Mesolithicum, ook wel Midden Steentijd genoemd, oude culturele fase die bestond tussen het Paleolithicum (Oude Steentijd), met zijn stenen werktuigen van spaanders, en het Neolithicum (Nieuwe Steentijd), met zijn gepolijste stenen werktuigen. Het Mesolithicum, dat het vaakst wordt gebruikt om archeologische assemblages van het Oostelijk Halfrond te beschrijven, is in grote lijnen analoog aan de Archaïsche cultuur van het Westelijk Halfrond. De materiële cultuur van het Mesolithicum wordt gekenmerkt door meer innovatie en diversiteit dan in het Paleolithicum. Tot de nieuwe vormen van werktuigen van gehouwen steen behoorden microlieten, zeer kleine stenen werktuigen die bestemd waren om samen op een steel te worden gemonteerd om een gekartelde rand te verkrijgen. Gepolijste steen was een andere innovatie die in sommige Mesolithische assemblages voorkwam.
Hoewel zij cultureel en technologisch continu waren met de Paleolithische volkeren, ontwikkelden Mesolithische culturen diverse lokale aanpassingen aan bijzondere omgevingen. De Mesolithische jager bereikte een grotere efficiëntie dan de Paleolithische en was in staat om een breder scala van dierlijke en plantaardige voedselbronnen te exploiteren. Immigrerende Neolithische boeren absorbeerden waarschijnlijk veel inheemse Mesolithische jagers en vissers, en sommige Neolithische gemeenschappen lijken volledig te zijn samengesteld uit Mesolithische volkeren die Neolithische uitrusting overnamen (deze worden soms Secundair Neolithicum genoemd).
Omdat het Mesolithicum wordt gekenmerkt door een reeks materiële culturen, varieert het tijdstip ervan afhankelijk van de locatie. In Noordwest-Europa, bijvoorbeeld, begon het Mesolithicum ongeveer 8000 v. Chr., na het einde van het Pleistoceen Tijdperk (d.w.z. ongeveer 2600.000 tot 11.700 jaar geleden), en duurde tot ongeveer 2700 v. Chr. Elders zijn de dateringen van het Mesolithicum enigszins verschillend.