In 2003 werd een tunnel ontdekt onder de Gevederde Slang piramide in de ruïnes van Teotihuacan, de oude stad in Mexico. De afgesloten gang, die gedurende 1800 jaar niet was verstoord, bleek duizenden buitengewone schatten te bevatten, die precies op de plaats lagen waar zij voor het eerst als rituele offers aan de goden werden gebracht. Er werden onder meer groene stenen krokodillentanden, kristallen in de vorm van ogen en beelden van jaguars, klaar om toe te slaan, gevonden. Nog opmerkelijker was een miniatuur berglandschap, 17 meter onder de grond, met kleine poelen van vloeibaar kwik die meren voorstelden. De wanden van de tunnel bleken zorgvuldig geïmpregneerd te zijn met poedervormig pyriet, of dwaas goud, om in het licht van het vuur het effect te geven alsof men onder een sterrenstelsel stond.
De archeologische vindplaats, in de buurt van Mexico-Stad, is een van de grootste en belangrijkste ter wereld, met miljoenen bezoekers per jaar. Dit was de meest opwindende ontwikkeling in tientallen jaren – en het belang van deze nieuwe ontdekkingen wordt onderzocht in een grote tentoonstelling die deze maand wordt geopend in het de Young Museum in San Francisco.
Teotihuacan is lang een plaats van mysteries geweest. Het was bijna 2000 jaar geleden de dichtstbevolkte stad van het Amerikaanse continent, maar er is weinig bekend over de taal, de heersers of de omstandigheden van de ineenstorting rond 550 na Christus. De naam, die “geboorteplaats van de goden” betekent, werd pas veel later gegeven door de Azteken, die de ruïnes – waaronder de monumentale piramiden van de Zon en de Maan en de majestueuze Dodenlaan – met de nodige eerbied behandelden.
Vele vragen blijven onbeantwoord, maar de pas ontdekte tunnel heeft geleid tot een beter begrip van het ontwerp en de mythologie van Teotihuacan, dat zowel een heilige plaats als een bruisende metropool was. De Young-tentoonstelling toont niet alleen kunstwerken uit talrijke collecties, maar biedt ook de nieuwste theorieën over de mysteries die er nog steeds omheen hangen.
De tunnel werd ontdekt door de Mexicaanse archeoloog Sergio Gómez Chávez, die na dagen van hevige regenval merkte dat er een zinkgat – een gevaar voor toeristen – was ontstaan aan de voet van de piramide van de Gevederde Slang. Hij scheen met een zaklamp in het gat, maar zag alleen duisternis. Daarom bond hij een touw om zijn middel en liet zich door arbeiders in het gat zakken, waarvan hij tot zijn verbazing besefte dat het een perfect cilindrische schacht was.
Er hing een scherpe stank die bijna ondraaglijk was, maar op de bodem gluurde hij door een gat in het puin om een ondergrondse gang te zien, duidelijk een oude constructie. Het werk ging voorzichtig verder: voordat een opgraving begon, gebruikte zijn team een robot met een videocamera om de tunnel te verkennen, die zo lang bleek te zijn als een voetbalveld, en die zowel onder het nabijgelegen grote plein als de piramide doorging. “We waren verbaasd over wat niemand in 1500 jaar had gezien,” zegt Gómez Chávez in de catalogus van de tentoonstelling. Aan het einde van de gang kwamen drie kamers uit met rijkdommen die een zoektocht van Indiana Jones waardig waren.
De enorme piramides van de Zon en de Maan verschillen van die van het oude Egypte: het zijn eerder tempels dan graven. Ze zijn met elkaar verbonden door de Straat van de Doden als onderdeel van een stedelijk raster, waarbij het hele patroon is georiënteerd op de beweging van de zon. In het ontwerp van de stad zelf ligt het idee besloten dat zij “de geboorteplaats van de goden” is – de plaats waarvan men dacht dat het universum er was begonnen. Watermerken langs de muren van de doorgang van Gómez Chávez hebben aangetoond dat het enorme plein erboven opzettelijk onder water werd gezet om een soort oerzee te creëren, met piramiden als metaforische bergen die uit het water oprijzen zoals aan het begin der tijden. Duizenden mensen zouden getuige zijn geweest van ceremonies waarin de scheppingsmythe werd nagespeeld.
De inwoners van de stad, evenals die van soortgelijke beschavingen, geloofden dat het universum drie niveaus had, verbonden door een as: het hemelse vlak, het aardse vlak en de onderwereld, die niet de bijbelse plaats van de vurige straf was, maar een donker, waterig rijk van de schepping, met meren en bergen – het betekende rijkdom en wedergeboorte, maar ook dood. De rijke verzameling voorwerpen die Gómez Chávez uit de gang naar boven heeft gehaald – grote spiraalvormige schelpen, kevervleugels in een doos, honderden metalen bollen – werd daar achtergelaten als schat om de goden gunstig te stemmen. Maar het lijkt er ook op dat de tunnel, met zijn pyrietstelsel en meren van vloeibaar kwik, zelf een herschepping van de onderwereld was.
