BY ADAM PERLMUTTER
Voor niet-ingewijden kan muzieknotatie minder op muzieksymbolen lijken dan op vogels aan een telefoondraad of insecten die over een pagina kruipen – ondoorgrondelijke informatie waarvan ze geen idee hebben wat ze ermee moeten doen. Maar velen die notenschrift lezen, vinden het een onschatbaar hulpmiddel om nieuwe muziek te leren en die met anderen te delen, terwijl ze hun instrumenten beter leren kennen.
Om het meeste uit dit tijdschrift te halen, dat vol staat met muziek voor liedjes en lessen in elk nummer, hoef je geen virtuoze zichtlezer te worden. Maar het zou een goed idee zijn om op zijn minst een beetje te begrijpen hoe notatie werkt. Net als bij gitaar en andere gefrette instrumenten wordt ukelele-notatie op verschillende manieren overgebracht – via de standaard notenbalk die elke geoefende muzikant kan lezen, en via tabulatuur en akkoordenschema’s, die ukelele- en zelfs stemmingsspecifiek zijn.
Hier is een uitgebreide inleiding, die alle notatieaspecten behandelt die je gewoonlijk op deze pagina’s zult vinden, voor elk type ukelele. Voor handige referentie, download een gratis PDF van de notatie gids hier. Besteed een deel van je oefentijd aan het leren hoe notatie werkt – en het lezen van nieuwe muziek – en die vreemde symbolen zullen rijk worden aan muzikale informatie.
Standaardnotatie
Standaardnotatie is geschreven op een vijfregelige notenbalk, met noten in alfabetische volgorde, van A tot G. Telkens wanneer u een G passeert, wordt de notenreeks herhaald, te beginnen met A.
De duur van een noot wordt bepaald door drie elementen: de nootkop, de stam en de vlag. Een hele noot ( w ) is gelijk aan vier tellen. Een halve noot ( h ), zoals de naam al zegt, is de helft daarvan: twee tellen. Een kwartnoot (q) is één tel; een achtste noot ( e ), de helft van een tel; en een zestiende noot (x), een kwart tel (vier zestiende noten per tel).
Een breuk (4/4, 3/4, enz.) aan het begin van een muziekstuk – of op een ander punt binnen de tune – geeft de maatsoort aan. Het bovenste getal vertelt je hoeveel tellen er in elke maat zitten, en het onderste getal geeft de ritmische waarde van elke tel aan (4 = kwartnoot, 8 = achtste noot, 2 = halve noot, etc.). U zult het vaakst ukelele muziek tegenkomen die geschreven is in de 4/4 maatsoort – vier kwartnoten per maat, ook bekend als de gewone maatsoort – soms uitgedrukt met een symbool. Het symbool dat eruit ziet als een “c” met een verticale streep erdoor staat voor cut time- dat zijn twee halve noten per maat, een maatsoort gebruikt voor snelle tempi. Wals tijd of 3/4 (drie kwart noten per maat) is een andere veel voorkomende maatsoort in de ukelele literatuur.
Akkoordendiagrammen
Akkoordendiagrammen (ook wel kaders of grepen genoemd) bieden een snelle en gemakkelijke manier voor spelers van alle niveaus om muziek te lezen. In een akkoordenschema stellen verticale lijnen de snaren van de ukelele voor – van links naar rechts, snaren 4 tot 1 – terwijl de frets als horizontale lijnen worden weergegeven. Een dikke bovenste lijn vertegenwoordigt de topkam van het instrument; als die lijn dun is, vertegenwoordigt hij een fret, waarvan het nummer aan de rechterkant van het kader wordt aangegeven. Stippen in het raster geven aan waar je je vingers op de toets moet plaatsen, en getallen boven het kader geven aan welke vingers je moet gebruiken (1 = wijsvinger, 2 = middelvinger, 3 = ringvinger, en 4 = pink). Ondertussen zorgt 0 ervoor dat een snaar open wordt gespeeld, en X dat de snaar wordt gedempt of niet wordt gespeeld.
Hier zijn vier veel voorkomende ukelele voicings. Merk op dat het laatste frame een dikke horizontale lijn gebruikt om een barre weer te geven – een enkele vinger die over meerdere snaren ligt en deze indrukt – in dit geval met de eerste vinger die snaar 1 en 2 indrukt bij fret 3.
