Comedian
Entertained Airmen
Ap appeared on Laugh-In
Created Geraldine Character
Sources
A trailblazer of a comedian, Flip Wilson was een van Amerika’s meest populaire entertainers in de eerste helft van de jaren zeventig. Hij creëerde komische personages die onuitwisbaar in het geheugen van het publiek gegrift zijn gebleven, en verrijkte het Amerikaanse taalgebruik met kreten als “The Devil made me do it!” Wilson was de eerste Afro-Amerikaanse artiest die het tot presentator van een wekelijks variétéprogramma op televisie schopte, en net als de muzikale artiesten van het Motown-label met wie hij een mainstream aantrekkingskracht deelde, bracht hij zwarten naar een nieuw niveau van bekendheid en acceptatie in de Amerikaanse amusementsindustrie, en effende zo het pad voor gladde komieken/presentatoren als Arsenio Hall en Keenen Ivory Wayans. Wilson leed onder de gevolgen van een verwoest gezinsleven en gaf zijn carrière op het hoogtepunt van zijn roem op, zodat hij een deel van de opvoeding van zijn eigen kinderen op zich kon nemen.
Geboren als Clerow Wilson in Jersey City, New Jersey, op 8 december 1933, was hij een van een groot gezin – gepubliceerde verslagen geven een aantal Wilson kinderen op tot 24. Toen Wilson vijf jaar oud was, nam zijn vader, ook Clerow genaamd, hem mee naar een komedie team genaamd Stump and Stumpy. “Toen ik het gebrul van het gelach hoorde, ging er een stemmetje in mij af,” vertelde Wilson aan People. “Ik dacht: ‘Dat is wat ik wil worden,'” vervolgde hij. Maar het gezin zat in extreme armoede. “We waren zo arm dat zelfs de armsten op ons neerkeken,” zei Wilson in de New York Times. Twee jaar later belandde hij in een pleeggezin toen zijn moeder haar kinderschare in de steek liet. Na meer dan een dozijn keer te zijn weggelopen, werd hij naar een tuchtschool gestuurd.
Entertained Airmen
Wilson stopte op 16-jarige leeftijd met school en ging bij de U.S. Air Force en loog over zijn leeftijd om toegelaten te worden. Zijn groeiende talent om verhalen te vertellen amuseerde zijn manschappen en zij gaven hem de bijnaam “Flip”, afgeleid van de uitdrukking “to flip out”. In 1954 werd Wilson uit de luchtmacht ontslagen nadat hij de rang van Airman First Class had bereikt. Hij ging werken als piccolo in een hotel in San Francisco dat een nachtclub had. Hij haalde de manager over om hem een korte komedie te laten opvoeren – Wilson deed zich voor als een dronkaard die het podium opliep – tussen de acts door.
In één oogopslag…
Boren Clerow Wilson in Jersey City, New Jersey, 8 december 1933; overleden aan leverkanker, Malibu, Californië, 25 november 1998; vaders naam Clerow; gescheiden; kinderen. Bijnaam “Flip” afgeleid van uitdrukking “to flip out”. Militaire dienst: Op 16-jarige leeftijd bij de Amerikaanse luchtmacht; bereikte de rang van Airman First Class in het jaar van zijn ontslag, 1954.
Carrière: Komiek en televisiepresentator. Trad op als piccolo in San Francisco, midden jaren 1950; toerde langs kleine comedyclubs, eind jaren 1950-begin jaren 1960; was te zien in de Tonight Show, 1966; was te zien in Rowan & Martin’s Laugh-In, eind jaren 1960; speelde in een variétéshow-special, 1969; werd beroemd door zijn personage Geraldine, eind jaren 1960; presentator van The Flip Wilson Show, 1970-74; Films o.a.: Cancel My Reservation, 1972, Uptown Saturday Night, 1974, Skatetown, U.S.A., 1979, Fish That Saved Pittsburgh, 1979; speelde de hoofdrol in Charlie & Co; maakte gastoptredens in The Drew Carey Show, Living Single, 227, Here’s Lucy, The Andy Williams Show, Love, American Style.
show. Hij werd onmiddellijk aangenomen, en zijn comedy carrière was gelanceerd.
Die nacht in San Francisco bleek het begin te zijn van tien jaar hard toeren, waarbij hij het land doorkruiste om op te treden in kleine clubs en theaters, in het begin vooral voor zwart publiek. Wilson’s aanhang groeide, en tegen het midden van de jaren zestig was hij goed genoeg bekend om zijn kans te wagen in New York. Hij trad verschillende keren op als ceremoniemeester in het befaamde Apollo Theater in Harlem, en maakte indruk op veteranen uit de zwarte showbusiness in New York. Toen de komiek en vaudevillian Redd Foxx, later de ster van televisieprogramma Sanford and Son, in 1965 door presentator Johnny Carson van de Tonight Show werd gevraagd wie de grappigste komiek van het moment was, noemde Foxx onmiddellijk Wilson en katapulteerde hem naar een nieuw niveau van succes.
