Free Press

Overschrijding Egyptische grensEdit

Piramiden van Gizeh

In december 639 vertrok ‘Amr ibn al-‘As met een troepenmacht van 4.000 manschappen naar Egypte. De meeste soldaten behoorden tot de Arabische stam van ‘Ak, maar Al-Kindi vermeldde dat een derde van de soldaten behoorde tot de Arabische stam van Ghafik. De Arabische soldaten werden ook vergezeld door enkele Romeinse en Perzische bekeerlingen tot de Islam. Maar ‘Umar, de islamitische kalief, heroverwoog zijn orders aan Amr en vond het onbezonnen om te verwachten zo’n groot land als Egypte te veroveren met slechts 4.000 soldaten. Daarom schreef hij een brief aan ‘Amr waarin hij hem beval terug te komen.

De boodschapper, ‘Uqbah ibn ‘Amr, haalde Amr in bij Rafah, iets voor de Egyptische grens. Omdat hij vermoedde wat er in de brief zou kunnen staan, beval ‘Amr het leger zijn tempo op te voeren. Zich tot ‘Oekba wendend, zei ‘Amr dat hij de brief van de kalief van hem zou ontvangen wanneer het leger na een dagreis halt had gehouden. Uqbah, niet op de hoogte van de inhoud van de brief, stemde toe en marcheerde met het leger mee. Het leger stopte voor de nacht in Shajratein, een kleine vallei bij de stad El Arish, waarvan ‘Amr wist dat het voorbij de Egyptische grens lag. Amr ontving en las de brief van Umar en raadpleegde zijn metgezellen over de te volgen handelwijze. De unanieme mening was dat, aangezien zij de brief op Egyptisch grondgebied hadden ontvangen, zij toestemming hadden om verder te gaan.

Toen ‘Umar het antwoord ontving, besloot hij de verdere ontwikkelingen in de gaten te houden en te beginnen met het concentreren van verse troepen in Madinah die als versterkingen naar Egypte konden worden gezonden. Op Eid al-Adha marcheerde het Moslimleger van Shajratein naar El Arish, een kleine stad zonder garnizoen. De stad bood geen weerstand, en de burgers boden trouw aan onder de gebruikelijke voorwaarden. De Moslim soldaten vierden er het Eid-feest.

Verovering van Pelusium en BelbeisEdit

In december 639 of begin januari 640 bereikte het Moslimleger Pelusium, een garnizoensstad die in die tijd als de oostelijke toegangspoort tot Egypte werd beschouwd. De belegering van de stad sleepte zich twee maanden voort. In februari 640 veroverde een aanvalsgroep, onder leiding van de vooraanstaande Huzaifah ibn Wala, met succes het fort en de stad. Armanousa, de dochter van de Egyptische gouverneur Cyrus, die na hevig verzet tegen de Moslims in Pelusium, in hun handen viel, werd naar haar vader in het fort van Babylon gezonden.

De verliezen die het Moslimleger leed, werden verzacht door het aantal Bedoeïenen uit de Sinaï, die, het initiatief nemend, zich bij hen hadden gevoegd om Egypte te veroveren. De Bedoeïenen behoorden tot de stammen van Rashidah en Lakhm.

Het gemak waarmee Pelusium in handen van de Moslims viel en het uitblijven van Byzantijnse versterkingen gedurende het maandenlange beleg wordt vaak toegeschreven aan het verraad van Cyrus, die tevens de Monothelietische/Monofysietische patriarch van Alexandrië was.