Tablatuur
Tablatuur is een andere notatievorm die vaak voor gefrette instrumenten wordt gebruikt. Het gebruikt vier horizontale lijnen om de vier snaren van de ukelele voor te stellen, met de eerste snaar bovenaan en de vierde onderaan. De nummers verwijzen naar de frets die op bepaalde snaren moeten worden gespeeld.
De relatie tussen de notatie en de tabulatuur zal variëren, afhankelijk van het type uke dat je speelt. In reentrant (of hoge G), de stemming die het meest gebruikt wordt in Ukulele, op een sopraan, concert, of tenor uke, zal de notatie van de open snaren er uit zien zoals hieronder is te zien. Lage G, waarbij de vierde snaar een octaaf lager ligt, waardoor de vier snaren in opeenvolgende toonvolgorde vallen, wordt in de volgende maat weergegeven. De bariton uke is gestemd op dezelfde tonen als de bovenste vier snaren van de gitaar, zoals te zien is in de derde maat. Merk op dat terwijl de gitaar een octaaf lager klinkt dan in de standaardnotatie staat geschreven, de bariton uke vaak op toonhoogte wordt geschreven.
De standaardnotatie en tabulatuur in Ukulele zijn ontworpen voor tandemgebruik-je kunt de ritmische informatie uit de eerste halen en de plaatsing van de fretvingers uit de tweede.
Aanwijzingen
Vingeringen
Net als bij akkoordkaders worden vingerzettingen voor de frettende hand soms met kleine getallen in de notatie voorgesteld. De vingerzettingen voor de plectrums worden vaak tussen de standaard en tabulatuur notenbalken weergegeven met een letter voor elke vinger: p staat voor de duim, i voor de wijsvinger, m voor de middelvinger, en a voor de ringvinger. Onthoud dat de vingerzettingen in de notatie slechts suggesties zijn; als je een manier vindt die voor jou beter werkt, voel je dan altijd vrij om die te gebruiken.
In muziek die wordt getokkeld of met een plectrum wordt gespeeld, worden neerwaartse slagen (in de richting van de vloer) en opwaartse slagen (in de richting van het plafond) als volgt weergegeven. Slashes in de notatie en tabulatuur geven aan dat het vorige akkoord moet worden aangeslagen – in dit geval G.
Capo’s
Als een capo wordt gebruikt, geeft een Romeins cijfer de fret aan waar deze moet worden geplaatst. De standaardnotatie en tabulatuur worden geschreven alsof de capo de topkam van de gitaar is. Bijvoorbeeld, een melodie gespeeld met key-of-G akkoordvormen en vingerzettingen zal worden geschreven in de toonsoort van G, ongeacht waar de capo is geplaatst. Evenzo worden open snaren die door de capo worden vastgehouden, geschreven als open snaren. In dit voorbeeld wordt de muziek gespeeld in G met een capo op de tweede fret, waardoor het een hele stap hoger klinkt dan geschreven, in de toonsoort van A majeur.
Stemmingen
Niet anders aangegeven, is de muziek in ukelele in de standaard reentrant stemming, snaar 4 op snaar 1, G C E A. Als een stuk in een alternatieve stemming staat, zoals G C E G of G B D G, dan wordt die informatie direct voor de notatie vermeld. In deze stemmingen geeft de notatie de werkelijke toonhoogte van de noten weer. Maar als de ukelele in een stemming staat waarin de snaren dezelfde verhouding tot elkaar behouden-bijvoorbeeld een halve stap lager gezet (F# B D# G#)-dan worden de toonhoogten geschreven alsof ze in de standaard stemming worden gespeeld.
Articulaties
Er zijn een aantal manieren om een noot op de ukelele te articuleren. Twee of meer verschillende noten verbonden met slurs (gebogen lijnen, niet te verwarren met stropdassen, die noten van dezelfde toonhoogte verbinden) in standaard notatie en tab kunnen worden gespeeld met hammer-ons en/of pull-offs. Lagere noten die naar hogere noten verwijzen worden gespeeld als hammer-ons; hogere naar lagere noten als pull-offs.
Een slide is een articulatie van de fretterende hand die wordt weergegeven door een schuine lijn. Als de lijn aan de noot voorafgaat, moet die noot worden ingeschoven vanaf een onbepaald, lager punt; als de lijn op de noot volgt, moet naar beneden worden geschoven. De richting van de schuif wordt bepaald door de oriëntatie van de lijn. Bijvoorbeeld, schuif omhoog in de septiem-fret B in maat 1, en omlaag uit die noot in de volgende maat. Voor een legato slide – twee of meer noten verbonden met een slide, zoals in maat 3 en 4 – kies je de eerste noot en slide je naar de andere(n).
