Faciliteiten zijn belangrijk voor kerken – dat spreekt voor zich. In dit artikel – het eerste in een serie over trends in kerkgebouwen – zal ik een paar filosofische opmerkingen maken over kerkgebouwen en hun belang.
Veel ecclesiologische gesprekken wijzen tegenwoordig op een haat-liefdeverhouding met de kerk en kerkgebouwen. Toch hebben historisch gezien veel mensen God gevonden en gevolgd in heilige plaatsen en ruimtes.
Ik heb het voorrecht gehad om de afgelopen jaren in een verscheidenheid aan faciliteiten te preken. Elke voorziening die ik bezoek heeft unieke ontwerpen en waarden. Misschien is dat de reden waarom ik het belang van aanbiddingsruimte heb opgemerkt in de loop van mijn bediening. Van de Pinkstergemeente in het zuiden van de V.S. tot de Westminster Chapel in Londen, de verschillende faciliteiten waren net zo verbluffend als hun verschillende tradities en waarden.
Gebouwen kunnen Gods verhaal vertellen aan onze cultuur. Als we dan toch gebouwen hebben – wat eigenlijk geen bijbelse eis is en ook niet altijd nuttig – dan moeten we ze tenminste goed gebruiken, ze gebruiken voor een maximale invloed moet deel uitmaken van onze strategie.
Als zodanig vraag ik me af, wat kunnen we leren over gebouwen? Zeker zal de serie vanuit mijn (beperkte) gezichtspunt, en ik ben geen architect dus dat is alles wat ik heb, maar misschien zal het helpen.
In zijn boek Desiring the Kingdom, wijst James K.A. Smith op het belang van faciliteiten en sfeer in het ritueel vormen van onze gewoonten en verlangens door ons te laten zien wat belangrijk is in het leven. Met het winkelcentrum als voorbeeld laat Smith zien dat hoe we ons door een ruimte bewegen en wat we in die ruimte ervaren een vormende invloed op ons heeft. Ik geloof dat hetzelfde geldt voor onze kerkgebouwen.
De volgende vier filosofische redenen waarom onze gebouwen belangrijk zijn voor onze algemene kerkstrategie.
1. Aanbiddingsfaciliteiten kunnen een theologische traditie suggereren
Kerkgebouwen zijn van oudsher ontworpen om bepaalde aspecten van de theologie van de kerk te benadrukken. Als men zich door deze faciliteiten beweegt, worden de belangrijke en onderscheidende aspecten van die bepaalde gemeente duidelijk.
Het prachtige gebouw waarin de Christ Church in Plano, Texas zijn erediensten houdt, is een prachtig voorbeeld van deze theologisch-gedreven architectuur.
Zoals veel andere Anglicaanse kerken, benadrukte Christ Church hun geloof door een heiligdom te bouwen dat het kruis van Christus weerspiegelt. De centrale ruimte van de eredienst is vaak ontworpen om bepaalde aspecten van het geloof van de kerk te benadrukken.
Een paar jaar geleden had ik de gelegenheid om te preken in Fairhaven Ministries, een Nederlandse gereformeerde megakerk in Grand Rapids, MI. De centrale plaats van Gods woord in hun eredienst wordt benadrukt door de architectuur. Het centrale brandpunt van de eredienstruimte is de preekstoel. Minimale versiering vermijdt visuele afleiding en houdt de heilige lessenaar de focus. (Dat is erg Nederlands Hervormd, geloof me.)
2. Aanbiddingsfaciliteiten kunnen een filosofie van bediening weerspiegelen
Voor sommige kerken weerspiegelt hun gebruik van de ruimte hun filosofie van bediening. Aanbidding gebouwen zijn ontworpen om mensen intuïtief bewegen van de ene ruimte naar de andere, vaak communiceren wat belangrijk is voor die bepaalde kerk familie.
Als je ooit hebt bezocht North Point Kerk in het grotere Atlanta gebied heb je dit ervaren. Bij North Point is het doel om mensen te verplaatsen van de foyer (waar mensen worden verwelkomd als gasten), naar de woonkamer (waar mensen in contact komen met de bediening), en vervolgens naar de keuken (waar mensen dienen in de bediening). De feitelijke aanbiddingsfaciliteit van North Point beweegt mensen fysiek door een intentioneel proces gebouwd rond hun filosofie van bediening.
3. Aanbiddingsfaciliteiten kunnen een houding van aanbidding oproepen
Als je ooit een hoge (liturgische) kerk bent binnengelopen, hebben de sfeer en versiering in de faciliteit, meer dan waarschijnlijk, een effect gehad op je fysieke houding. Het ingewikkelde ontwerp, de religieuze schilderijen, het gebrandschilderde glas en de aanbiddingselementen roepen een gevoel op van het transcendente. Het is onwaarschijnlijk dat de eredienst begint met een solo op een elektrische gitaar in een hedendaags eredienstlied. Het is bijna intuïtief dat wanneer men zo’n ruimte binnengaat, er een houding van eerbied en stilte wordt begrepen.
West End UMC in Nashville (bovenaan afgebeeld) is zo’n gebouw.
Kerken die het transcendente oproepen zijn een heel contrast met het binnenlopen van een pakhuisruimte die is heringericht om een moderne kerk te huisvesten. In de meeste gevallen zijn er helemaal geen religieuze symbolen of versieringen in de architectuur. Veel van de sfeer in de eredienst wordt gecreëerd door verlichting en digitale media. In werkelijkheid veranderen deze verschillen in architectuur niet noodzakelijkerwijs de eredienst, die een zaak van het hart is. Ze weerspiegelen echter wel verschillen in intentioneel gebruik van de ruimte.
4. Aanbiddingsruimten kunnen een cultureel engagement overbrengen
We zouden nu in mijn auto kunnen springen en u naar een deel van de stad met een laag inkomen kunnen rijden, waar de meeste huizen en bedrijven de gevolgen van moeilijke financiële tijden laten zien. Interessant genoeg is het in deze gebieden niet ongewoon om een ongerepte kerk te vinden, gebouwd van voortreffelijke materialen, rustend op een goed verzorgd gazon. Het contrast kan sommigen op het hoofd doen krabben.
Aan de andere kant kunnen we ook kerkgebouwen vinden die de context weerspiegelen waarin ze zijn gesitueerd. In deze situaties worden de kerkgebouwen onderdeel van het landschap als geheel. Visueel horen ze erbij en communiceren ze dat ze deel uitmaken van de gemeenschap.
Andere kerken hebben manieren gevonden om hun omringende geografische landschap te betrekken in de eredienstervaring. Saddleback Church is een voorbeeld. Het voelt als een kerk in Zuid-Californië. Om de kerkgangers vertrouwde elementen te bieden, hebben de architecten een aantal glazen wanden geplaatst waardoor de geografie van de buitenwereld deel uitmaakt van de visuele esthetiek van het kerkelijk centrum.
Op een heel reële manier herinnert het uitzicht op het platteland de kerkgangers eraan dat ze deel uitmaken van een specifieke kerkfamilie in een specifieke culturele context. (Full disclosure, het was: afleidend voor mij toen ik daar preekte – ik bleef maar denken hoe mooi de buitenkant eruitzag!)
De filosofie van kerkfaciliteiten is iets dat veel christenen en veel voorgangers over het hoofd zien, totdat ze een ruimte binnenlopen die doelgerichte architectuur naar de voorgrond van de aanbiddingservaring brengt.