Free Press

Kluczowe innowacje i artyści włoskiego renesansu

Nałożyłem linie perspektywy ilustrujące użycie 1-punktowej perspektywy linearnej w „Widoku idealnego miasta”, obrazie Piero della Francesca. Punkt zbieżności nazywany jest punktem znikającym.

Renesans włoski jest uważany przez historyków za początek epoki nowożytnej. Sama nazwa oznacza dosłownie „odrodzenie”, co jest trafnym opisem tego okresu innowacji zarówno w naukach ścisłych, jak i w sztuce. Wiele uwagi poświęcono również sztukom literackim, ponieważ renesansowi myśliciele zwrócili się do zaginionych tekstów starożytnego świata w poszukiwaniu nowego zrozumienia. To ponowne zainteresowanie historią, literaturą i sztuką oznaczało narodziny zupełnie nowego sposobu myślenia, który koncentrował się na świecie ludzkości w takim samym stopniu, jak na trosce o przyszłość (która była jedyną troską człowieka średniowiecza). Ten nowy sposób myślenia nazywany jest humanizmem, wywodzącym się z greckiej koncepcji „człowieka jako miary wszystkich rzeczy”. Wraz z wynalezieniem ruchomej czcionki w okresie renesansu, nowe idee i starożytna nauka rozprzestrzeniały się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej.
Ogólne daty podane dla okresu renesansu to 1400-1550, a miejscem jego narodzin była bez wątpienia Florencja, dobrze prosperujące miasto kupieckie we Włoszech. Konieczne było, aby kultywowanie wielkich idei i sztuki rozpoczęło się w centrum wielkiego bogactwa … ponieważ wymagało to takiego dobrobytu, aby sfinansować budowę wielkich katedr, które były misternie zdobione przez najlepszych artystów, jakich region miał do zaoferowania. Zamożni obywatele często ofiarowywali swoje pieniądze na konkretne zamówienia artystyczne, zarówno dla projektów religijnych, jak i świeckich. Największymi mecenasami sztuki we Florencji była rodzina Medyceuszy, która ozdobiła swoje miasto rzeźbami przywiezionymi z Grecji i Rzymu, zleciła tworzenie artystom i architektom, a także ufundowała pierwsze uniwersytety.
Najbardziej oczywiste zmiany w czasach renesansu widoczne są w malarstwie i rzeźbie. Choć kontynuowały one średniowieczną tradycję wykorzystywania tematów religijnych, ilustrując historie z Biblii, łączyły to zainteresowanie z klasycznymi ideałami postaci ludzkiej i zwiększonym zainteresowaniem przedstawianiem natury. Popularne były również dzieła świeckie, często inspirowane mitologią grecką i rzymską. Artyści zaczęli po raz pierwszy eksperymentować z farbami olejnymi, mieszając sproszkowane pigmenty z olejem lnianym (stopniowo odchodząc od średniowiecznej techniki tempery jajecznej). Farby schły powoli, a ich przydatność do użytku utrzymywała się przez kilka miesięcy. Na gipsowych ścianach zaczęto stosować technikę fresku (do perfekcji doprowadzili ją tacy artyści jak Michał Anioł). Rzeźba zaczęła być projektowana „na okrągło”, a nie jako reliefowe dekoracje na katedrach. Wprowadzono też do sztuki perspektywę i światło, doskonaląc poczucie trójwymiarowej rzeczywistości. Artyści renesansu wywarli tak ogromny wpływ na koncepcję przestrzeni i formy, że po wsze czasy zmienili sposób, w jaki patrzymy na świat.

Wczesny renesans: Innovations in Linear Perspective and Human Anatomy

Giotto (1267-1337) jest uważany za „Ojca Renesansu”. Charakteryzowany jako malarz proto-renesansowy, jego twórczość stanowi przejście od późnego średniowiecza (gotyk). Jego innowacje polegały na zastosowaniu przybliżonej perspektywy, zwiększonej objętości postaci oraz głębi emocji, która sugeruje ludzkie uczucia zamiast statycznych i pasywnych ikon.

Lamentacja nad śmiercią Chrystusa

. Oczyszczenie Świątyni

Zobacz więcej fresków Giotta z Kaplicy Areny

Filippo Brunelleschi (1337-…1446) był florenckim architektem i inżynierem; jako pierwszy przeprowadził serię eksperymentów optycznych, które doprowadziły do stworzenia matematycznej teorii perspektywy. Brunelleschi opracował metodę perspektywy dla celów architektonicznych, ale po jej opublikowaniu w 1435 roku (przez Albertiego), miała ona dramatyczny wpływ na przedstawianie przestrzeni trójwymiarowej w sztuce. Zobacz ilustrację perspektywy na górze strony.