Een grace note – een snel ornament dat leidt naar een noot, meestal gespeeld met een soort slur – wordt weergegeven door een kleine noot met een streepje door de stam in standaard notenschrift, gekoppeld aan een klein cijfer in tab. In het eerste voorbeeld hieronder moet de noot op de vijfde fret F op de tel worden geplukt, en dan snel met een hamer worden geslagen op de zevende fret G. Het tweede voorbeeld wordt uitgevoerd als een snelle pull-off van de tweede fret B naar de open A-snaar. In het derde voorbeeld worden de open A en E snaar gelijktijdig aangeslagen (ook al lijkt het alsof de A alleen moet worden aangeslagen), waarna onmiddellijk de derde fret C wordt aangeslagen.
Harmonischen
Natuurlijke harmonischen zijn chime-achtige klanken die worden geproduceerd door de snaren direct boven de fretdraad zachtjes aan te slaan, zonder aan te slaan. Harmonischen worden weergegeven door ruitvormige noten in standaard notatie en regelmatige nummers in tab, gekoppeld aan de tekstaanduiding harm. Op de ukelele worden harmonischen het meest gespeeld op de fretten 12, 7, en 5, zoals hieronder aangegeven.
herhalingen
De navigatie-elementen die worden gebruikt om herhaalde muziek in een partituur weer te geven, kunnen een grote bron van verwarring zijn. Herhalingssymbolen worden aan het begin en einde van een te herhalen passage geplaatst, zoals hieronder getoond. Het symbool van de voorwaartse herhaling (met de puntjes aan de rechterkant) moet u de eerste keer dat u het tegenkomt negeren; als u bij een symbool van de achterwaartse herhaling (puntjes aan de linkerkant) komt, springt u terug naar de voorwaartse herhaling. De volgende keer dat u een achterwaartse herhaling tegenkomt, negeert u deze en gaat u verder, tenzij u instructies ziet zoals “speel drie keer af”.”
Een gedeelte zal vaak een ander einde hebben na elke herhaling, zoals in het voorbeeld hieronder. Speel tot u de achterwaartse herhaling bij het eerste einde (door maat 2) raakt, spring dan terug naar de voorwaartse herhaling in maat 1, en speel die maat opnieuw door. Sla daarna maat 2 (het eerste einde) over, ga direct naar het tweede einde (maat 3), en speel verder (niet in notenschrift weergegeven).
D.S. staat voor dal segno of “van het teken”. Het wordt meestal aangegeven met een instructie zoals D.S. al Coda, die u eenvoudigweg vertelt om terug te keren naar de muziek bij het teken en door te gaan totdat u de instructie krijgt om naar de coda te springen Zoals hier in notenschrift wordt weergegeven, speelt u door maat 5 en gaat u vervolgens, zoals aangegeven met D.S. al Coda, naar het teken bij maat 2. Speel tot u de instructie To Coda ziet (aan het eind van maat 3) en ga dan naar de coda (maat 6).
D.C. staat voor da capo of “vanaf het begin”. Ga naar het begin van het stuk als je deze aanduiding tegenkomt. Fine betekent einde, dus D.C al Fine zegt dat je terug moet gaan naar het begin van een stuk, en dan moet spelen tot je de aanduiding Fine ziet, waarmee het stuk eindigt. Bijvoorbeeld, nadat je door maat 6 hieronder bent gegaan, ga je terug naar maat 1 en speel je door tot het einde van maat 2.
Merk op dat in het algemeen zowel D.S. als D.C. kunnen worden gebruikt met ofwel al Coda ofwel al Fine, en dat er meerdere tekens en codas binnen een stuk kunnen zijn.
Als al deze D.S.s.’s en D.C.s.’s je nog steeds wartaal toeschijnen, geen nood. Net als bij het leren spelen van akkoorden en melodieën, kost het enige moeite om notenschrift te leren. Maar als je er eenmaal genoeg tijd mee hebt doorgebracht, zul je in staat zijn om met gemak door muziek heen te zeilen – in real time, zonder te hoeven opzoeken wat die symbolen betekenen.