Małpy i pawiany Starego Świata, w tym makaki, rezusy, mangusty, mandryle, guenony, małpy patas, langury, małpy proboscis, kolubryny i wiele innych
Rodzina Cercopithecidae obejmuje 22 rodzaje i 133 gatunki. Małpy te są szeroko rozpowszechnione w Starym Świecie od południowej Europy (Gibraltar) do NW Afryki; przez całą Afrykę na południe od Sahary; oraz przez centralną i południową Azję, w tym południowe Chiny i większość Japonii. Niektóre cerkopithecids wykazują większą tolerancję na zimno niż jakiekolwiek inne naczelne; jeden makak zamieszkuje zimne i śnieżne regiony północnej Japonii. Najwcześniejsze wzmianki o cerkopithecidach pochodzą z oligocenu Egiptu. Wszystkie zapisy kopalne pochodzą ze Starego Świata, co odpowiada rozmieszczeniu współczesnych gatunków. Niektóre wymarłe gatunki były ogromne; jeden prawie osiągnął rozmiar (ale nie wytrzymałość) goryla.
Cercopithecids są podzielone na dwie ekologicznie i morfologicznie odrębne podrodziny. Cerkopithecines są wszystkożerne, mają woreczki policzkowe i proste żołądki, podczas gdy kolobiny są ludożerne, brak woreczków policzkowych i mają złożone żołądki.
Cerkopithecids są średnie do dużych rozmiarów, od około 1,5 kg do ponad 50 kg. Wiele z nich ma krępą budowę. Ich nozdrza są blisko siebie i skierowane ku dołowi, co jest stanem znanym jako catarrhine. Kończyny przednie są zazwyczaj krótsze od tylnych. Wszystkie palce mają paznokcie; są one płaskie, a nie zakrzywione jak u cebidów. Staw skokowy i halluks są przeciwstawne, z wyjątkiem rodzaju Colobus, u którego staw skokowy jest prawie nieobecny. Dłonie i podeszwy są nagie. Ogon jest obecny i może być długi lub szczątkowy, ale nigdy nie jest w pełni napletkiem, jak u wielu cebidów. Wiele cerkopithecidów ma modzele kulszowe, jaskrawo zabarwione płaty skóry na grzbiecie. Są one wykorzystywane do dominacji i popisów seksualnych. Mięśnie twarzy u cerkopiteków są dobrze rozwinięte, a mimika twarzy odgrywa ważną rolę w zachowaniach społecznych. Futro tych małp jest zwykle szare lub brązowe, ale niektóre są jaskrawo zaznaczone. Futro nigdy nie jest wełniste i rzadko jedwabiste.
Czaszkowo, cerkopithecids mają mocną i silnie grzbietową czaszkę w porównaniu z cebidami, a rostrum niektórych gatunków (pawianów) jest raczej długie. Podniebienie jest długie i wklęsłe, sięga poza ostatni ząb trzonowy. Pęcherzyki słuchowe są małe, ale występuje kostna trąbka słuchowa (utworzona z ektotympanalnej). Wzór zębowy to 2/2, 1/1, 2/2, 3/3 = 32. Siekacze przyśrodkowe są często szerokie i łyżkowate; górne kły są zwykle duże i oddzielone od siekaczy niewielką diastemą; pierwszy dolny przedtrzonowiec jest powiększony, a jego krawędź styka się z ostrą tylną krawędzią górnego kła; trzonowce są czworokątne i obustronne. Na dolnych trzonowcach obecny jest hypoconulid.
Cercopithecids są prawie wyłącznie dzienne. Wykazują one dużą różnorodność zachowań społecznych. Większość z nich można znaleźć w grupach o różnej wielkości, a interakcje między osobnikami mogą być złożone. Podstawową jednostką wydaje się być grupa rodzinna, ale czasami tworzą się znacznie większe zespoły. Większość cerkopithecids jest arborealna, ale pawiany są przede wszystkim lądowe.
Wiele cerkopithecids wykazuje wyraźny dymorfizm płciowy. Może to dotyczyć wielkości ciała (samce mają nawet dwukrotnie większą masę niż samice u niektórych gatunków), ubarwienia lub stopnia rozwoju kłów.
Znaki techniczne 1
Znaki techniczne 2
Literatura i cytowane źródła
Feldhamer, G. A., L. C. Drickamer, S. H. Vessey, and J. F. Merritt. 1999. Mammalogia. Adaptation, Diversity, and Ecology. WCB McGraw-Hill, Boston. xii+563pp.
Groves, C. P. 1989. A Theory of Human and Primate Evolution. Oxford Science Publications, Clarendon Press, Oxford. xii+375 pp.
Nowak, Ronald M., 1994. Walker’s Bats of the World . Johns Hopkins University Press, Baltimore.
Szalay, F. S., and E. Delson. 1979. Evolutionary History of the Primates. Academic Press, New York. xiv+580 pp.
Thorington, R. W., Jr., and S. Anderson. 1984. Primates. Pp. 187-216 in Anderson, S. and J. K. Jones, Jr. (eds). Orders and Families of Recent Mammals of the World. John Wiley and Sons, N.Y. xii+686 pp.
Vaughan, T. A. 1986. Mammalogia. 3rd Edition. Saunders College Publishing.vii+576 pp.
Vaughan, T. A., J. M. Ryan, N. J. Czaplewski. 2000. Mammalogy. Fourth Edition. Saunders College Publishing, Philadelphia. vii+565pp.
.