Na de val van Pelusium trokken de Moslims naar Belbeis, 65 km (40 mi) van Memphis via woestijnwegen, en belegerden het. Belbeis was de eerste plaats in Egypte waar de Byzantijnen enige mate van weerstand boden tegen de Arabieren. Twee christelijke monniken, vergezeld van Cyrus van Alexandrië en de beroemde Romeinse generaal Aretion, kwamen uit om met ‘Amr ibn al-‘As te onderhandelen. Aretion was de Byzantijnse gouverneur van Jeruzalem geweest en was naar Egypte gevlucht toen de stad in handen van de moslims viel. ‘Amr gaf hen drie opties: zich bekeren tot de islam, de jizya betalen, of vechten. Zij vroegen drie dagen bedenktijd en daarna, volgens al-Tabari, twee extra dagen.

Aan het eind van de vijf dagen besloten de twee monniken en de generaal de Islam en de jizya te verwerpen en tegen de Moslims te vechten, daarmee ongehoorzaam aan Cyrus, die zich wilde overgeven en de jizya wilde betalen. Cyrus vertrok naar de vesting Babylon. De strijd resulteerde in een Moslimoverwinning waarbij Aretion werd gedood. ‘Amr ibn al-‘As probeerde vervolgens de inheemse Egyptenaren ervan te overtuigen de Arabieren te helpen en de stad over te geven, op basis van de verwantschap tussen Egyptenaren en Arabieren via Hagar. Toen de Egyptenaren weigerden, werd het beleg hervat totdat de stad rond eind maart 640 viel. Nu waren de Arabieren nog maar één dag verwijderd van de kop van de Delta.

Belegering van BabylonEdit

Kaart met de route van de invasie van de Moslims in Egypte

Amr was ervan uitgegaan dat Egypte een makkie zou zijn, maar al snel bleek dat hij zich vergist had. Zelfs in de voorposten Pelusium en Belbeis ondervonden de Moslims hevige tegenstand, met belegeringen van respectievelijk twee en een maand. Aangezien Babylon, in de buurt van het huidige Cairo, een grotere en belangrijkere stad was, werd weerstand op grotere schaal verwacht. De Moslims arriveerden bij Babylon ergens in mei 640.

Babylon was een versterkte stad, en de Romeinen hadden haar inderdaad voorbereid op een belegering. Buiten de stad was een gracht gegraven, en een grote troepenmacht was opgesteld in het gebied tussen de gracht en de stadsmuren. De moslims belegerden het fort, een massief bouwwerk van 18 meter hoog met muren van meer dan 2 meter dik, bezaaid met talrijke torens en bastions en een strijdmacht van zo’n 4.000 man. Vroege moslimbronnen schatten de sterkte van de Byzantijnse strijdmacht in Babylon op ongeveer zes maal de sterkte van de moslimstrijdmacht. Gedurende de volgende twee maanden bleven de gevechten onbeslist, waarbij de Byzantijnen iedere aanval van de Moslims afsloegen.

Later in diezelfde maand zond ‘Amr een detachement om de stad Fayoum binnen te vallen. De Byzantijnen hadden dit voorzien en daarom de wegen die naar de stad leidden sterk bewaakt en hun garnizoen in de nabijgelegen stad Lahun versterkt. Toen de Moslims beseften dat Fayoum te sterk voor hen was om in te nemen, trokken zij naar de Westelijke Woestijn, waar zij al het vee en de dieren plunderden die zij konden krijgen. Vervolgens trokken zij naar Oxyrhynchus (Per-Medjed), dat werd verslagen. De Arabieren keerden vervolgens terug naar Neder-Egypte langs de rivier de Nijl.

Versterkingen uit MadinahEdit

In juli schreef ‘Amr aan ‘Umar om versterking te vragen, maar voordat de brief hem bereikte, had de kalief al 4.000 man gestuurd, meest veteranen van de Syrische veldtochten, om Amr’s sterkte te versterken. Zelfs met de versterkingen had ‘Amr geen succes en dus had ‘Umar in augustus nog eens een troepenmacht van 4.000 man samengesteld, bestaande uit vier colonnes van elk 1.000 elitemensen. Zubair ibn al-Awam, een vermaard strijder en commandant, veteraan van de Slag bij Yarmouk en ooit deel uitmakend van de mobiele elitegarde van Khalid ibn Walid, werd benoemd tot opperbevelhebber van het leger.

