Free Press

Over geologische tijdschalen heen veranderen de continenten op aarde voortdurend. Geologen denken dat de continenten om de paar honderd miljoen jaar samensmelten tot enorme supercontinenten. Het beroemdste supercontinent uit het verleden is waarschijnlijk het meest recente, Pangea. Dit artikel over toekomstige supercontinenten is oorspronkelijk gepubliceerd op 27 november 2018. EarthSky blogger Deanna Conners bracht het vorige week onder onze aandacht, en we konden het niet weerstaan. Het geeft 4 mogelijke scenario’s die beschrijven hoe onze planeet eruit zou kunnen zien wanneer het volgende supercontinent zich vormt.

Door Mattias Green, Bangor University; Hannah Sophia Davies, Universidade de Lisboa , en Joao C. Duarte, Universidade de Lisboa

De buitenste laag van de aarde, de vaste korst waar we op lopen, bestaat uit gebroken stukken, net als de schaal van een gebroken ei. Deze stukken, de tektonische platen, bewegen rond de planeet met snelheden van enkele centimeters per jaar. Af en toe komen ze samen en vormen een supercontinent, dat een paar honderd miljoen jaar blijft bestaan voordat het uiteenvalt. De platen verspreiden zich dan en verwijderen zich van elkaar, totdat zij uiteindelijk – na nog eens 400-600 miljoen jaar – weer bij elkaar komen.

Het laatste supercontinent, Pangea, ontstond ongeveer 310 miljoen jaar geleden, en begon ongeveer 180 miljoen jaar geleden uiteen te vallen. Er is gesuggereerd dat het volgende supercontinent zich over 200-250 miljoen jaar zal vormen, dus we zijn nu ongeveer halverwege de verspreidingsfase van de huidige supercontinentcyclus. De vraag is: hoe zal het volgende supercontinent zich vormen, en waarom?

Er zijn vier fundamentele scenario’s voor de vorming van het volgende supercontinent: Novopangea, Pangea Ultima, Aurica en Amasia. Hoe elk zich vormt hangt af van verschillende scenario’s, maar zijn uiteindelijk verbonden met hoe Pangea zich scheidde, en hoe de continenten van de wereld zich vandaag de dag nog steeds verplaatsen.

Het uiteenvallen van Pangea leidde tot de vorming van de Atlantische Oceaan, die zich vandaag nog steeds opent en wijder wordt. Bijgevolg sluit de Stille Oceaan zich en wordt smaller. In de Stille Oceaan bevindt zich een ring van subductiezones langs de randen (de “ring van vuur”), waar de oceaanbodem onder continentale platen en in het binnenste van de Aarde wordt gebracht, oftewel gesubducteerd. Daar wordt de oude oceaanbodem gerecycleerd en kan hij in vulkanische pluimen terechtkomen. De Atlantische Oceaan daarentegen heeft een grote oceaanrug die nieuwe oceaanplaten produceert, maar is slechts de thuisbasis van twee subductiezones: de Kleine Antillen Boog in het Caribisch gebied en de Scotia Boog tussen Zuid-Amerika en Antarctica.

1. Novopangea

Als we aannemen dat de huidige omstandigheden blijven bestaan, zodat de Atlantische Oceaan zich blijft openen en de Stille Oceaan zich blijft sluiten, hebben we een scenario waarin het volgende supercontinent zich vormt in de antipoden van Pangea. De Amerika’s zouden in botsing komen met het noordwaarts drijvende Antarctica, en dan in het reeds gebotste Afrika-Eurazië. Het supercontinent dat dan zou ontstaan heeft de naam Novopangea gekregen, of Novopangaea.

2. Pangea Ultima

De Atlantische opening kan echter vertragen en in de toekomst daadwerkelijk gaan sluiten. De twee kleine subductiebogen in de Atlantische Oceaan zouden zich mogelijk kunnen verspreiden langs de oostkusten van Amerika, wat zou kunnen leiden tot een hervorming van Pangea als de Amerika’s, Europa en Afrika weer worden samengebracht in een supercontinent genaamd Pangea Ultima. Dit nieuwe supercontinent zou worden omgeven door een super-Pacifische Oceaan.

3. Aurica

Als de Atlantische Oceaan echter nieuwe subductiezones zou ontwikkelen – iets wat misschien al aan het gebeuren is – kunnen zowel de Stille als de Atlantische Oceaan gedoemd zijn om te sluiten. Dit betekent dat zich een nieuw oceaanbekken zou moeten vormen om ze te vervangen.

In dit scenario opent de Pan-Aziatische kloof die Azië momenteel doorsnijdt van het westen van India tot aan de Noordpool, zich om de nieuwe oceaan te vormen. Het resultaat is de vorming van het supercontinent Aurica. Door de huidige noordwaartse drift van Australië zou het in het centrum van het nieuwe continent komen te liggen, terwijl Oost-Azië en de Amerika’s de Stille Oceaan aan weerszijden zouden afsluiten. De Europese en Afrikaanse platen zouden zich dan weer bij de Amerika’s voegen als de Atlantische Oceaan zich sluit.

4. Amasia

Het vierde scenario voorspelt een heel ander lot voor de toekomstige Aarde. Verscheidene tektonische platen bewegen zich momenteel naar het noorden, waaronder zowel Afrika als Australië. Men neemt aan dat deze verschuiving wordt aangedreven door anomalieën die door Pangea zijn achtergelaten, diep in het inwendige van de Aarde, in het deel dat de mantel wordt genoemd. Vanwege deze noordelijke drift kan men zich een scenario voorstellen waarin de continenten, met uitzondering van Antarctica, naar het noorden blijven drijven. Dit betekent dat zij zich uiteindelijk rond de Noordpool zouden verzamelen in een supercontinent dat Amasia wordt genoemd. In dit scenario zouden zowel de Atlantische als de Stille Oceaan grotendeels open blijven.

Van deze vier scenario’s achten wij Novopangea het meest waarschijnlijk. Het is een logische progressie van de huidige continentale plaatdriftrichtingen, terwijl de andere drie veronderstellen dat er een ander proces in het spel komt. Er zouden nieuwe Atlantische subductiezones moeten zijn voor Aurica, de omkering van de Atlantische opening voor Pangea Ultima, of anomalieën in het binnenste van de Aarde achtergelaten door Pangea voor Amasia.

Onderzoek naar de tektonische toekomst van de Aarde dwingt ons de grenzen van onze kennis te verleggen, en na te denken over de processen die onze planeet op lange tijdschalen vormgeven. Het zet ons ook aan het denken over het aardsysteem als geheel, en roept een reeks andere vragen op – wat zal het klimaat van het volgende supercontinent zijn? Hoe zal de oceaancirculatie zich aanpassen? Hoe zal het leven zich ontwikkelen en aanpassen? Dit zijn het soort vragen dat de grenzen van de wetenschap verder verlegt omdat ze de grenzen van onze verbeelding verleggen.

Mattias Green, Reader in Fysische Oceanografie, Bangor University; Hannah Sophia Davies, Ph.D. Researcher, Universidade de Lisboa, en Joao C. Duarte, Researcher and Coordinator of the Marine Geology and Geophysics Group, Universidade de Lisboa

Dit artikel is heruitgegeven uit The Conversation onder een Creative Commons licentie. Lees het originele artikel.

Bodemlijn: Hoe de planeet Aarde eruit zou kunnen zien als het volgende supercontinent zich vormt – vier scenario’s.