Blijkt op Laugh-In
Een Tonight Show boeking voor Wilson zelf volgde prompt, en het werd gevolgd door optredens op The Ed Sullivan Show en op de avontuurlijke Rowan en Martin’s Laugh-In, waar Wilson’s “Here Come de Judge” routine vooruitliep op zijn latere griezelige vermogen om maximaal komisch effect uit een eenvoudige eenregelige zin te wringen. Eind 1968 of 1969 speelde Wilson in een special van een variétéshow. Hoewel eerdere zwarte sterren zoals Nat “King” Cole en Sammy Davis Jr. gefaald hadden in variété shows, kreeg hij zijn eigen show. De Flip Wilson Show debuteerde op 17 september 1970 op het NBC netwerk. In het tweede seizoen was de show gestegen tot nummer twee in de wekelijkse Nielsen kijkcijfers, en Wilson verdiende meer dan een miljoen dollar per jaar.
Niet de meest opzwepende grappige noch de meest diepzinnige komiek van zijn tijd, steeg Wilson niettemin naar de top van de komedie wereld. Zijn kracht was dat hij zowel achterom als vooruit keek in zijn benadering. Wilson’s komische stijl was gebaseerd op de lange tradities van het zwarte theater, met zijn nadruk op het vertellen van verhalen, impersonatie, en een bijna muzikaal gevoel voor het amusement dat uit een enkele zin kon worden gehaald. Toch zou Wilson als presentator niet hebben misstaan in de jaren 1990, gemakkelijk en snel interacterend met gasten van alle rassen, babbelend met niet minder een mainstream figuur dan John Wayne terwijl hij nog steeds de nodige zendtijd gaf aan zwarte sterren zoals Foxx, Aretha Franklin, en James Brown.
Created Geraldine Character
In de publieke opinie werd Wilson het meest geïdentificeerd met de personages die hij op het toneel en op het scherm creëerde, het meest beroemd met Geraldine – in de woorden van de Washington Post schrijver Bruce Britt, “‘a streetwise soul sister’ clad in minirok en koperkleurige pruik die bruiste van puur enthousiasme en de voorkeur gaf aan de onvergetelijke uitspraken “Wat je ziet is wat je krijgt,” en, het meest beroemd, “The Devil made me do it!” “Het geheim van mijn succes met Geraldine,” citeerde de Post Wilson als hij zei, “is dat ze geen neerbuigende vrouw is. Ze is slim, ze is betrouwbaar, ze is loyaal, ze is brutaal … vrouwen kunnen Geraldine leuk vinden, mannen kunnen Geraldine leuk vinden, iedereen kan Geraldine leuk vinden.” Een ander voorbeeldfiguur van Wilson was ds. Leroy van de Church of What’s Happening Now, die Wilson naar eigen zeggen had gemodelleerd naar een predikant die hij als kind in de kerk had gehoord.
Zoals Britt in de Washington Post opmerkte, “was zijn humor doordrenkt van tradities uit de binnenstad, maar toch niet bedreigend genoeg voor mainstream consumptie.” Wilson vermeed politiek en waagde zich zelden op het seksuele terrein dat door zijn jonge tijdgenoot Richard Pryor werd ontgonnen. Hij blonk uit in lange shaggy-dog verhalen en in op beledigingen gebaseerde vaudeville humor met een lange traditie op het zwarte toneel. In een routine portretteerde hij een vrouw die in een trein zat en woedend werd toen een andere passagier haar vertelde dat haar baby “lelijk” was. Ze beklaagt zich bij de conducteur, die probeert de zaken recht te zetten door de vrouw een gratis maaltijd aan te bieden. “And a banana for your monkey,” voegde hij er voor de clou aan toe.
Hoewel soms wordt beweerd dat Wilsons show in 1974 in verval werd geslagen door concurrentie van CBS’s The Waltons, bleef de show in de kijkcijfer Top Tien toen Wilson besloot te vertrekken. Zijn beweegredenen waren eenvoudig en, in de intense wereld van Hollywood, hoogst ongebruikelijk: hij wilde zich wijden aan het gezinsleven. Hij was twee keer getrouwd en gescheiden en had vijf kinderen. “Ik wilde het hele koekje en ik heb het gekregen,” werd hij geciteerd in zijn New York Times overlijdensbericht. “Nu wil ik meer tijd doorbrengen met mijn kinderen, om ervoor te zorgen dat zij niet meemaken wat ik heb meegemaakt.”
Afgezien van incidentele gastrollen en twee kortlopende series in de jaren tachtig, bleef Wilson trouw aan zijn woord en ging bijna volledig met pensioen. Misschien kon hij zich in de hoogtijdagen van de komedieserie Saturday Night Live verheugen over de gelijkenissen van de Church Lady van acteur Dana Carvey met zijn eigen Geraldine. Wilson stierf aan leverkanker in zijn huis in Malibu, Californië, op 25 november 1998. “Ik heb alles gehad waar je om kon vragen,” had hij een jaar voor zijn dood aan People verteld. “The fat lady has sung, and there’s a standing ovation.”
Bronnen
Periodieken
Boston Globe, 28 november 1998, p. G1.
Christian Science Monitor, 17 september 1998, p. 9.
Jet, 1 september 1997, p. 60; 5 oktober 1998, p. 58.
Los Angeles Times, 28 november 1998, p. 6.
New York Times, 26 november 1998.
People, 14 december 1998, p. 69.
U.S. News & World Report, 7 december 1998, p. 16.
Variety, 7 december 1998. p. 65.
Washington Post, 27 november 1998, p. B6; 28 november 1998, p. F1.
-James M. Manheim