Het is fascinerend om voedsel te zien als een representatie van cultuur. Voedsel is onze manier van overleven, en door de tijd heen is het iets geworden waar we ook graag van eten voor puur plezier.
Hoe dan ook, eten en cultuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De patronen van levensonderhoud in een geografisch gebied bepalen vaak welk voedsel de inheemse bevolking daar eet. De manier van leven is in wezen een belangrijk onderdeel van de cultuur van een geografisch gebied, en de methoden om voedsel te verwerven zijn vaak indicatoren van het soort vestigingspatronen dat is vastgesteld.
Volgens de UNESCO is voedsel een vorm van immateriële cultuur, die bewaard en gerespecteerd moet worden om het culturele kader van een geografisch gebied weer te geven. In feite heeft UNESCO traditionele Japanse (2013) en Mexicaanse gerechten (2010) toegevoegd aan de lijst van immaterieel erfgoed. De bereiding van deze traditionele voedingsmiddelen wordt gekenmerkt door hun afhankelijkheid van lokale tradities en geloof.
Ook het voedsel in België onderscheidt zich door de manier waarop het wordt bereid, geserveerd en gegeten.
Neem bijvoorbeeld de Belgische wafel. De evolutie ervan is iets fascinerends om te volgen, omdat er zoveel improvisaties zijn aangebracht in de manier waarop hij wordt bereid en gegeten.
Wafels werden voor het eerst gemaakt in de Middeleeuwen, en werden als knapperige en rijke snacks aan de straatkant verkocht door verkopers buiten de kerken in België. Landbouw was toen het belangrijkste bestaansmiddel, en gerst en haver waren vrij gemakkelijk beschikbaar om als ingrediënten te gebruiken. Koning Karel IX van Frankrijk zei zelfs dat de kraampjes op veilige afstand van elkaar moesten worden gehouden, omdat het eten van wafels zo’n populair fenomeen was geworden.
We denken vaak ten onrechte dat de wafels die in België worden gemaakt, van één soort zijn. Dit is niet het geval. Er zijn in feite twee soorten wafels die hun oorsprong vinden in België. Deze staan bekend als de Brusselse wafels en de Luikse wafels.
De Luikse wafel Foto met dank aan: Vinay Bavdekar van flickr
De Brusselse wafel is wat in de Verenigde Staten het meest bekend is als de Belgische wafel. Hij werd in de VS geïntroduceerd op de Wereldtentoonstelling van 1964 in NYC door Maurice Vermersch als de ‘Belgische wafel’, aangezien de meeste Amerikanen niet eens wisten waar Brussel lag. De Luikse wafel is het andere type, dat meer voorkomt in België, en bekend staat om zijn rijke, kleverige textuur die bij elke hap wordt geaccentueerd. Het beeld van de Belgische wafel was dus sterk veralgemeend in de Verenigde Staten tijdens de eerste periodes van zijn intrede in het voedingsscenario.
De geschiedenis van de Belgische Friet (vandaag algemeen bekend als French Fries) is eigenlijk heel boeiend. Ze is ook gebaseerd op de patronen van het levensonderhoud en de beschikbaarheid van consumeerbaar voedsel. In de 17e eeuw, toen vis schaars was, vervingen de Belgen uit Dinant, Nimur, en die dicht bij de Maas de afwezige vis door aardappel, en frituurden reepjes van deze aardappel als vervanger. Deze frieten worden bij een bepaalde temperatuur (150-175 graden C) bereid om een knapperige buitenkant en een zachte binnenkant te krijgen.
De wafel is een iconische figuur in de grote reeks van kenmerkende desserts. Helaas zijn maar weinig plaatsen in de VS erin geslaagd de Belgische wafel op de juiste manier te bereiden. Hij hoort luchtig en luchtig te zijn en met de handen te worden gegeten. Het is geen overmatig gezoete snack voor diabetici. Veel verkopers in het hedendaagse België weigeren hun klanten bestek te geven om de wafel te eten, zodat ze hem als een echte wafel kunnen eten.
In de loop van de tijd is er duidelijk een verandering opgetreden in de manier waarop men voedsel ziet als een functie van de cultuur. De behoefte om te improviseren en reeds bestaande tradities te vernieuwen is iets dat wordt gevoed door het menselijk vermogen. Voedsel is iets waar we de grootst mogelijke voldoening uit willen halen door het te consumeren.
Maar deze veranderingen in het ontwerp van de Belgische wafel zijn slechts het resultaat van onze nieuwsgierigheid om uit te breiden en te improviseren, ook al zeggen sommigen dat ze de connotatie van een culturele delicatesse teniet kunnen doen.