‘Umar had Zubair ook het opperbevel en het gouverneurschap van Egypte aangeboden, maar Zubair had dit geweigerd. Tot de colonnecommandanten behoorden Miqdad ibn al-Aswad, Ubaidah ibn as-Samit en Kharijah ibn Huzaifah. De versterkingen arriveerden bij Babylon ergens in september 640, waardoor de totale sterkte van de moslimmacht op 12.000 kwam, nog steeds vrij bescheiden.

Slag bij HeliopolisEdit

Het moslimleger bereikte Heliopolis, 15 km (10 mi) van Babylon, in juli 640. De stad bezat de Zonnetempel van de farao’s en grandioze monumenten en leerinstellingen. Het gevaar bestond dat troepen uit Heliopolis de Moslims vanuit de flank konden aanvallen terwijl zij in Babylon in gevecht waren met het Romeinse leger.

Er was een cavaleriegevecht nabij de huidige buurt van Abbaseya. Het treffen was niet beslissend, maar leidde tot de bezetting van het fort tussen de huidige wijken Abdyn en Azbakeya. De verslagen Byzantijnse soldaten trokken zich terug in de vesting van Babylon of in de vesting van Nikiû. Zubair en enkele van zijn uitgekozen soldaten beklommen de stadsmuur van Heliopolis op een onbewaakt punt en openden, na de bewakers te hebben overmeesterd, de poorten zodat het leger de stad kon binnentrekken. Na de inname van Heliopolis keerden ‘Amr en Zubair terug naar Babylon.

Verovering van Fayoum en BabylonEdit

Toen het nieuws van de overwinning van de Moslims bij Heliopolis Fayoum bereikte, ontruimde het Byzantijnse garnizoen, onder bevel van Domentianus, de stad gedurende de nacht en vluchtte naar Abuit en vervolgens de Nijl af naar Nikiu zonder de inwoners van Fayoum en Abuit te informeren dat zij hun steden aan de vijand overlieten. Toen het nieuws ‘Amr bereikte, zond hij troepen over de Nijl om Fayoum en Abuit binnen te vallen en veroverde de gehele provincie Fayoum zonder enige tegenstand.

Het Byzantijnse garnizoen te Babylon was brutaler geworden dan ooit tevoren en was begonnen uit te wijken over de gracht, doch met weinig succes. De patstelling werd doorbroken toen de Moslim commandanten een ingenieuze strategie bedachten, waarbij zij de Byzantijnse troepen zware verliezen toebrachten door hen tijdens een van hun aanvallen van drie kanten te omsingelen. De Byzantijnen konden zich terugtrekken naar het fort, maar waren te verzwakt voor verdere offensieve acties, waardoor zij gedwongen waren te onderhandelen. De Byzantijnse generaal Theodorus verplaatste zijn hoofdkwartier naar het eiland Rauda, en Cyrus van Alexandrië, in de volksmond bekend als Muqawqis in de moslimgeschiedenis, ging vruchteloze onderhandelingen aan met de moslims.

Emissarissen werden ook uitgewisseld tussen Theodorus en ‘Amr, wat leidde tot een persoonlijke ontmoeting van ‘Amr met Theodorus. Toen de onderhandelingen vastliepen, slaagde in de nacht van 20 december een compagnie zorgvuldig uitgekozen krijgers onder leiding van Zubair erin over de muur te klimmen, de bewakers te doden en de poorten te openen zodat het moslimleger kon binnenkomen. De volgende morgen veroverden de Moslims de stad met dezelfde tactiek als Khalid ibn Walid bij Damascus had toegepast. Theodorus en zijn leger slaagden er echter in de nacht weg te glippen naar het eiland Rauda.

