De vijf boeken van Mozes, de kern van de Joodse geschriften, kunnen in vier hoofdgedeelten worden opgedeeld. Het eerste deel, Genesis 1 tot 11 is de prehistorie. Het zijn verhalen die het menselijk begrip te boven gaan. Sommigen zouden zeggen dat het oude mythen zijn.
Het tweede deel is het verhaal van de voorvaderen: Het leven van Abraham, Isaak, Jakob en hun families. Dit omvat de stichting van het Joodse volk en Gods belofte van het land. Het derde deel is de ervaring van Egypte en de uittocht. Het laatste deel is de woestijnervaring, het geven van de Torah, en de reis naar het Beloofde Land. Deuteronomium, het vijfde boek van Mozes, vat de woestijnervaring en de wetten samen en herschikt ze.
Vandaag wil ik het hebben over het verhaal van Jozef. Vanuit literair oogpunt is het de schakel tussen de voorouderverhalen en de Egypte-ervaring en de uittocht.
Het verhaal van Jozef begint in Genesis 37. De Bijbel vertelt ons uitdrukkelijk dat Jozef de favoriet van zijn vader Jakob was. De mantel van vele kleuren gaf zijn status als erfgenaam aan, ook al was hij niet de oudste. Jozef verergerde de situatie met zijn familie door dromen te melden die erop wezen dat zijn broers en zijn vader allemaal voor hem zullen buigen.
Niet verwonderlijk dat zijn broers van hem af willen. Ze spannen samen om hem te doden door hem in een put achter te laten. Maar dan komt er een groep handelaars langs en de broers veranderen hun plan. Ze verkopen hem als slaaf.
Met nog meer plotwendingen wordt hij verkocht aan een rijke Egyptenaar, brengt hij een tijd door in de gevangenis, en verwerft hij een reputatie als droomuitlegger. Tenslotte wordt hij opgeroepen om de dromen van de Farao te interpreteren die niemand in Egypte kan begrijpen. Jozef hoort ze en voorspelt zeven jaren van overvloed gevolgd door zeven jaren van hongersnood. Hij beveelt een plan aan om graan te verzamelen en het op te slaan voor de magere jaren. Farao geeft Jozef de leiding, en zijn plan werkt perfect.
Jaren later arriveren Jozefs broers in Egypte op zoek naar voedsel omdat er hongersnood heerst in Kanaän. Jozef herkent zijn broers, maar zij herkennen hem niet. (Gen. 42:7). Jozef is een expert geworden in menselijke relaties. Hij manipuleert zijn broers vakkundig totdat zijn vader, Jakob, alle elf broers naar Egypte stuurt. Tenslotte geeft hij zich aan zijn broers bloot te midden van veel omhelzingen en gehuil. (Gen 45).
Zoals je zou verwachten, zijn de broers bang voor wat er nu komt. Het kind dat zij als slaaf verkochten, is nu de op één na machtigste man in hun wereld geworden. Maar Jozef zegt tegen hen: “Wees nu niet verontrust en verwijt uzelf niets omdat u mij hierheen hebt verkocht; het was om het leven te redden dat God mij vóór u heeft gezonden.” (Gen 45:5). Nooit verwijst Jozef meer naar het plan van zijn broers om hem te vermoorden.
Er zijn veel lessen die we kunnen leren van het verhaal van Jozef. We kunnen ons richten op de transformatie van Jozef. Hij begint als een arrogante jongeman. Hij wordt mishandeld door zijn familie en brengt een groot deel van zijn leven door in de gevangenis op grond van valse beschuldigingen. Maar jaren later brengt de aanblik van zijn broers hem tot onbedaarlijk huilen. Hij brengt alle middelen van Egypte in om het zijn familie naar de zin te maken. Hij is een gevoelige, familiegerichte man geworden.
We zouden het verhaal kunnen opvatten als een illustratie van hoe God in de wereld werkt. Dromen zijn een manier om met het Goddelijke te communiceren, of een manier om met de diepste delen van onszelf te communiceren. Jozefs dromen brengen hem eerst in moeilijkheden, maar zijn vermogen om ze te begrijpen leidt ertoe dat hij door de Farao wordt uitgekozen en de wereld redt. We zouden een les kunnen leren over de mysteries van hoe de wereld werkt.
Gelovigen en niet-gelovigen kunnen het zien als een illustratie van de noodzaak om te blijven proberen en vol te houden. Jozef laat zien dat de slechtst mogelijke omstandigheden misschien niet definitief zijn. We weten nooit wanneer de volgende stap tot succes zal leiden.
Liefhebbers van literatuur zullen bewondering hebben voor de vaardigheid van de schrijver in het construeren van een verhaal vol avontuur. Verscheidene keren lijkt het verhaal van Jozef ten einde te lopen. Toch verschijnt er op de een of andere manier een uitweg. En, in overeenstemming met de algemene architectuur van de Bijbel, hebben de nakomelingen van Abraham de overgang gemaakt van het land Kanaän naar het land Egypte. Dit zet de toon voor het volgende verhaal, de slavernij in Egypte en de uittocht.
Laten we ons hier richten op het aspect van het verhaal als een prachtig voorbeeld van vergeving. Jozefs broers zijn schuldig aan ontvoering, slavernij en poging tot moord. In de Bijbel worden zij volledig vergeven. Is dit het voorbeeld dat wij moeten volgen? Wat vind jij van vergeving voor ernstige misdaden?
Misschien zie jij Jozef als voorbeeld van de juiste praktijk om misdaden altijd te vergeven en niet te bestraffen. Optie 1: We moeten altijd vergeven en vergeten.
Joseph legt in vers 45:5 uit dat “God mij vooruit heeft gestuurd.” Is de poging om Jozef te vermoorden gerechtvaardigd door de overtuiging dat het deel uitmaakte van Gods plan? Is dat een regel die we vandaag de dag op ons leven moeten toepassen? Optie 2: Misdaden moeten vergeven worden als we geloven dat ze Gods plan bevorderen.
Een belangrijk aspect van dit verhaal is dat het slachtoffer, Jozef, aan de top van de wereld belandt. Als hij niet ontvoerd was, zou hij een uitgehongerde herder in Kanaän kunnen zijn. Optie 3: Misdaad moet vergeven worden als het slachtoffer niet klaagt.
In ons rechtssysteem is de klacht van het slachtoffer niet vereist. De wet is overtreden en de staat moet proberen de misdadiger te straffen. Optie 4: Misdaden moeten volgens de wet worden bestraft.
En natuurlijk optie 5: Geen van bovenstaande geeft mijn visie op vergeving en bestraffing weer.