Diep in de Congolese jungle leeft een bende apen die, volgens de plaatselijke legende, leeuwen doodt, vis vangt en zelfs naar de maan huilt. Plaatselijke jagers spreken van massieve wezens die een soort hybride lijken te zijn tussen een chimpansee en een gorilla.
Hun locatie in het centrum van een van de bloedigste conflicten op de planeet, de burgeroorlog in de Democratische Republiek Congo, heeft ertoe geleid dat de mysterieuze apen weinig bestudeerd zijn door westerse wetenschappers. Om de regio te bereiken moet worden onderhandeld over de wisselende lotgevallen van strijdende rebellengroepen, en de kern van het verspreidingsgebied van de dieren ligt diep in ondoordringbaar woud.
Maar ondanks de moeilijkheden is een handjevol wetenschappers erin geslaagd de dieren te bestuderen. Vroegtijdige speculaties dat de apen een yeti-achtige nieuwe soort zouden zijn of een chimpansee/gorilla hybride bleken ongegrond, maar de waarheid is in vele opzichten nog fascinerender gebleken. Het gaat in feite om een populatie supergrote chimpansees met een unieke cultuur – en naar het schijnt, een voorliefde voor vlees van grote katachtigen.
De meest gedetailleerde en recente gegevens zijn afkomstig van Cleve Hicks van de Universiteit van Amsterdam, die sinds 2004 18 maanden in het veld heeft doorgebracht met het observeren van de Bili apen – genoemd naar een plaatselijke stad. De meest opvallende vondst van zijn team kwam nadat een van zijn spoorzoekers chimpansees meerdere dagen vanaf dezelfde plek had horen roepen.
Toen hij op onderzoek uitging, stuitte hij op een chimpansee die zich tegoed deed aan het karkas van een luipaard. De heer Hicks kan niet met zekerheid zeggen of het dier door de chimpansee is gedood, maar de vondst bevestigt de reputatie van de apen als leeuweneters.
“Wat we hebben gevonden is een geheel nieuwe chimpanseecultuur,” zei de heer Hicks. Tot dan toe waren onderzoekers er alleen in geslaagd een glimp van de dieren op te vangen of foto’s van hen te maken met behulp van cameravallen. Maar de heer Hicks gebruikte plaatselijke kennis om dichter bij hen te komen en hen te fotograferen.
“Een van onze spoorzoekers die daar gaat vissen, vertelde ons over dit soort legendarisch land in het westen,” zei de heer Hicks, wiens project wordt gesteund door de Wasmoeth Wildlife Foundation. “Ik noem het het magische bos. Het is een heel speciale plaats.”
Om daar te komen moet je een afmattende tocht van 40 km door de jungle maken, vanaf de dichtstbijzijnde weg, om nog maar te zwijgen van de door krokodillen geteisterde rivieren. Maar toen hij aankwam, trof hij apen aan zonder hun normale angst voor mensen. Chimpansees in de buurt van de weg vluchten onmiddellijk bij het zien van mensen omdat ze de gevolgen van een jagersgeweer kennen, maar deze dieren waren blij hem te benaderen. “Hoe verder weg van de weg, hoe onbevreesder de chimpansees werden,” voegde hij eraan toe.
De heer Hicks meldt dat hij een unieke chimpanseecultuur heeft aangetroffen. In tegenstelling tot hun neven in andere delen van Afrika slapen de chimpansees bijvoorbeeld regelmatig voor de nacht in nesten op de grond. Ongeveer een vijfde van de nesten die hij vond, bevonden zich daar in plaats van in de bomen.
“Hoe kunnen zij ermee wegkomen om op de grond te slapen terwijl er leeuwen, luipaarden, gouden katten en andere gevaarlijke dieren zoals olifanten en buffels in de buurt zijn?” zei de heer Hicks.
“Ik schilder ze niet graag af als agressiever, maar misschien jagen zij op sommige van deze roofdieren en laten de roofdieren hen als het ware met rust.” Hij wil er wel op wijzen dat ze niet naar de maan janken.
“De grondnesten waren erg groot en er was daar duidelijk iets heel ongewoons aan de hand. Ze zijn elders niet onbekend, maar zeer ongewoon,” zei Colin Groves, een morfologisch expert op het gebied van primaten aan de Australian National University in Canberra, die de nesten in het veld heeft waargenomen.
Prof Groves is van mening dat de Bili apen een radicale heroverweging van de stamboom van chimpansee ondersoorten zou moeten uitlokken. Hij heeft voorgesteld dat primatologen nu vijf verschillende onderverdelingen zouden moeten erkennen in plaats van de huidige vier.
De heer Hicks zei dat de dieren ook beschikken over wat hij noemt een “verpletterende cultuur” – een botte maar effectieve manier om problemen op te lossen. Hij heeft honderden slakken en vruchten met harde schalen gevonden die in stukken zijn geslagen voor voedsel, hij heeft chimpansees gezien die termietenheuvels naar rotsen droegen om ze open te breken en hij heeft ook een schildpad gevonden die vrijwel zeker door chimpansees in stukken is geslagen.
Net als chimpanseepopulaties in andere delen van Afrika gebruiken de Bili chimpansees stokken om naar mieren te vissen, maar hier zijn de gereedschappen tot 2,5 meter lang.
De chimpansees in Bili gebruiken ook stokken om mieren te vangen, maar hier zijn de gereedschappen tot 2,5 meter lang.Het meest opwindende van deze chimpanseepopulatie is echter dat zij veel groter is dan iedereen zich realiseerde en dat zij wellicht een van de grootste nog ononderbroken populaties van de soort in Afrika is. De heer Hicks en zijn collega Jeroen Swinkels onderzochten een gebied van 7.000 vierkante kilometer en vonden overal chimpansees. Hun unieke cultuur was overal gelijk.
De toekomst voor de Bili apen is echter verre van zeker. “Het ziet er niet veelbelovend uit,” zei Karl Ammann, een onafhankelijke natuurfotograaf die in 1996 met zijn onderzoek naar de apen begon. “De afwezigheid van een sterke centrale regering heeft ertoe geleid dat het grootste deel van de regio onafhankelijker en wettelozer is geworden. In termen van natuurbehoud is dit een ramp.”
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragraphs}}{highlightedText}}
- Wetenschap
- Bescherming
- Primatologie
- nieuws
- Deel op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via e-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger