Washington D.C., Feb 19, 2021 / 03:02 pm MT ().- God heeft het bevolen, Jezus heeft het in praktijk gebracht, kerkvaders hebben het belang ervan gepredikt – vasten is een krachtig en fundamenteel onderdeel van het christelijk leven.
Maar voor veel katholieken is het vandaag de dag meer een bijzaak: iets wat we met tegenzin doen op Goede Vrijdag, misschien op Aswoensdag als we het ons herinneren. Zouden we meer vasten, vooral in de vastentijd, als we begrepen hoe nuttig het is voor ons leven?
Het antwoord hierop, zeggen zowel heiligen uit het verleden als deskundigen vandaag de dag, is een volmondig “ja.”
“Laten we als maatstaf en voorbeeld nemen degenen die de wedloop hebben gelopen en hebben gewonnen,” zei pater Sabatino Carnazzo, stichtend uitvoerend directeur van het Instituut voor Katholieke Cultuur.
“En… zij die de wedloop hebben gelopen en hebben gewonnen, zijn mannen en vrouwen van gebed en vasten geweest.”
Wat is nu eigenlijk vasten?
Het is “de ontbering van het goede, om een beslissing te nemen voor een groter goed,” legde Carnazzo uit. Het wordt meestal geassocieerd met onthouding van voedsel, hoewel het ook de vorm kan aannemen van het opgeven van andere goederen zoals comfort en entertainment.
De huidige vastenverplichting voor Latijns-katholieken in de Verenigde Staten is deze: iedereen boven de 14 jaar moet zich onthouden van vlees op Aswoensdag, Goede Vrijdag en alle vrijdagen in de Veertigdagentijd. Op Aswoensdag en Goede Vrijdag moeten volwassenen van 18 tot 59 jaar vasten – niet meer eten dan één volledige maaltijd en twee kleinere maaltijden die samen niet de volledige maaltijd vormen.
Katholieken kunnen, “indien mogelijk”, het vasten van Goede Vrijdag voortzetten tot en met de Paasnacht op Heilige Zaterdag, voegt de Amerikaanse Katholieke Bisschoppenconferentie toe.Andere vrijdagen in het jaar (behalve de vrijdag in het octaaf van Pasen) “zijn boetedagen en -tijden in de hele Kerk”, volgens Canonieke Wet 1250. Vroeger onthielden katholieken zich op alle vrijdagen van vlees, maar de Amerikaanse bisschoppen hebben van de Heilige Stoel toestemming gekregen dat katholieken in plaats daarvan een ander offer mogen brengen of een daad van barmhartigheid mogen verrichten.
Katholieken van de oosterse ritus volgen intussen de vastenwetten van hun eigen bijzondere kerk.
In hun “Pastorale verklaring over boete en onthouding” uit 1966, spoorde de Nationale Conferentie van Katholieke Bisschoppen de gelovigen aan, op andere vastendagen waar vasten niet vereist is, “deel te nemen aan de dagelijkse mis en een zelfopgelegde inachtneming van het vasten.”
Afgezien van de bepalingen, echter, wat is het nut van vasten?
“Het hele doel van vasten is om de geschapen orde en ons geestelijk leven in de juiste balans te brengen,” aldus Carnazzo.
Als “lichamelijke wezens in een post-gevallen staat,” is het gemakkelijk om onze “lagere passies” voor fysieke goederen ons hogere intellect te laten overheersen, legde hij uit. We nemen goede dingen voor lief en grijpen ernaar wanneer we er zin in hebben, “zonder na te denken, zonder te verwijzen naar Degene Die ons het voedsel geeft, en zonder te verwijzen naar de vraag of het goed voor ons is of niet,” voegde hij eraan toe.
Dus helpt vasten “meer ruimte te maken voor God in ons leven,” zei monseigneur Charles Pope, pastoor van de Holy Comforter/St. Cyprian Catholic Church in Washington, D.C.
“En de Heer zei bij de put, met de (Samaritaanse) vrouw, Hij zei dat ‘iedereen die uit deze put drinkt, weer dorst zal krijgen. Waarom laat u Mij niet in uw leven aan het werk gaan en Ik zal u een fontein geven die naar het Eeuwige Leven welt.””
Hoewel vasten vele vormen kan aannemen, is het onthouden van voedsel bijzonder belangrijk?
