allelen aan te duiden (BB, Pp..enz)
Phenotype: hoe een organisme eruitziet (bruin, paars..)
Hoe Punnett kwadraten gebruiken om waarschijnlijkheid te bepalen
In erwtenplanten zijn ronde zaden dominant ten opzichte van gerimpelde.
Genotypes toekennen:
RR = rond
R r = rond
r r = gerimpeld
Als twee heterozygote planten worden gekruist (R r x R r ), stel dan het vierkant op zoals hieronder afgebeeld.
