Free Press

Vrede nemen met het feit dat wat ons stabiliteit van geest geeft ook onze taille kan vergroten is moeilijk, maar noodzakelijk. Zelfs als het probleem niet kan worden geëlimineerd, kan het vaak worden ingedamd.

Met bijna twee derde van de Amerikaanse volwassenen met overgewicht, en bijna een derde van hen met obesitas, hebben mensen met bipolaire stoornissen die gebukt gaan onder overtollige kilo’s die zijn opgelopen door bijwerkingen van medicijnen, veel gezelschap. Voor iedereen die te veel weegt, gaat het probleem veel dieper dan het persoonlijke uiterlijk, aangezien er zoveel nadelige gezondheidseffecten in verband worden gebracht met overgewicht. Deskundigen blijven echter in het ongewisse over de oorzaak van de gewichtstoename die door veel bipolaire medicijnen wordt veroorzaakt. Er zijn inderdaad weinig beproefde methoden om het probleem aan te pakken, hoewel artsen wel een aantal, meestal begrijpelijke, adviezen geven, zoals hier beschreven.

“In de psychiatrie kunnen veel medicijnen gewichtstoename veroorzaken, zegt Christoph Correll, MD, een psychiater en psychofarmacoloog in het Zucker Hillside Hospital en het Schneider Children’s Hospital in Glen Oaks, New York. “En van alle psychiatrische medicijnen behoren de twee klassen die het meest worden gebruikt bij bipolaire stoornissen, stemmingsstabilisatoren en de nieuwe generatie antipsychotica, tot degenen die de meeste gewichtstoename veroorzaken.” Dr. Correll’s onderzoek richt zich op de bijwerkingen van antipsychotische medicijnen.

Recentelijk gaven vier grote medische verenigingen een consensusverklaring uit over de noodzaak voor artsen om patiënten die atypische antipsychotica gebruiken te screenen op tekenen van snelle gewichtstoename, of andere problemen die leiden tot obesitas, diabetes, en schadelijke bloedlipidenprofielen. In de gezamenlijke verklaring – waarvan de American Diabetes Association en de American Psychiatric Association de afgevende groepen waren – wordt sterk bewijs aangevoerd dat de tweede generatie antipsychotica (SGA’s) een snelle stijging van het lichaamsgewicht kunnen veroorzaken gedurende de eerste paar maanden van de behandeling. Bovendien is het mogelijk dat de gewichtstoename zich niet stabiliseert, zelfs niet na een volledig jaar gebruik van het medicijn.

David Allison, PhD, is hoogleraar biostatistiek aan de Universiteit van Alabama, waar hij ook de directeur is van het Clinical Nutrition Research Center van de universiteit. Volgens Dr. Allison weten wetenschappers niet zeker waarom antipsychotica gewichtstoename veroorzaken, maar “in sommige gevallen hebben we een goed idee”. Onderzoekers vermoeden dat deze drugs gewichtstoename bevorderen, gedeeltelijk, door hun effecten op stoffen die catecholamines worden genoemd; deze catecholamines omvatten adrenaline en noradrenaline. Deze stoffen werken als hormonen en beïnvloeden de bloedsuikerspiegel en de stofwisseling.

Eenvoudig gezegd, zegt Dr. Allison, hebben deze hormonen “effecten op zowel voedselinname als energie-uitgaven. Veel mensen denken, en ik ben het daarmee eens, dat de effecten vooral op de voedselinname zijn.” Mensen met bipolaire stoornissen die deze medicijnen gebruiken, eten veel meer dan ze nodig hebben, zoals veel consumenten hebben opgemerkt. “Ik merkte wel een toegenomen eetlust”, meldt Steven Bloem over een van zijn medicijnen. (Zijn ervaringen met gewichtstoename worden verderop in dit artikel geportretteerd.) “In plaats van mijn normale twee kommen ontbijtgranen, ging ik door. Ik at er wel vier.” (Tom Roberts, wiens ervaringen ook in dit artikel worden beschreven, beveelt artsen aan om mogelijke gewichtstoename eerder en uitgebreider in hun consultaties te bespreken.)

