Voor veel mensen over de hele wereld boezemt het woord termiet angst in. Termieten hebben de negatieve en welverdiende reputatie dat ze huizen opeten. Maar hier in hun natuurlijke omgeving zijn ze een belangrijke soort – en met belangrijk bedoel ik dat de hele omgeving afhankelijk is van termieten om te overleven.
Termieten zijn de oudst bekende georganiseerde gemeenschap op de planeet – ze gaan 300 miljoen jaar terug in de tijd. Deze kleine wezentjes worden door wetenschappers niet langer beschouwd als miljoenen individuen die een kolonie vormen, maar als een superorganisme. Ze werken samen om een van de meest spectaculaire gemeenschappen op de planeet te vormen.
Termieten kunnen in 2 verschillende groepen worden verdeeld, zij die hout eten, de macrotermen, en zij die gras eten, de microtermen. Voor dit Wild Feit ga ik me concentreren op de macrotermen, omdat die overal in Sabi Sabi voorkomen en verantwoordelijk zijn voor de enorme terpen in het reservaat.
De leden van een termietengemeenschap met macrotermen zijn verdeeld in een aantal rollen, zoals werkers, soldaten en een koning en koningin. Elke termiet heeft zijn taak die 24/7 wordt uitgevoerd. De werkers verzamelen hout en verzorgen de tuinen, de soldaten houden voortdurend de wacht op gevaar zodat ze de kolonie kunnen beschermen, en de koning en koningin hebben de taak om respectievelijk eieren te bevruchten en te leggen.
Oten houtetende termieten eigenlijk wel hout? Gedeeltelijk…de werksters verzamelen hout door erop te kauwen en het door te slikken, maar door de harde lignine in het hout kunnen ze het niet verteren. Daarom keren ze terug naar de heuvel en nemen hun fecale pellets en voegen die samen tot een bal die lijkt op een brein (met veel groeven). Vervolgens nemen ze schimmelsporen van een schimmel die termitomyces heet, en die alleen in termietenheuvels groeit, en planten die in het opgekauwde hout. De schimmel verteert vervolgens het hout en de termieten eten de schimmel op.
Om de schimmel te laten groeien heeft hij een constante vochtigheid en een temperatuur van rond de 30 graden Celsius nodig. De termieten houden de temperatuur op peil door schoorstenen in de heuvel te openen en te sluiten, door in koude tijden hun metabolische warmte te gebruiken en door poreuze wanden te hebben waardoor de wind overtollige warmte kan afvoeren. De luchtvochtigheid wordt op peil gehouden door tunnels naar de grondwaterspiegel te graven om waterdamp in de kolonie te laten ontsnappen. De diepste tunnel die werd gevonden was 30 meter diep en de hoogste heuvel was maar liefst 14 meter hoog.
Een van de vele dingen die we nog moeten uitzoeken is hoe termieten communiceren. Op dagen dat de termieten te voorschijn komen, hebben alle kolonies in de omgeving op een of andere manier een tijd vastgesteld waarop zij hun vliegende voortplantingsdieren uit de terp laten. Bijvoorbeeld op 20 november om 16.00 uur komen alle dezelfde soorten uit hun kolonies en zorgen ervoor dat ze paren met een mannetje/vrouwtje uit een andere kolonie om ervoor te zorgen dat de genetische diversiteit blijft bestaan. Wij begrijpen zelfs niet volledig hoe de communicatie binnen een kolonie plaatsvindt, laat staan tussen kolonies.
Deze fascinerende kolonies leven ongeveer 80 tot 100 jaar alvorens uit te sterven. De terpen worden dan gebruikt door vogels om te nestelen, slangen om te overwinteren, wilde honden en hyena’s holen in oude terpen, wrattenzwijnen slapen er ’s nachts in en nachtdieren zoals stekelvarkens en honingdassen zullen ze overdag gebruiken. Zelfs wanneer de kolonies actief zijn, worden ze nog steeds gebruikt: termieten worden door veel verschillende dieren gegeten, varanen leggen hun eieren in de terpen omdat de temperaturen perfect zijn voor het broeden en de terpen zijn verantwoordelijk voor het ontkiemen van veel zaden van bomen! Wat een EPIC klein schepsel is de termiet!
1. Insecten, inclusief termieten, zijn de meest succesvolle groep van levende wezens in de wereld van vandaag. Termieten zijn de enige insectenorde waarin alle soorten zeer sociaal zijn. Ze zijn al meer dan 50 miljoen jaar op aarde, en hoewel ze soms “witte mieren” worden genoemd, zijn het geen mieren, noch zijn ze er nauw aan verwant.
2. In een termietenkolonie is er een kastenfamiliestructuur: de werkers – blinde, geslachtsloze nimfen: de soldaten – met grote koppen en lange kaken: en de voortplanters, waaronder de koningin.
3. De termietenkoningin is de grootste van alle individuele sociale insecten. Zij produceert ongeveer elke 3 seconden een ei.
4. Vlak voor het regenseizoen voltooien sommige werktermieten hun ontwikkeling en worden gevleugelde volwassenen. Deze verlaten het nest in zwermen en landen uiteindelijk op de grond, werpen hun vleugels af en paren, en stichten nieuwe kolonies.
5. Termieten zijn waarschijnlijk de meest efficiënte wezens die bijdragen aan de afbraak in het bushveld. Zij zijn ook een belangrijke voedselbron in Afrika.
6. De termietensoort Macrotermes zijn de bouwers van bijna alle grote termietenheuvels in Afrika. Er zijn vele prachtige voorbeelden van deze termitaria in Sabi Sabi. Macrotermes termieten zijn schimmelkwekers, brengen plantaardig materiaal terug naar de kolonie, kauwen het tot pulp en gebruiken het om de schimmel te kweken waarmee ze zich voeden.
Meer Sabi Sabi Wilde Feiten