Free Press

Pankratiast in gevechtshouding, Oudgriekse amfoor met rode figuren, 440 v.Chr.

Pankratiasters vechten onder de ogen van een rechter. Kant B van een Panatheense prijsamfoor, ca. 500 v. Chr.

Pankration-scène: de pankriatiast rechts probeert het oog van zijn tegenstander uit te steken; de scheidsrechter staat op het punt hem voor deze overtreding te slaan. Detail van een Oudgriekse Attische roodfigurige kylix, 490-480 v. Chr., uit Vulci. British Museum, Londen.

De atleten die deelnamen aan een pankrationwedstrijd – dat wil zeggen, de pankratiasts (sg. παγκρατιαστής, pl. παγκρατιασταί – gebruikten een verscheidenheid aan technieken om hun tegenstander te slaan of hem naar de grond te brengen om een onderwerpingstechniek toe te passen. Wanneer de pankratiasts staand vochten, werd het gevecht Anō Pankration (ἄνω παγκράτιον, “bovenste pankration”) genoemd; en wanneer zij het gevecht naar de grond brachten, werd dat stadium van de pankrationwedstrijd katō pankration (κάτω παγκράτιον “onderste pankration”) genoemd. Sommige van de technieken die respectievelijk in anō pankration en katō pankration zouden worden toegepast, zijn ons bekend door afbeeldingen op antiek aardewerk en beeldhouwwerken, en door beschrijvingen in de antieke literatuur. Er waren ook strategieën gedocumenteerd in de antieke literatuur die bedoeld waren om een voordeel te verkrijgen ten opzichte van de concurrent. Ter illustratie volgen hieronder voorbeelden van slag- en worstelingstechnieken (inclusief voorbeelden van counters), evenals strategieën en tactieken, die zijn geïdentificeerd uit de antieke bronnen (beeldende kunst of literatuur).

VechthoudingEdit

De pankratiast staat tegenover zijn tegenstander met een bijna frontale houding, slechts lichtjes zijwaarts gedraaid. Dit is een tussenpositie, tussen de meer frontale positie van de worstelaar en de meer zijwaartse positie van de bokser en is in overeenstemming met de noodzaak om zowel de optie van het gebruik van slaan en het beschermen van de middellijn van het lichaam als de optie van het toepassen van grappling technieken te behouden. De linkerzijde van het lichaam is dus iets voor de rechterzijde van het lichaam en de linkerhand is meer naar voren dan de rechter. Beide handen worden hoog gehouden, zodat de toppen van de vingers ter hoogte van de haarlijn of net onder de top van het hoofd zijn. De handen zijn gedeeltelijk open, de vingers zijn ontspannen, en de handpalmen zijn natuurlijk naar voren, naar beneden, en lichtjes naar elkaar gericht. De voorste arm is bijna volledig gestrekt, maar niet volledig; de achterste arm is meer gebogen dan de voorste arm, maar meer gestrekt dan de achterste arm van een moderne bokser. De rug van de atleet is enigszins gerond, maar niet zo sterk als bij een worstelaar. Het lichaam leunt slechts lichtjes naar voren.

Het gewicht staat bijna volledig op de achterste (rechter) voet en de voorste (linker) voet raakt de grond met de bal van de voet. Het is een houding waarin de atleet tegelijkertijd klaar is om een trap te geven met het voorste been en zich te verdedigen tegen de lage trappen van de tegenstander door de voorste knie op te tillen en te blokkeren. Het achterste been is gebogen voor stabiliteit en kracht en is licht naar de zijkant gericht, in overeenstemming met de licht zijwaartse lichaamspositie. Het hoofd en de romp bevinden zich achter de beschermende twee bovenste ledematen en het voorste been.

SlagtechniekenEdit

Stoten en andere handstotenEdit

Pankration gebruikt boksplagen en andere oude bokshandstoten.