Welke adviezen geven deskundigen? Dr. Allison zegt: “Het is moeilijk om met zekerheid te zeggen wat consumenten kunnen doen, omdat we geen grote, goed uitgevoerde klinische trials hebben van gewichtsverliesprocedures onder mensen die deze medicijnen gebruiken. Het is verstandig en verstandig om te proberen op dieet te gaan en te bewegen, met ondersteuning van cognitieve gedragsaanpassing. Regelmatige matige lichaamsbeweging kan helpen om gewichtstoename te minimaliseren en kan positieve effecten hebben op zowel stemming als gezondheid, onafhankelijk van het lichaamsgewicht.”

Over bepaalde afslankmedicijnen die veel gebruikt worden onder de algemene bevolking zegt Dr. Allison: “Sommige medicijnen zijn populair en redelijk effectief voor gewichtsverlies in het algemeen. Maar het is niet aangetoond dat ze effectief zijn onder de bipolaire populatie.”

Dr. Correll benadrukt dat bijna elke bipolaire persoon die antipsychotische medicijnen neemt om zijn of haar ziekte onder controle te houden, het risico loopt om aan te komen; er zijn in zijn ogen gewoon geen gemakkelijke antwoorden. Dr. Correll legt uit dat als een persoon met bipolaire stoornissen eenmaal vrede heeft met het feit dat hij of zij deze medicijnen nodig heeft voor een stabiele geest, dan is het aan die persoon om alle mogelijke stappen te ondernemen om de bijwerkingen die tot gewichtstoename kunnen leiden tot een minimum te beperken. Zelfs als het probleem niet kan worden geëlimineerd, kan het vaak worden ingedamd.

Dr. Corrells drie specifieke aanbevelingen om u te helpen uw gewicht onder controle te houden:

#1 Stop met het drinken van frisdrank, sappen, en gesuikerde dranken

Dit is belangrijk, zegt hij, “omdat de eetlustcentra in de hersenen vloeibare calorieën niet als voedsel tellen. Zelfs het gebruik van dieetdrank kan onwenselijk zijn omdat suikervervangers eigenlijk een verlangen naar koolhydraten kunnen opwekken.” Dus wat moet je drinken? “Niet gesuikerde thee of water,” zegt hij. “Geen koffie, want dat verhoogt de afgifte van insuline waardoor je meer honger krijgt.”

#2 Eet langzaam

Eet langzaam en kauw je voedsel zo vaak als je kunt voordat je het doorslikt.” Dr. Correll legt uit dat het eetlustcentrum in de hersenen voedsel eigenlijk telt aan de hand van het aantal keren dat het gekauwd is. “En wacht met het nemen van seconden,” voegt hij eraan toe. Reden: De verhoogde eetlust die een persoon met bipolaire gevoelens voelt, kan ertoe leiden dat hij of zij te snel eet en te veel eet voordat de hersenen tijd hebben gehad om een gevoel van volheid te registreren.

#3 Probeer elke dag ten minste 30 minuten te lopen.

Dr. Correll haalt onderzoek aan dat is gedaan met mensen met een risico op diabetes, waaruit blijkt dat dagelijks 30 minuten lopen (zelfs in drie stukjes van tien minuten), hun risico op diabetes met 50 procent kan verminderen. Dr. Correll suggereert een andere nuttige aanpak om het eigen activiteitenniveau te verhogen: “Maak een regel voor jezelf dat je alleen naar een bepaald televisieprogramma kunt kijken als je een traptrapper of hometrainer gebruikt gedurende ten minste 30 minuten voordat dat programma begint.” Je zou het fitnessapparaat voor de tv kunnen plaatsen en het ook tijdens de show gebruiken, suggereert hij.

Wat consumenten ervaren:

Carolyn

Een high-energy persoon, zelfverzekerd en uitgaand, Carolyn, 34, woont in Pittsburgh, Pennsylvania, en streeft naar een master in bedrijfskunde. Voordien bekleedde ze managementfuncties bij Ticket Master en AT&T Wireless. Onlangs ontslagen en geconfronteerd met een moeilijke arbeidsmarkt, houdt Carolyn zich bezig met schoolwerk, het verbeteren van haar huis en geniet van de tijd met haar verloofde, wiens aanwezigheid in haar leven haar een veilig gevoel geeft.