Masaccio (1401- 1428) był jednym z pierwszych artystów, którzy zastosowali nową metodę perspektywy linearnej w swoim fresku Trójcy Świętej. Sklepienie kolebkowe z precyzją imituje rzeczywisty wygląd przestrzeni architektonicznej, tak jak wyglądałaby ona z punktu widzenia widza. Jego postacie są dokładne w opisie ludzkiej anatomii, na co wpływ miało studiowanie przez artystę rzeźby. Na tym obrazie znikający punkt znajduje się poniżej stóp Jezusa. Iluzja architektury jest tak realna, że ma się wrażenie, jakby ściana została otwarta, by odsłonić scenę. Do Jezusa, Ojca i Ducha Świętego (symbolizowanego przez gołębicę) dołączają Maria i św. Jan Ewangelista. Po bokach znajdują się darczyńcy (których grób został odkryty pod freskiem). Namalowany szkielet leży na iluzorycznym sarkofagu pod napisem: „Tym, czym ty jesteś, ja kiedyś byłem; tym, czym ja jestem, ty się staniesz”.

Trójca Święta, fresk (zobacz powiększony obraz)

Masaccio włącza trzy różne momenty opowieści w tę samą scenę (technika znana jako „narracja ciągła”): W centrum Piotr pyta Jezusa, dlaczego ma płacić poborcy podatkowemu, skoro jego wierność jest tylko Bogu, a nie Rzymianom. Odpowiedź Jezusa brzmi: „Oddajcie Rzymianom to, co im się należy, a Panu to, co należy się Jemu”. Nakazuje Piotrowi, aby znalazł pieniądze łowiąc ryby (po lewej, Piotr wyciąga monetę z pyska ryby); a po prawej, Piotr wręcza daninę celnikowi przed jego domem.

Piero della Francesca (1416-1492) był kolejnym artystą wczesnego renesansu, który wyraził obsesję na punkcie perspektywy. Jego prace charakteryzują się starannie przeanalizowanymi przestrzeniami architektonicznymi, wrażliwością na geometryczną czystość kształtów i rzeźbiarskim rozumieniem postaci. Miał taką obsesję na punkcie perspektywy i geometrii, że napisał kilka traktatów na ten temat.

Piero della Francesca, The Discovery and Proving of the True Cross, fresk, 1452-59
(Web Gallery of Art: http://www.kfki.hu/~arthp)

Jest to tylko jeden z kilku fresków w ramach „cyklu” przedstawiającego legendę o „prawdziwym krzyżu”. Krzyż ten zostaje odkryty wraz z dwoma krzyżami (łotrów, którzy zginęli obok Jezusa). Prawdziwy krzyż jest identyfikowany dzięki swojej mocy przywracania do życia zmarłego młodzieńca.

Donatello (1386-1466) wniósł do rzeźby nowe poczucie naturalizmu. Jego były jednymi z najwcześniejszych sztuk, które zeszły ze ścian katedr, zajmując trójwymiarową przestrzeń. Jego postacie używają klasycznej postawy contrapposto (rozluźnionej i nie sztywnej). Uważa się również, że jego Dawid jest pierwszą w pełni nagą rzeźbą od czasów starożytnych. Dawid to biblijny młodzieniec, który pokonuje olbrzyma Goliata. Choć trudno to dostrzec na tym zdjęciu, Dawid stoi lewą stopą na głowie Goliata. Interesujące jest porównanie tej rzeźby z późniejszą wersją Michała Anioła.Dawid, odlew z brązu (158 cm.), 1444-46

Andrea Mantegna (1430-1506) tworzył w swoich obrazach niezwykłe punkty obserwacyjne, często spoglądając na postacie z dołu lub, w Lamentacji nad zmarłym Chrystusem, od stóp tematu, co wymagało głębokiego skrótowego ujęcia. Pozycja ta bardzo skutecznie umiejscawiała widza w miejscu akcji, potęgując poczucie empatii. Lamentacja zmarłego Chrystusa, tempera na płótnie, 1466

Click to View Larger Image of Venus

Sandro Botticelli (1445-1510) był pierwszym artystą, który namalował pełnometrażowy akt kobiecy w Narodzinach Wenus. Postać faktycznie przywołuje dokładną pozę greckiej rzeźby (Venus de Medici, do której miał dostęp w ramach ich patronatu), choć dodał płynące włosy i wydłużone kończyny. Postać ta zajmuje centrum płótna, tradycyjnie zarezerwowane tylko dla tematu Dziewicy. Nawiązując do klasycznej mitologii, jest to być może najbardziej pogański obraz całego renesansu. Primavera (Wiosna) to kolejny obraz o klasycznej tematyce zamówiony dla rodziny Medyceuszy. Narodziny Wenus, tempera na płótnie,1485

Patrz Ewolucja wizerunku Dziewicy

do renesansu północnego

.