Stoten met de benenEdit

Stoten met de benen waren een integraal onderdeel van pankration en een van de meest karakteristieke kenmerken ervan. Goed kunnen trappen was een groot voordeel voor de pankratiast. Epiktētos maakt een geringschattende opmerking over een compliment dat iemand een ander kan geven: “μεγάλα λακτίζεις” (“je schopt geweldig”). In een lofzang op de strijdvaardigheid van de pankratiast Glykon van Pergamo wordt de atleet bovendien beschreven als “breedvoetig”. Deze typering komt eigenlijk vóór de verwijzing naar zijn “onverslaanbare handen”, wat een minstens even cruciale rol voor slagen met de voeten als met de handen in pankration impliceert. Dat vaardigheid in het trappen de pankratiast naar de overwinning kan voeren blijkt uit een sarcastische passage van Galen, waarin hij de winnende prijs in pankration toekent aan een ezel vanwege zijn uitmuntendheid in het trappen.

Rechte trap naar de maagEdit

De rechte trap met de onderkant van de voet naar de maag (γαστρίζειν/λάκτισμα εἰς γαστέραν – gastrizein of laktisma eis gasteran, “schoppen in de maag”) was blijkbaar een veel voorkomende techniek, gezien het aantal afbeeldingen van dergelijke trappen op vazen. Dit type trap wordt genoemd door Lucianus.

Tegenstand: De atleet ontwijkt de aankomende trap naar de binnenkant van het been van de tegenstander. Hij vangt en tilt de hiel/voet van het geplante been op met zijn achterste hand en gaat met de voorste arm onder de knie van het schoppende been, haakt het met de hoek van zijn elleboog, en tilt terwijl hij oprukt om de tegenstander naar achteren te werpen. De atleet die de counter uitvoert moet naar voren leunen om handstoten van de tegenstander te vermijden. Deze counter staat afgebeeld op een Panatheense amfoor die nu in Leiden is. Bij een andere counter stapt de atleet opzij, maar nu naar de buitenkant van de aankomende trap en grijpt met zijn voorste hand de binnenkant van het schoppende been van achter de knie (bovenhandse greep) en trekt zich op, wat de neiging heeft de tegenstander uit balans te brengen zodat hij achterover valt als de atleet oprukt. De achterste hand kan gebruikt worden om de tegenstander te slaan terwijl deze bezig is zijn evenwicht te bewaren.

VergrendelingstechniekenEdit

De Pancrastinae. Een Romeins beeld dat het pancratium voorstelt, een gebeurtenis die in het Colosseum werd vertoond. Zelfs tot in de vroege Middeleeuwen werden in Rome en andere steden standbeelden opgericht ter ere van opmerkelijke pankraters. Dit standbeeld is een Romeinse kopie van een verloren gegaan Grieks origineel, circa 3e eeuw voor Christus.

Arm locksEdit

Arm locks kunnen in veel verschillende situaties worden uitgevoerd met behulp van veel verschillende technieken.

Single shoulder lock (overextension)Edit

De atleet staat achter de tegenstander en laat hem voorover leunen, met de rechterknie van de tegenstander op de grond. De atleet heeft de rechterarm van de tegenstander gestrekt en maximaal naar achteren gestrekt bij het schoudergewricht. Met de rechterarm van de tegenstander over zijn eigen torso, gebruikt de atleet zijn linkerhand om de druk op de rechterarm van de tegenstander te houden door deze vast te pakken en naar beneden te drukken net boven de pols. De rechterhand van de atleet drukt neer op (de zijkant van) het hoofd van de tegenstander, waardoor deze niet naar rechts kan draaien om de druk op zijn schouder te verlichten. Omdat de tegenstander zou kunnen ontsnappen door zich dichter bij de grond te laten zakken en te rollen, stapt de atleet met zijn linkerbeen over het linkerbeen van de tegenstander en wikkelt zijn voet om de enkel van de tegenstander stappend op diens wreef, terwijl hij zijn lichaamsgewicht op de rug van de tegenstander drukt.