Het meest opmerkelijke is dat het team van Gómez Chávez aan het eind van de gang vier beelden van groensteen heeft ontdekt, die een hoogtepunt vormen van de tentoonstelling van de Young. Ze dragen gewaden en kralen, en hun open ogen zouden hebben geschenen met mineralen. Twee van hen stonden nog in hun oorspronkelijke houding, achterover geleund en klaarblijkelijk omhoog starend naar de as waar de drie vlakken van het universum samenkomen: dit zijn de stichtende sjamanen van Teotihuacan, die pelgrims naar de heilige plaats leidden. Zij droegen bundels met heilige voorwerpen die werden gebruikt om magie uit te oefenen, waaronder hangers en pyrieten spiegels, die werden gezien als poorten naar een ander rijk.
Andere belangrijke ontdekkingen van Teotihuacan van de afgelopen decennia zijn in de tentoonstelling te zien. Er wordt nu verondersteld dat er in de buurt van het plein een veld is geweest, waar de bewoners het Meso-Amerikaanse equivalent van racquetball zouden hebben gespeeld. In de jaren ’80 werd in de piramide van de Gevederde Slang bewijs gevonden van mensenoffers. Meer dan 100 krijgers zouden daar, geknield en met de handen op de rug gebonden, zijn gestorven. Velen droegen kettingen van schelpen die eruit zagen als menselijke tanden; enkelen waren gemaakt van echte tanden. In een andere piramide zijn overvloedige resten van dierenoffers ontdekt, waaronder wolven, ratelslangen, gouden adelaars en poema’s.
De façade van de Gevederde Slang was ontworpen om angstaanjagend te zijn, met imposante steenhouwwerken van het oorlogszuchtige reptiel met een hoofdtooi (vergelijkbaar met de Azteekse god Quetzalcoatl). Rituelen die plaatsvonden op het tempelplatform, zoals offers, zouden indruk hebben gemaakt op de massa’s die zich beneden verdrongen – ze boezemden misschien angst in, maar zouden ook hebben geleid tot een gedeelde religieuze gevoeligheid, een manier om cohesie te brengen in een grote, multi-etnische stad.
In de pas vrijgemaakte tunnel werden enorme aantallen fragmenten van de Stormgod gevonden. Hij werd geassocieerd met water en vruchtbaarheid, maar ook met vuur, bliksem en vernietiging. De Stormgod was de eigenaar van de heilige wateren van de onderwereld. In de Young wordt hij in een galerij afgebeeld naast de Oude Vuurgod, een oudere figuur die in kleermakerszit zit en een vuurpot op zijn hoofd draagt. Bij hen staan de welwillende Watergodin en de Maïsgod met het gladde gezicht, het onderwerp van de beroemde stenen maskers van de site die de levenskracht van het gewas symboliseren.
De bewoners van Teotihuacan liepen langs duizenden vierkante meters fel geïllustreerde oppervlakken: de site is beroemd om zijn rode frescoschilderingen, die appartementen en openbare ruimten versierden. Er zijn delicate schilderijen van bloeiende bomen in de tentoonstelling en, minder delicaat, een afbeelding van twee coyotes die een hert uitbenen. Dieren zijn overal in de visuele wereld van Teotihuacan – en mensen gaan vaak op in wezens. Een levendige muurschildering toont een antropomorfe katachtige met een hoofdtooi en een schelpenketting. Een ander fragment, uit de Straat van de Doden, is een menagerie van vreemde mythologische hybriden. Weer een ander toont een vogel gewapend met slang en speer.
Meer werkmanachtige voorwerpen, zoals obsidiaan werktuigen en wierookbranders, helpen om de historische stedelijke structuren te verduidelijken – met inbegrip van woongebieden gedifferentieerd naar etniciteit, werkgelegenheid en rang. Immigrantengroepen uit heel Meso-Amerika bewoonden verschillende buurten: op deze manier leek de ontwikkeling van Teotihuacan op die van moderne steden als Londen of New York.
De tentoonstelling eindigt met een marmeren figuur uit een elitaire woonwijk. Inkepingen in de armen en benen suggereren dat het met touwen aan een paal was vastgebonden, in een echo van het ritueel waarbij een hooggeplaatste militaire gevangene werd uitgekleed, vastgebonden en met pijlen werd afgeschoten. Maar de bijzondere betekenis van de staande figuur ligt in het verband met de ondergang van Teotihuacan: het werd samengesteld uit meer dan 160 fragmenten, die door beitels waren verminkt; de fragmenten waren door brand beschadigd. Deze beeldenstorm vond plaats op hetzelfde moment als de brand die de stad in de zesde eeuw verwoestte. Wie was verantwoordelijk en waarom werd het gedaan? Het is onzeker: zoals Matthew Robb, de curator van de tentoonstelling, heeft gezegd, Teotihuacan verzet zich tegen interpretatie, maar trekt het ook aan. Veel mysteries blijven bestaan.
- Teotihuacan: City of Water, City of Fire is te zien in het de Young Museum, San Francisco, 30 september-11 februari.
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragrafen}{highlightedText}}
- Delen op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via e-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger