Culturen over de hele wereld raken steeds meer met elkaar verbonden en de zakenwereld wordt steeds mondialer. Voor managers betekent dit dat zij moeten kunnen samenwerken met een grote verscheidenheid van mensen uit verschillende landen en met verschillende culturele achtergronden. Maar omdat de meeste mensen zo sterk in hun eigen cultuur zijn ondergedompeld, zien zij vaak niet hoe die hun denkpatronen of hun gedrag beïnvloedt. Om dit te ondervangen, stellen onderzoekers een soort instrumenten of mechanismen voor om landen te vergelijken op culturele overeenkomsten en verschillen. Er zijn een aantal pogingen ondernomen om deze culturele verschillen over de grenzen heen te combineren (b.v. de GLOBE-studie, de culturele dimensies van Trompenaars en de culturele dimensies van Hall). Het meest gebruikte en bekendste kader voor culturele verschillen is echter dat van Geert Hofstede’s Culturele Dimensies. Zijn studie heeft in de loop der jaren geleid tot zes culturele dimensies waarop landen kunnen worden gerangschikt: Machtsafstand, Individualisme/Collectivisme, Masculiniteit/Vrouwelijkheid, Onzekerheidsvermijding, Lange termijn/Korte termijn oriëntatie en Terughoudendheid/Indulgentie. Op elke dimensie wordt hieronder nader ingegaan:
Figuur 1: Culturele Dimensies van Hofstede
Machtsafstand
Deze dimensie drukt uit in welke mate de minder machtige leden van een samenleving accepteren en verwachten dat macht ongelijk is verdeeld: overtuigingen over de juiste verdeling van macht in de samenleving. De fundamentele kwestie hier is hoe een samenleving omgaat met ongelijkheden tussen mensen. Mensen in samenlevingen met een grote machtsafstand aanvaarden een hiërarchische orde waarin iedereen een plaats heeft en die geen verdere rechtvaardiging behoeft. In samenlevingen met een lage Machtsafstand streven mensen naar een gelijke machtsverdeling en eisen zij rechtvaardiging voor machtsongelijkheden. China en Saoedi-Arabië zijn landen met een hoge Machtsafstandsindex.
Individualisme
De dimensie Individualisme/Collectivisme gaat over het relatieve belang van individuele belangen tegenover groepsbelangen. De hoge kant van deze dimensie, individualisme genoemd, kan worden gedefinieerd als een voorkeur voor een losjes sociaal kader waarin individuen geacht worden alleen voor zichzelf en hun naaste familie te zorgen. Het tegenovergestelde, collectivisme, vertegenwoordigt een voorkeur voor een hecht sociaal kader waarin individuen kunnen verwachten dat hun verwanten of leden van een bepaalde in-group voor hen zullen zorgen in ruil voor onvoorwaardelijke loyaliteit. De positie van een samenleving op deze dimensie wordt weerspiegeld in de vraag of het zelfbeeld van mensen wordt gedefinieerd in termen van “ik” of “wij”. De VS worden beschouwd als een van de meest individualistische landen ter wereld.
Masculiniteit
De dimensie Masculiniteit/Femininiteit gaat over welke waarden in een samenleving als belangrijker worden beschouwd. De mannelijke kant van deze dimensie vertegenwoordigt een voorkeur in de samenleving voor prestatie, heldendom, assertiviteit en materiële beloningen voor succes. De maatschappij in het algemeen is meer competitief. Het tegenovergestelde, het vrouwelijke, staat voor een voorkeur voor samenwerking, bescheidenheid, zorg voor de zwakkeren en kwaliteit van leven. De maatschappij in het algemeen is meer op consensus gericht. In de bedrijfscontext wordt mannelijkheid tegenover vrouwelijkheid soms ook “harde tegenover tedere” culturen genoemd. Japan wordt beschouwd als een zeer mannelijk land, terwijl Scandinavische landen zoals Noorwegen en Zweden als zeer vrouwelijk worden beschouwd.
Onzekerheidsvermijding
De dimensie Onzekerheidsvermijding drukt uit in welke mate de leden van een samenleving zich ongemakkelijk voelen bij onzekerheid en ambiguïteit. Bovendien wordt rekening gehouden met het effect ervan op de regelvorming. De fundamentele vraag hier is hoe een samenleving omgaat met het feit dat de toekomst nooit bekend kan zijn: moeten we proberen de toekomst te beheersen of moeten we het gewoon laten gebeuren? Landen met een hoge onzekerheidsvermijding hanteren strenge geloofs- en gedragscodes en zijn onverdraagzaam tegenover onorthodox gedrag en onorthodoxe ideeën. Deze landen hebben vaak veel regels nodig om de onzekerheid in te dammen. Landen met een lage Onzekerheidsvermijdingsindex hebben een meer ontspannen houding waarbij de praktijk belangrijker is dan de principes, tolerantie voor dubbelzinnigheid wordt aanvaard en de behoefte aan regels om onzekerheid in te dammen minimaal is. Zuidamerikaanse landen zoals Chili, Peru en Argentinië zijn zeer onzekerheidsvermijdende landen.
Tijdsoriëntatie
Elke samenleving moet een zekere band met haar eigen verleden behouden en tegelijk de uitdagingen van het heden en de toekomst aanpakken. Samenlevingen kennen aan deze twee existentiële doelstellingen verschillende prioriteiten toe. Landen die laag scoren op deze dimensie, bijvoorbeeld, geven er de voorkeur aan aloude tradities en normen in stand te houden en maatschappelijke veranderingen met argusogen te bezien. Zij zijn gericht op het verleden en het heden en hechten waarde aan tradities en sociale verplichtingen. Landen met een cultuur die hoog scoort op deze dimensie kiezen daarentegen voor een meer pragmatische aanpak: zij zijn toekomstgericht en moedigen spaarzaamheid en inspanningen voor modern onderwijs aan als een manier om zich voor te bereiden op de toekomst. Aziatische landen als China en Japan staan bekend om hun langetermijnoriëntatie. Marokko is een op de korte termijn gericht land.
Indulgence
De dimensie Indulgence is een betrekkelijk nieuwe dimensie in het model. Deze dimensie wordt gedefinieerd als de mate waarin mensen proberen hun verlangens en impulsen te beheersen, gebaseerd op de manier waarop ze zijn opgevoed. Relatief zwakke controle wordt toegeeflijkheid genoemd en relatief sterke controle wordt terughoudendheid genoemd. Culturen kunnen daarom worden omschreven als toegeeflijk of terughoudend. Toegeeflijkheid staat voor een samenleving die relatief vrije bevrediging toestaat van basale en natuurlijke menselijke driften die verband houden met het genieten van het leven en het hebben van plezier. Restraint staat voor een samenleving die bevrediging van behoeften onderdrukt en reguleert door middel van strikte sociale normen.
Figuur 2: Hofstede’s Cultural Dimensions Framework
Volgende lectuur:
- Hofstede, G. (2001). De Gevolgen van Cultuur: Vergelijking van Waarden, Gedragingen, Instituties en Organisaties tussen Naties. Tweede editie, Thousand Oaks CA: Sage Publications.
- Steers, R.M. et al. (2013). Management over culturen heen: Developing Global Competencies. Cambridge University Press.
- Geert Hofstede Country Comparison Tool: https://www.hofstede-insights.com/product/compare-countries/