Single arm bar (elbow lock)Edit

Bij deze techniek is de positie van de lichamen zeer vergelijkbaar met die van de zojuist beschreven techniek. De atleet die de techniek uitvoert, staat over de rug van zijn tegenstander, terwijl deze laatste op zijn rechterknie neerzit. Het linkerbeen van de atleet ligt over de linkerdij van de tegenstander – de linkerknie van de tegenstander is niet op de grond – en klemt de linkervoet van de tegenstander door er op te stappen. De atleet gebruikt zijn linkerhand om op de zijkant/achterkant van het hoofd van de tegenstander te duwen, terwijl hij met zijn rechterhand de rechterarm van de tegenstander naar achteren trekt, tegen zijn middenrif. Hierdoor ontstaat een armbar op de rechterarm waarbij de druk nu vooral op de elleboog ligt. De gevallen tegenstander kan deze niet ontlasten, omdat zijn hoofd de andere kant op wordt geduwd door de linkerhand van de atleet die de techniek uitvoert.

Pankratiasts vechten. Grieks brons, 2de eeuw v.Chr. Staatliche Antikensammlungen in München.

Arm bar – shoulder lock combinationEdit

Bij deze techniek staat de atleet weer achter zijn tegenstander, heeft de linkerarm van zijn tegenstander klem, en trekt terug aan diens rechterarm. De gevangen linkerarm is gebogen, met de vingers en palm gevangen in de oksel van de atleet. Om de linkerarm klem te zetten heeft de atleet (van buitenaf) zijn eigen linkerarm onder de linkerelleboog van de tegenstander geduwd. De linkerhand van de atleet drukt uiteindelijk op het schouderblad gebied van de rug van zijn tegenstander. Deze positie staat de tegenstander niet toe zijn hand uit de oksel van de atleet te trekken en zet druk op de linkerschouder. De rechterarm van de atleet trekt zich terug aan de rechterpols (of onderarm) van de tegenstander. Op deze manier houdt de atleet de rechterarm van zijn tegenstander gestrekt en strak getrokken tegen zijn rechterheup/onderbuik gebied, wat resulteert in een arm bar die druk uitoefent op de rechter elleboog. De atleet is in volledig contact bovenop de tegenstander, met zijn rechterbeen voor het rechterbeen van de tegenstander om hem te beletten te ontsnappen door naar voren te rollen.

BeenklemmenEdit

Pankratiasts zouden verwijzen naar twee verschillende soorten atleten; “degene die met de hiel worstelt” en “degene die met de enkel worstelt”, wat duidt op vroege kennis van wat nu bekend staat als de Rechte Enkel-lock, en de Hiel Haak.

VerstikkingstechniekenEdit

Tracheal grip chokeEdit

Bij het uitvoeren van deze verstikkingstechniek (ἄγχειν – anchein) grijpt de atleet de tracheale zone (luchtpijp en “adamsappel”) tussen zijn duim en zijn vier vingers en knijpt erin. Dit type choke kan worden toegepast met de atleet voor of achter zijn tegenstander. Wat betreft de handgreep die bij deze choke moet worden gebruikt, moet het webgebied tussen de duim en de wijsvinger vrij hoog in de nek liggen en de duim wordt naar binnen en naar beneden gebogen, “reikend” achter de adamsappel van de tegenstander. Het is onduidelijk of een dergelijke greep zou zijn beschouwd als gutsen en dus illegaal in de Panhelleense Spelen.

Trachea graven met behulp van de duimEdit

De atleet grijpt de keel van de tegenstander met de vier vingers aan de buitenkant van de keel en de punt van de duim drukkend in en langs de holte van de keel, druk uitoefenend op de trachea.

