Free Press

The Great Gatsby van F Scott Fitzgerald

“So we beat on, boats against the current, borne back ceaselessly into the past.”
Fitzgerald hypnotiseert opeenvolgende generaties van lezers met dit verhaal. Nick Carraway’s afscheidswoord na de dood van Gatsby is mijn favoriete laatste regel in de Anglo-Amerikaanse traditie – resonerend, gedenkwaardig en diepzinnig. Hij zweeft tussen poëzie en de volkstaal en is het prachtige akkoord in mineur waarmee dit meesterwerk van de 20e eeuw wordt afgesloten. Op de een of andere manier vat het de roman volledig samen, zowel in toon als in betekenis, terwijl het de lezer een uitweg biedt naar de grauwere, doffere wereld van de alledaagse werkelijkheid.

Ulysses van James Joyce

“Ik was een Bloem van de berg ja toen ik de roos in mijn haar deed zoals de Andalusische meisjes plachten of zal ik een rode ja dragen en hoe hij mij kuste onder de Moorse muur en ik dacht wel hem als een ander… toen vroeg hij of ik ja wilde zeggen mijn berg bloem en eerst sloeg ik mijn armen om hem heen ja en trok hem naar me toe zodat hij mijn borsten kon voelen al parfum ja en zijn hart ging als een gek tekeer en ja ik zei ja ik wil ja.”
Joyce is de meester van de slotzin en dit is zijn beroemdste en meest suggestieve. Vergelijk het met het einde van The Dead, zijn korte verhaal dat Dubliners afsluit: “Zijn ziel zwijmelde langzaam toen hij de sneeuw vaag door het universum hoorde vallen en vaag, als de neerdaling van hun laatste einde, op alle levenden en de doden.”

Middlemarch van George Eliot

“Maar het effect van haar wezen op de mensen om haar heen was onberekenbaar diffuus: want het groeiende goed van de wereld is deels afhankelijk van onhistorische daden; en dat het met jou en mij niet zo slecht gaat als had gekund, is voor de helft te danken aan het aantal dat trouw een verborgen leven leidde, en rust in onbezochte graven.”
Middlemarch is voor veel lezers de favoriete roman van Eliot, met zo veel citeerbare passages. Deze passage is bijna een geloofsbelijdenis – een lieflijk, afscheidsviering van Dorothea’s rustige leven, nadat ze afstand heeft gedaan van Casaubon’s fortuin en haar liefde voor Ladislaw heeft opgebiecht.

Hart der duisternis van Joseph Conrad

“Het vertrek werd versperd door een zwarte wolkenbank, en de rustige waterweg die naar het uiterste puntje van de aarde leidde, stroomde somber onder een bewolkte hemel – leek naar het hart van een immense duisternis te leiden.”
Conrads genadeloos korte roman (minder dan 40.000 woorden) opent op de Theems en eindigt daar ook. De laatste regel van Marlowe’s verbijsterende bekentenis is een bekentenis van zijn medeplichtigheid aan de verschrikkelijke gebeurtenissen die hij zojuist als een onwillige getuige heeft beschreven. Het is ook een zeer effectief verhalend diminuendo in een buitengewone fictionele nachtmerrie. Vergelijk George Orwells huiveringwekkende terugkeer naar de status quo in een andere nachtmerrie, Nineteen Eighty Four: “He loved Big Brother.”

The Adventures of Huckleberry Finn door Mark Twain

“But I reckon I got to light out for the Territory ahead of the rest, because Aunt Sally she’s going to adopt me and sivilize me and I can’t stand it. Ik ben daar eerder geweest.”
Dit is een hartenbreker. Twain rondt zijn meesterwerk af door te zeggen dat Huck Finn voorbestemd is, net als alle Amerikanen, tot een onophoudelijke zoektocht naar de uitdaging van de grens. Voor pure tiener desaffectie, wordt het geëvenaard door de laatste regel van Catcher in the Rye: “Don’t tell anybody anything. Als je dat doet, begin je iedereen te missen.” En ook uit de VS, Margaret Mitchell’s einde van Gone With the Wind: “After all, tomorrow is another day.” Pure hokum, net als de roman.