“De reden waarom 2000 jaar Christendom voedsel heeft gezegd (voor het vasten), omdat voedsel is als lucht. Het is als water, het is het meest fundamentele,” zei Carnazzo. “En dat is waar de Kerk zegt ‘stop hier, dit fundamentele niveau, en krijg daar controle’. Het is als de eerste stap in het geestelijk leven.”
Wat de Bijbel erover zegt
Maar waarom is vasten zo belangrijk in het leven van de Kerk? En wat zijn de wortels van deze praktijk in de Schrift?
Het allereerste vasten werd door God aan Adam bevolen in de hof van Eden, merkte Carnazzo op, toen God Adam en Eva opdroeg niet te eten van de boom van kennis van goed en kwaad (Genesis 2:16-17).
Dit goddelijk verbod was niet omdat de boom slecht was, verduidelijkte de diaken. Hij was “goed gemaakt” zoals de hele schepping, maar zijn vruchten moesten “op het juiste moment en op de juiste manier” gegeten worden. Op dezelfde manier onthouden wij ons van geschapen goederen zodat we ervan kunnen genieten “op de juiste tijd en de juiste manier.”
Het vasten is het wapen van bescherming tegen demonen – St. Basilius de Grote.
Vasten is ook goed omdat het onderwerping is aan God, zei hij. Door te vasten van de vrucht van de boom zouden Adam en Eva door hun gehoorzaamheid aan God deelgenoot zijn geworden van de goddelijke natuur. In plaats daarvan probeerden zij de kennis van goed en kwaad voor zichzelf te houden en aten van de vrucht, waarmee zij God ongehoorzaam werden en de erfzonde, dood en ziekte over de mensheid brachten.
Aan het begin van Zijn bediening onthield Jezus zich 40 dagen en nachten van voedsel en water in de woestijn en “keerde zo om wat er in de Hof van Eden gebeurde”, legde Carnazzo uit. Net als Adam en Eva werd Christus verzocht door de duivel, maar in plaats daarvan bleef Hij gehoorzaam aan God de Vader, waardoor de ongehoorzaamheid van Adam en Eva ongedaan werd gemaakt en onze menselijkheid werd hersteld.
Naar het voorbeeld van Jezus zijn katholieken geroepen om te vasten, aldus pater Lew. En de Kerkvaders predikten het belang van vasten.
Waarom vasten zo krachtig is
“Het vasten is het wapen van bescherming tegen demonen,” onderwees St. Basilius de Grote. “Onze Beschermengelen verblijven meer werkelijk bij hen die onze zielen door vasten hebben gereinigd.”
Waarom is vasten zo krachtig? “Door dit (geschapen) rijk, waar de duivel werkt, terzijde te stellen, brengen wij ons in gemeenschap met een ander rijk, waar de duivel niet werkt, hij kan ons niet raken,” legde Carnazzo uit.
Het stelt ons beter in staat tot gebed, merkte Monseigneur Paus op. Omdat we meer honger of dorst voelen als we vasten van voedsel en water, “herinnert het ons aan onze broosheid en helpt het ons nederiger te zijn,” zei hij. “Zonder nederigheid kan het gebed en vervolgens onze ervaring van God niet echt worden ontsloten.”
Daarom is de praktijk “duidelijk verbonden door de heilige Thomas van Aquino, schrijvend binnen de Traditie, met kuisheid, zuiverheid en helderheid van geest,” merkte pater Lew op.
“Je kunt daaruit min of meer postuleren dat onze hedendaagse worstelingen met de deugd van kuisheid, en misschien een gebrek aan helderheid in theologische kennis, ook in verband kunnen worden gebracht met het opgeven van het vasten.”
Een korte geschiedenis van het vasten
De huidige vastenverplichtingen zijn vastgelegd in het Wetboek van Canoniek Recht van 1983, maar in voorgaande eeuwen waren de gebruikelijke vasten onder katholieken strikter en werden ze regelmatiger in acht genomen.
Katholieken onthielden zich van vlees op alle vrijdagen van het jaar, paasvrijdag uitgezonderd. In de vastentijd moesten zij vasten – een hoofdmaaltijd en twee kleinere vleesloze maaltijden – op alle dagen behalve zondag, de dag van de Verrijzenis. Zij onthielden zich van vlees op vrijdag en zaterdag in de vastentijd – de dagen van Christus’ dood en ligplaats in het graf – maar mochten wel vlees eten tijdens de hoofdmaaltijd op de andere vastendagen.