Choke van achteren met de onderarmEdit

De Rear naked choke (RNC) is een chokehold in de vechtsport die wordt toegepast vanaf de rug van een tegenstander. Afhankelijk van de context, kan de term verwijzen naar een van de twee variaties van de techniek, beide armen kunnen worden gebruikt om de choke toe te passen in beide gevallen. De term achterwaartse naakte choke is waarschijnlijk afkomstig van de techniek in Jujutsu en Judo die bekend staat als de “Hadaka Jime”, of “Naakte Wurggreep”. Het woord “naakt” in deze context suggereert dat, in tegenstelling tot andere wurgtechnieken in Jujutsu/Judo, deze greep niet het gebruik van een keikogi (“gi”) of trainingsuniform vereist.

De choke kent twee variaties: in de ene versie omcirkelt de aanvaller met zijn arm de nek van de tegenstander en grijpt dan met de andere arm zijn eigen biceps (zie hieronder voor details); in de tweede versie klemt de aanvaller in plaats daarvan zijn handen samen nadat hij de nek van de tegenstander heeft omcirkeld. Dit zijn dodelijke bewegingen.

Counter:Een tegenzet tegen de choke van achteren bestaat uit het draaien van een van de vingers van de verstikkende arm. Deze tegenzet wordt genoemd door Philostratus. In het geval dat de choke werd ingesteld samen met een grapevine body lock, was een andere counter die toegepast werd tegen die lock; door genoeg pijn te veroorzaken aan de enkel van de tegenstander, kon deze zijn choke opgeven.

Gooien en takedownsEdit

Heave vanuit een reverse waist lockEdit

Vanuit een reverse waist lock gezet van voren, en met de heupen dicht bij de tegenstander blijvend, tilt de atleet zijn tegenstander op en roteert hem met de kracht van zijn heupen en benen (ἀναβαστάσαι εἰς ὕψος – anabastasai eis hypsos, “hoog heffen”). Afhankelijk van de torsie die de atleet uitoefent, wordt de tegenstander min of meer verticaal omgekeerd, met het gezicht naar het lichaam van de atleet. Als de omgekeerde heupvergrendeling echter vanuit de rug van de tegenstander wordt opgezet, dan zou deze laatste in de omgekeerde positie van de atleet wegkijken.

Om de aanval te beëindigen, heeft de atleet de optie om ofwel zijn tegenstander hoofd-eerst op de grond te laten vallen, of hem in de grond te drijven terwijl hij de greep behoudt. Om de laatste optie uit te voeren, buigt de atleet een van zijn benen en gaat neer op die knie terwijl het andere been slechts gedeeltelijk gebogen blijft; dit is vermoedelijk om een grotere mobiliteit mogelijk te maken voor het geval de “pile driver” niet werkt. Een andere benadering benadrukt minder het in een omgekeerde verticale positie brengen van de tegenstander en meer de worp; het wordt getoond in een beeldhouwwerk in de metōpē (μετώπη) van het Hephaisteion in Athene, waar Theseus wordt afgebeeld die Kerkyōn heave.

Heave vanuit een taille lock na een sprawlEdit

De tegenstanders staan in tegenovergestelde richtingen met de atleet op een hogere hoogte, over de rug van zijn tegenstander. De atleet kan in deze positie komen na het maken van een ondiepe sprawl om een tackelpoging te pareren. Vanaf hier plaatst de atleet een waist lock door, vanaf de rug, de romp van de tegenstander met zijn armen te omcirkelen en een “handshake” greep dicht bij de buik van de tegenstander te maken. Vervolgens tilt hij de tegenstander naar achteren en omhoog, gebruik makend van de spieren van zijn benen en rug, zodat de voeten van de tegenstander de lucht in gaan en hij omgekeerd terecht komt, loodrecht op de grond en met zijn gezicht van de atleet af. De worp eindigt met een “pile driver” of, als alternatief, met een eenvoudige loslating van de tegenstander zodat hij op de grond valt.