Naast haar bipolaire stoornis, heeft Carolyn ook met andere psychische aandoeningen geleefd – en in opmerkelijke mate, heeft ze die ook doorstaan. Ze heeft ook obsessieve-compulsieve stoornis (OCD) en heeft anorexia gehad. “Ik heb bijna mijn hele leven anorexia gehad,” herinnert ze zich. Haar bipolaire diagnose kwam op haar 27ste. Ze was 1,80 m lang en woog toen slechts 90 pond, maar zag zichzelf als iemand van 200. Toen ze lithium begon te slikken voor haar bipolaire stoornis, kwam ze volgens Carolyn “al snel zo’n 100 pond aan. Toen ik mijn arts vroeg om de lithium te vervangen door iets anders, zei hij tegen me: ‘Je bent dik omdat je lui bent. Lithium veroorzaakt geen gewichtstoename.”

“Dat is zo verkeerd – het is belachelijk,” zegt Carolyn vandaag. “Toch was ik er kapot van. Dat was de laatste keer dat ik hem zag,” zegt ze. Carolyn heeft sindsdien geconcludeerd dat “je meer leert van consumenten dan van dokters. Ik heb nu een heel goede dokter, maar ik heb het meest geleerd van online groepen door met andere mensen te praten over wat je doet aankomen, wat niet, en wat je eraan kunt doen.”

Afgelopen januari begon Carolyn een stemmingsstabilisator te nemen en daarmee, zegt ze, “kwam de anorexia terug. Ik had niet echt honger, maar ik dacht: ‘Dit is geweldig.’ Ik kreeg veel aandacht van andere mensen omdat ik afviel. Ik verloor genoeg gewicht, zo’n 50 of 60 pond, om in orde te zijn en opeens realiseerde ik me: ‘Dit ben ik; ik ben blij met mezelf.’ Toen kwam ik eindelijk over dat hele anorexia-gedoe heen en werd ik blij met mijn lichaam.”

Carolyn benadert haar uiterlijk nu door zich te concentreren op haar beste punten, evenals de vele aanwijzingen die ze van anderen krijgt dat ze nog steeds aantrekkelijk is met 177 pond. “Ik heb mezelf als het ware opnieuw uitgevonden en ik weet dat ik nog steeds aantrekkelijk genoeg ben,” zegt Carolyn. “Mannen bekijken me nog steeds van boven tot onder. Ik heb mijn haar geknipt en blond geverfd. Als blondine krijg ik meer aandacht. En mijn benen zien er nog steeds heel mooi uit, dus draag ik een paar kniehoge laarzen, met een minirok, en een los topje erover. Ik zie er wel anders uit en ik probeer er eerlijk gezegd niet de hele tijd aan te denken. Ik ben een zwaarder persoon. Maar ik hou van die persoon.”

Tom

Opgegroeid op het platteland van Arkansas, woont Tom, 54, nu in San Francisco, Californië, waar hij werkt als spraakcoach, schrijver, en marketing consultant. In de loop der jaren is hij ook universitair docent, radio-omroeper en TV-anchor geweest.

Tom leed aan perioden van “depressie en hyperactiviteit” vanaf zijn vroege twintiger jaren, maar kreeg pas een bipolaire diagnose toen hij 42 was. Hoewel zijn artsen onmiddellijk begonnen met effectieve medicijntherapieën voor Tom en kort de mogelijkheid van gewichtstoename als bijwerking noemden, besteedden ze naar zijn mening niet genoeg tijd aan het praten over zijn ziekte, noch over zijn neiging om te eten om emotionele redenen. “Het is frustrerend met de medische wereld,” zegt Tom. “Je komt binnen en krijgt je medicijnen, maar ik had een psychiater die nooit oogcontact met me maakte. Ik at niet goed en ik had voorlichting nodig, maar ik kreeg die voorlichting niet van mijn arts. Onze tijd samen was zo ontzettend beperkt.”

Uiteindelijk vond Tom een psycholoog met wie hij zaken besprak als zijn emotionele afhankelijkheid van voedsel en een verslaving die hij had ontwikkeld aan alcoholvrij bier. De psycholoog hielp hem op beide punten.