Overgave van Thebaid (Zuidoost-Egypte)

Op 22 december sloot Cyrus van Alexandrië een verdrag met de Moslims, waarbij hij de Moslim soevereiniteit over geheel Egypte en effectief over Thebaid erkende, en instemde met het betalen van Jizya tegen een tarief van 2 diners per volwassen man. Het verdrag moest worden goedgekeurd door keizer Heraclius, maar Cyrus bedong dat zelfs indien de keizer het verdrag zou verwerpen, hij en de Kopten, waarvan hij de hogepriester was, de voorwaarden ervan zouden eerbiedigen. Cyrus vroeg Heraclius het verdrag te ratificeren en gaf een argument ter ondersteuning. Amr legde Umar een gedetailleerd verslag voor waarin hij ratificatie aanbeval. Hij wenste dat, zodra de reacties van Heraclius bekend waren, hij op de hoogte zou worden gesteld, zodat verdere noodzakelijke instructies prompt konden worden uitgevaardigd.

Heraclius verwierp het verdrag en ontnam Cyrus het onderkoningschap, hoewel hij hoofd van de Koptische Kerk bleef. Heraclius zond strenge bevelen aan de opperbevelhebber van de Byzantijnse strijdkrachten in Egypte dat de Moslims uit Egypte moesten worden verdreven. Cyrus, die het antwoord van Heraclius aan ‘Amr rapporteerde, stelde hem gerust dat de Kopten het verdrag hoe dan ook zouden nakomen. Er is opgetekend dat Cyrus de Moslims om drie gunsten verzocht:

1. Breek uw verdrag met de Kopten niet.
2. Als de Byzantijnen na de afwijzing om vrede vragen, sluit dan geen vrede met hen, maar behandel hen als gevangenen en slaven; en
3. Wanneer ik dood ben, sta mij dan toe begraven te worden in de kerk van Sint Jan te Alexandrië. Johannes te Alexandrië.

Daar de kopten inheemse Egyptenaren waren, verschafte het verdrag een strategisch voordeel aan de Moslims. Toen ‘Umar van deze ontwikkelingen hoorde, trof hij voorbereidingen voor een preventieve aanval op de Byzantijnen in Alexandrië.

Mars naar AlexandriëEdit

Oude Romeinse theaters in Alexandrië

De Byzantijnse commandanten, wisten heel goed dat het volgende doelwit van de Moslims Alexandrië was, en trachtten de Moslims af te weren door voortdurende aanvallen vanuit het fort, of tenminste door hen uit te putten en hun moreel uit te putten in een uitputtingsslag. In februari 641 vertrok ‘Amr met zijn leger vanuit Babylonië naar Alexandrië, waarbij hij langs de hele route op verdedigende regimenten stuitte. Op de derde dag van hun mars stuitte de voorhoede van de Moslims op een Byzantijns detachement bij Tarnut op de westelijke oever van de Nijl. De Byzantijnen brachten geen zware verliezen toe, maar konden de opmars met een volle dag vertragen. De Moslim bevelhebbers besloten het hoofdleger bij Tarnoet te stoppen en een voorhoede van cavalerie vooruit te sturen om de weg vrij te maken.

Nu 30 km van Tarnoet, voegde het Byzantijnse detachement dat zich de dag tevoren uit Tarnoet had teruggetrokken zich bij een ander dat al bij Shareek was, en beiden vielen aan en verpletterden de Moslim cavalerie. De volgende dag, voordat de Byzantijnen de islamitische voorhoede volledig konden vernietigen, arriveerde het hoofdleger van de Moslims, waardoor de Byzantijnen zich terugtrokken. De volgende dag rukte het hele leger zonder voorhoede op. De Moslims bereikten Sulteis, waar zij een ander Byzantijns detachement tegenkwamen. Er volgden zware gevechten, maar de Byzantijnse weerstand brak spoedig en zij trokken zich terug naar Alexandrië.