To the Lighthouse van Virginia Woolf

“Ja, dacht ze, terwijl ze haar penseel neerlegde in opperste vermoeidheid, ik heb mijn visioen gehad.”
En dat heeft ze. Lily’s laatste woorden maken de cirkel van bewustzijn rond. Virginia Woolf was goed in laatste regels en was altijd een beslissende afsluiter. Mrs Dalloway, waarvan de eerste regel Woolf’s hoofdpersoon zelf de bloemen laat kopen, eindigt met: “Het is Clarissa, zei hij. Want daar was ze.” Dat is de perfecte afsluiting van een zenuwslopende climax in negen woorden.

Catch-22 van Joseph Heller

“Het mes kwam neer, miste hem op een paar centimeter, en hij ging ervandoor.”
De geest van Bugs Bunny inspireert de finale van Yossariaans avonturen met het 256e Squadron. Het is het moment waarop Yossarian, die altijd in de ban van Catch-22 is geweest, zich eindelijk losmaakt. Yossarian is tot het besef gekomen dat Catch-22 eigenlijk niet bestaat, maar omdat de machthebbers beweren van wel, en de wereld gelooft van wel, heeft het toch een krachtig effect. En omdat het niet bestaat, kan het ook niet worden herroepen, ongedaan gemaakt, omvergeworpen of aan de kaak gesteld. Maar hier, eindelijk, kan hij vrij worden.

Speak Memory van Vladimir Nabokov

“Daar, voor ons, waar een gebroken rij huizen tussen ons en de haven stond, en waar het oog allerlei listen tegenkwam, zoals lichtblauw en roze ondergoed dat aan een waslijntje cakewalkte, of een damesfiets en een gestreepte kat die vreemd genoeg een rudimentair balkon van gietijzer deelden, Het was zeer bevredigend om tussen de rommelige hoeken van daken en muren een prachtige scheepstrechter te zien, die zich van achter de waslijn liet zien als iets in een door elkaar gehusseld beeld – Zoek wat de zeeman heeft verborgen – dat de vinder niet meer kan onzien als het eenmaal is gezien.”
Een briljante, en ontroerende, mengeling van waarneming en werkelijkheid. In tegenstelling tot het onsamenhangende einde van William Burroughs’s Naked Lunch, “No got … C’lom Fliday.”

Wuthering Heights van Emily Brontë

“Ik bleef om hen heen staan, onder die weldadige hemel; keek naar de motten die fladderden tussen de heide en de hazenklokjes; luisterde naar de zachte wind die door het gras ademde; en vroeg me af hoe iemand zich ooit een onrustige slaap kon voorstellen voor de slapers op die stille aarde.”
Brontë’s meesterwerk wordt vaak aangehaald vanwege zijn gotische morbiditeit en bedwelmende romantische duisternis, maar hier – terugstappend van de tragedie van Heathcliff en Catherine – vertoont de roman een scherpe evocatie van Yorkshire gecombineerd met gedenkwaardige poëtische grootsheid. Deze verlossende noot belooft een betere toekomst in de verbintenis van Cathy en Hareton.

The Tale of Samuel Whiskers door Beatrix Potter

“Maar Tom Kitten is altijd bang geweest voor een rat; hij durfde nooit iets groters aan dan – een muis.”
Kinderboeken mogen niet over het hoofd worden gezien. Potter verdient haar plaats met dit huiveringwekkende, maar speelse, einde van een spannend verhaal van een schrijver die graag de wereld van de jeugd spanning te verkennen. Misschien moeten we ter ere van wijlen Maurice Sendak ook “En het was nog warm” noemen, de ontknoping van Where the Wild Things Are. En JK Rowling heeft een welverdiende afsluiter van Harry Potter and the Deathly Hallows: “Het litteken had Harry 19 jaar lang niet gepijnigd. Alles was goed.”

• Deel op Facebook
• Deel op Twitter
• Deel via E-mail
• Deel op LinkedIn
• Deel op Pinterest
• Deel op WhatsApp
• Deel op Messenger