Tom is 1 meter 80 en een gezond gewicht voor hem is 170 pond. De medicijnen die hij aanvankelijk nam voor zijn bipolaire stoornis zorgden ervoor dat hij 60 pond zwaarder werd. Daarna kwam hij nog meer aan door een verandering in zijn medicijngebruik. “Ik was nog nooit zo zwaar geweest en mijn gevoel van eigenwaarde was erg laag,” zegt hij. “Ik walgde van mezelf.”

Tom zich te realiseren dat de zeer hoge, nachtelijke dosis van het anti-epilepticum dat hij nam, zijn gewichtssituatie zou kunnen verergeren, vroeg Tom zijn arts om die dosis te verlagen, wat ze deed op voorwaarde dat ze zijn stemmingen zorgvuldig in de gaten zouden houden. Ongeveer op het moment dat de dosis werd verlaagd, acht maanden geleden, kreeg Tom een “grote crisis”, het verlies van een acht jaar durende romantische relatie. Die twee veranderingen onderdrukten allebei zijn eetlust. “Ik verloor 60 pond in vier maanden,” zegt hij.

Tom richt zich nu op gezonde gewoonten. “Ik sport, ik loop veel,” zegt hij, “en ik heb een voedingscoach die me eraan herinnert wat ik op een dagelijkse basis moet eten.” Op dit moment heeft zijn voedingscoach hem op aardappelen, bananen en appels om aan te pakken wat zijn ondergewicht status is op dit schrijven.

Tom is ook vrijwilliger voor de Depressie en Bipolaire Support Alliance (DBSA). Hij heeft veel andere mensen ontmoet die, net als hij, begonnen zijn met het nemen van medicijnen zonder alle bijwerkingen te begrijpen waarmee ze geconfronteerd zouden kunnen worden. “Onveranderlijk ontmoet ik mensen die medicijnen hebben geslikt en zich afvragen waarom ze zijn opgebrand”, zegt hij. “Onderwijs is van cruciaal belang.”

Steven

Steven, 49 jaar oud, is geboren en getogen in Grand Rapids, Michigan, waar hij vandaag de dag nog steeds woont. Een verkeerde diagnose van zijn geestesziekte, beginnend op 29-jarige leeftijd, heeft zijn droom om baptistenpredikant te worden doen ontsporen. “Toen ik depressief werd, waren de kerken niet zo enthousiast over het werken met iemand met ‘zenuwen’,” zegt hij. Niemand ontdekte dat hij bipolair was tot hij 47 was, hoewel hij jarenlang voor depressies werd behandeld en in psychiatrische ziekenhuizen verbleef.

Heden ten dage hebben Steve en zijn vrouw, die een dochter verloor door een dronken bestuurder, hun eigen bureau opgericht, Heartfelt Counseling Ministries, om mensen met psychische aandoeningen en rouwproblemen te helpen. Als geregistreerd maatschappelijk werker probeert Steve in de mensenwereld te blijven en mensen te helpen die pijn hebben.”

Steve is 1,80 m lang. Toen hij op 23-jarige leeftijd trouwde, woog hij 150 pond. Vandaag is hij ongeveer 60 pond zwaarder. “Persoonlijk vond ik het niet zo erg toen ik aankwam. Ik vind dat vrouwen er veel meer om geven dan mannen, tenzij het een bepaald punt bereikt. Maar nu trek ik het me wel aan, want het heeft invloed op mijn gezondheid. Ik ben gediagnosticeerd als type 2 diabeet. Mijn dokter zei: ‘Ik denk niet dat het met de medicijnen te maken heeft,’ maar vaak, ook al staat het in de literatuur, weet de dokter in de praktijk het niet.”

Steve weet wel dat overgewicht in combinatie met diabetes zijn risico op een hartaanval aanzienlijk verhoogt. De situatie baart hem en zijn familie zorgen, en hij onderneemt stappen om zijn gewichtsprobleem aan te pakken. Zijn huidige gewicht van 211 kilo is het resultaat van een recent gewichtsverlies van 13 kilo, dat te danken is aan bewuste inspanningen om ijveriger te bewegen en zorgvuldiger te eten. Steve is dankbaar dat hij de juiste mix van medicijnen gebruikt, medicijnen die goed voor zijn geest werken. Tegelijkertijd voegt hij eraan toe: “Het ligt nog steeds binnen mijn macht om mijn lichaam te verbeteren.”

Gedrukt als “De push-pull van gewichtstoename”, zomer 2005