De Moslims hielden een dag halt in Sulteis, nog twee dagen marcheren van Alexandrië. Na nog een dag marcheren kwamen de Moslim troepen aan in Kirayun, 20 km van Alexandrië. Daar werd de opmars van de Moslims naar Alexandrië geblokkeerd door een Byzantijnse troepenmacht van ongeveer 20.000 man. De daaropvolgende actie bleef tien dagen lang onbeslist. Op de tiende dag echter lanceerden de Moslims een krachtige aanval en dwongen de verslagen Byzantijnen zich terug te trekken naar Alexandrië. Nu de weg naar Alexandrië vrij was, bereikten de Moslims de buitenwijken van de hoofdstad in maart.

Verovering van Alexandrië en val van EgypteEdit

De Moslims belegerden Alexandrië in maart 641. De stad was zwaar versterkt en voorzien van voorraden: er waren muren binnen muren en forten binnen forten. De stad had ook een directe toegang tot de zee waardoor manschappen en voorraden uit Constantinopel op elk moment konden komen.

Toen ‘Amr de militaire situatie overzag, voelde hij dat de verovering van Alexandrië moeilijk zou zijn. De Byzantijnen hadden veel op het spel staan in Alexandrië en waren vastbesloten om de Moslims hevige tegenstand te bieden. Zij plaatsten katapulten op de muren van de stad, en de machines bestookten de moslims met rotsblokken, waardoor ‘Amr zich buiten bereik terugtrok. De daaropvolgende strijd verliep grillig: wanneer de moslims de stad naderden, werden zij bekogeld met raketten, en wanneer de Byzantijnen vanuit het fort oprukten, werden zij steevast door de moslims teruggeslagen.

Verschreven wordt dat Heraclius, de Byzantijnse keizer, een groot leger verzamelde in Constantinopel, met de bedoeling het persoonlijk naar Alexandrië te leiden. Maar voordat hij de afspraken kon afronden, stierf hij. De in Constantinopel verzamelde troepen verspreidden zich, en er kwam geen hulp naar Alexandrië, wat de verdedigers nog meer demoraliseerde. Het beleg sleepte zich zes maanden voort, en in Madinah werd ‘Umar ongeduldig. In een brief aan ‘Amr wees de kalief, bezorgd over het te lange uitstel, ‘Ubaidah aan als veldcommandant om het fort aan te vallen. De aanval van ‘Ubaidah was succesvol, en Alexandrië werd in september door de Moslims veroverd. Duizenden Byzantijnse soldaten werden gedood of gevangen genomen, en anderen slaagden erin naar Constantinopel te vluchten op schepen die in de haven voor anker lagen. Ook enkele rijke handelaren vertrokken.

Namens de Egyptenaren vroeg Cyrus van Alexandrië om vrede, en zijn verzoek werd ingewilligd. Na de verovering van Egypte zou ‘Amr aan ‘Umar hebben geschreven: “Wij hebben Alexandrië veroverd. In deze stad bevinden zich 4000 paleizen, 400 plaatsen van vermaak en onnoemelijke rijkdommen.”

Op de twintigste van Maskaram (ongeveer 18 september volgens de Juliaanse kalender) trok de Byzantijnse generaal Theodorus met al zijn troepen naar het eiland Cyprus en liet Alexandrië over aan ‘Amr. De verovering betekende voor Byzantium een enorm verlies aan voedsel en geld en, samen met de verovering van Syrië en de latere invasie van het Exarchaat van Afrika, betekende dit dat het Middellandse-Zeegebied, dat lang het “Romeinse meer” werd genoemd, nu werd betwist tussen het Moslim Kalifaat en het Byzantijnse Rijk. Het Byzantijnse Rijk zou, hoewel zwaar op de proef gesteld, in staat zijn Anatolië te behouden, terwijl de muren van Constantinopel twee grote Moslim belegeringen zouden doorstaan, waardoor de Byzantijnen gered werden van het lot van het Perzische Rijk.