Heave vanuit een waist lock van achterenEdit

De atleet gaat naar de achterkant van zijn tegenstander, maakt een gewone waist lock vast, tilt op en gooit/laat de tegenstander achterwaarts en zijwaarts vallen. Als gevolg van deze bewegingen, zou de tegenstander de neiging hebben om op zijn zij of met het gezicht naar beneden te landen. De atleet kan de tegenstander naar de grond volgen en op zijn rug leggen, waar hij hem kan slaan of van achteren kan wurgen terwijl hij hem in de “grapevine” houdgreep (zie boven) houdt, waardoor hij met zijn gezicht naar beneden op de grond komt te liggen. Deze techniek wordt beschreven door de Romeinse dichter Statius in zijn verslag van een wedstrijd tussen de held Tydeus van Thebe en een tegenstander in de Thebaid. Tydeus zou deze takedown gevolgd hebben door een choke terwijl hij de “grapevine” body lock toepaste op de liggende tegenstander.

Strategie en tactiekEdit

Positionering in de skamma (σκάμμα “kuil”)Edit

Aangezien de pankration wedstrijden buiten en in de namiddag werden gehouden, was een juiste positionering van iemands gezicht ten opzichte van de laagstaande zon een belangrijk tactisch doel. De pankratiast, evenals de bokser, wilde niet met het gezicht naar de zon, omdat dit hem gedeeltelijk zou verblinden voor de slagen van de tegenstander en het nauwkeurig toedienen van slagen aan specifieke doelen zou bemoeilijken. Theocritus merkte in zijne vertelling van den (boks)wedstrijd tusschen Polydeukēs en Amykos op, dat de twee tegenstanders veel strijd leverden, wedijverende om te zien, wie de zonnestralen op zijn rug zou krijgen. Uiteindelijk slaagde Polydeukēs er met vaardigheid en sluwheid in om Amykos’ gezicht in het zonlicht te zetten, terwijl het zijne in de schaduw stond.

Terwijl deze opstelling van het grootste belang was bij het boksen, waarbij alleen rechtop geslagen werd (met de ogen recht vooruit), was zij ook belangrijk bij het pankration, vooral in het begin van de wedstrijd en zoolang de atleten bleven staan.

Blijven staan versus naar de grond gaanEdit

Pankratiasters geportretteerd op een Romeins reliëf. 2e of 3e eeuw na Chr.

De beslissing om te blijven staan of naar de grond te gaan, hing uiteraard af van de relatieve kracht van de atleet, en verschilde tussen anō en katō pankration. Er zijn echter aanwijzingen dat op de been blijven over het algemeen als positief werd beschouwd, terwijl de knie(ën) op de grond raken of op de grond worden gezet over het algemeen als nadelig werd beschouwd. In feite was, zowel in de oudheid als vandaag, op de knie(n) vallen een metafoor voor in het nadeel komen en zichzelf op het spel zetten om het gevecht te verliezen, zoals overtuigend betoogd door Michael B. Poliakoff.

Offensief versus reactief vechtenEdit

Regerend naar de keuze van aanvallen in de aanval van de tegenstander versus verdedigen en terugtrekken, zijn er aanwijzingen, b.v. uit het boksen, dat het de voorkeur had om aan te vallen. Dio Chrysostom merkt op dat terugtrekken uit angst de neiging heeft tot nog grotere verwondingen te leiden, terwijl aanvallen voordat de tegenstander toeslaat minder verwondend is en heel goed in de overwinning zou kunnen eindigen.

De zwakke kant van de tegenstander identificeren en uitbuitenEdit

Zoals Plato in zijn Wetten aangeeft, was een belangrijk element van de strategie te begrijpen of de tegenstander een zwakke of ongetrainde kant had en hem te dwingen op die kant te opereren en in het algemeen voordeel te trekken uit die zwakte. Indien de atleet bijvoorbeeld inziet dat de tegenstander strikt rechtshandig is, zou hij van de rechterhand van de tegenstander weg kunnen cirkelen en naar de linkerzijde van de tegenstander. Bovendien, als de tegenstander zwak is in zijn worpen aan de linkerkant, zou de atleet kunnen proberen zich dienovereenkomstig te positioneren. Training in ambidexteriteit speelde een rol bij zowel het toepassen van deze strategie als het niet het slachtoffer ervan worden.