De verplichtingen strekten zich uit tot andere dagen van het liturgisch jaar. Katholieken vastten en onthielden zich op de nachtwaken van Kerstmis en Pinksteren, en op de Emberdagen – de woensdag, vrijdag en zaterdag na het feest van de heilige Lucia op 13 december, na Aswoensdag, na Pinksterzondag, en na het feest van de verheerlijking van het Heilig Kruis in september – die overeenkomen met de vier seizoenen.
In de afgelopen eeuwen was de onthouding in de vastentijd soberder. Katholieken gaven niet alleen vlees op, maar ook dierlijke producten zoals melk en boter, evenals olie en soms zelfs vis.
Waarom zijn de verplichtingen in de Latijnse ritus tegenwoordig zo minimaal? De Kerk stelt duidelijke grenzen waarbuiten men niet geacht kan worden het christelijk leven te beoefenen, aldus Carnazzo. Daarom is het opzettelijk overtreden van de vastenverplichtingen een doodzonde.
Maar moeten katholieken meer doen dan de minimale boetedoening die wordt geëist? Ja, zegt pater Lawrence Lew, O.P., die momenteel studeert voor een Pauselijke Licentie in Heilige Theologie aan het Dominicaanse Studiehuis in Washington, D.C.
Het minimum is misschien “wat God toekomt uit rechtvaardigheid”, legt hij uit, maar we zijn “niet alleen geroepen om rechtvaardig te zijn tegenover God”, maar ook “om God lief te hebben en om onze naaste lief te hebben”. Naastenliefde, voegde hij eraan toe, “zou ons oproepen om meer te doen dan het minimum dat vandaag de dag door het Wetboek van Canoniek Recht op ons wordt toegepast, denk ik.”
In Jeremia 31: 31-33 belooft God zijn wet op onze harten te schrijven, merkte Carnazzo op. We moeten verder gaan dan het volgen van een stel regels en God liefhebben met ons hart, en dat houdt in dat we meer doen dan wat we verplicht zijn te doen, voegde hij eraan toe.
Ben op je hoede voor je motivatie
Maar, zo merkte pater Lew op, vasten “moet worden aangewakkerd door naastenliefde.” Een katholiek moet niet vasten uit diëten of trots, maar uit liefde tot God.
“Het is altijd gevaarlijk in het geestelijk leven om jezelf met anderen te vergelijken,” zei hij, en hij haalde het evangelie van Johannes aan waar Jezus Petrus opdraagt om zich niet bezig te houden met de zending van Johannes de apostel, maar om “Mij te volgen.” (Johannes 21: 20-23).
Op dezelfde manier moeten we ons tijdens de vastentijd op God richten en niet op de offers van anderen, zei hij.
De vastentijd (wordt genoemd) als een vreugdevol seizoen…Het is de vreugde om Hem meer lief te hebben.
“We zullen vaak falen, denk ik. En dat is geen slechte zaak. Want als we falen, is dat de gelegenheid om te beseffen dat we volkomen afhankelijk zijn van God en van zijn genade, om zijn barmhartigheid en vergeving te zoeken, en om zijn kracht te zoeken, zodat we kunnen groeien in deugdzaamheid en het beter kunnen doen,” voegde hij eraan toe.
En door onze zwakheid en afhankelijkheid van God te beseffen, kunnen we “opnieuw de diepte van Gods barmhartigheid voor ons ontdekken” en kunnen we barmhartiger zijn voor anderen, voegde hij eraan toe.
Het opgeven van goede dingen kan lastig en bezwarend lijken, maar kan – en moet – een katholiek met vreugde vasten?
“Het wordt in het voorwoord van de vastentijd een vreugdevol seizoen genoemd,” zei pater Lew. “En het is de vreugde om onze relatie met Christus te verdiepen, en daardoor dichter bij Hem te komen. Het is de vreugde om meer van Hem te houden, en hoe meer we van God houden, hoe dichter we bij Hem komen.”
“De veertigdagentijd draait om het kruis, en uiteindelijk om de opstanding,” zei Carnazzo. Als we “een authentiek, echt offer brengen voor Christus” tijdens de vastentijd, “kunnen we op die dag van de kruisiging komen en zeggen: ‘Ja Heer, ik aanvaard gewillig met U het kruis. En als we dat doen, dan zullen we de derde dag van verrijzenis aanschouwen.'”
Een versie van dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op CNA 20 feb. 2016.