Free Press

BETHLEHEM, Westelijke Jordaanoever – Het is overdag in Bethlehem, ongeveer twee weken voor Kerstmis, en twee arbeiders voegen stenen toe aan een smalle, geplaveide weg waarvan wordt aangenomen dat Maria en Jozef hem hebben genomen van Nazareth naar de plaats waar Jezus werd geboren.

De pelgrimsroute bekend als Star Street wordt gerenoveerd in de hoop dat het zal terugkeren in zijn oude glorie: een bruisende doorgangsweg van historisch belang. Voorlopig is het echter vaak verlaten, de winkelpuien bijna altijd gesloten.

Downtown Bethlehem, het commerciële hart van de stad, wordt meestal overgeslagen ten gunste van de meer bekende oude site: de kerk gebouwd op de top van de grot waar Jezus werd geboren. Nadat het Oslo I-akkoord – wat bedoeld was als een weg naar Palestijnse zelfbeschikking – in 1993 werd ondertekend door de Israëlische regering en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, nam het toerisme in Bethlehem een hoge vlucht.

Zeven jaar later nam het een duikvlucht toen het Israëlische leger veel van de grote steden op de Westelijke Jordaanoever binnenviel die onder Palestijnse jurisdictie vielen. Een politieke impasse en de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen leidden tot de bloedige Tweede Intifada, of opstand. De verwoestingen en de Israëlische avondklok hielden toeristen weg; hotels sloten en restaurants gingen failliet.

Het duurde een aantal jaren voordat Bethlehem weer een toeristische bestemming was geworden. Star Street is in bijna twee decennia al drie keer gerenoveerd. Vandaag de dag herbergt het een iconografie school, waar Palestijnen leren om religieuze kunst te maken ter vervanging van de goedkope, fabrieksmatig gemaakte replica’s die meestal in China worden geproduceerd en te koop zijn in de souvenirwinkels van de stad.

Hier bevindt zich ook Dar Al-Sabbagh, een onderzoekscentrum voor expats van Bethlehem dat wordt beschouwd als een van de belangrijkste historische gebouwen in de stad.

Bethlehemieten zijn dit jaar ook opgewonden over de terugkeer van een houten relikwie waarvan wordt aangenomen dat het deel heeft uitgemaakt van de kribbe van Jezus. Dit kleine stukje geschiedenis, dat van het Vaticaan naar Jeruzalem en vervolgens naar Bethlehem reist, zal dit kerstseizoen naar verwachting meer pelgrims aantrekken.

“We verwachten 1,4 miljoen toeristen,” zei Anton Salman, de burgemeester van Bethlehem. Dit aantal omvat echter alleen pelgrimsgroepen en geen individuen, dus de aantallen zullen naar verwachting veel hoger liggen.

Dit is een stijging van 20 procent ten opzichte van vorig jaar, merkte Salman op: “Het aantal toeristen dat naar de stad komt, neemt toe. Sinds 2017 is het aantal gestegen.”

Maar deskundigen zeggen dat Israëls als paddenstoelen uit de grond schietende nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en zijn scheidingsmuur, die Bethlehem scheidt van Jeruzalem – zijn historische zusterstad – de toegang tot de stad hebben beperkt en de lokale economie hebben verwoest.

“We leven in een toeristische gevangenis. Ja, we krijgen veel toerisme, maar voor het Palestijnse volk is het zo’n beetje een gevangenis,” zei Suhail Khalilieh, hoofd van de afdeling Settlements Monitoring bij het Applied Research Institute – Jerusalem (ARIJ), een non-profit gevestigd in Bethlehem.

Ook dit jaar hebben de Israëlische autoriteiten christenen in de Gazastrook verboden om Bethlehem en andere steden op de Westelijke Jordaanoever te betreden tijdens Kerstmis. Israël zegt dat het besluit te wijten is aan “veiligheidsredenen”, terwijl sommige Israëlische rechtengroeperingen, zoals Gisha, geloven dat het is ontworpen om de kloof tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever te consolideren.

“We worden verstikt”

Tegenwoordig zijn er 23 nederzettingen, die 21 vierkante kilometer van Bethlehem in beslag nemen. Ongeveer 165.000 Israëlische kolonisten – volgens Khalilieh ongeveer een derde van de totale kolonistenbevolking op de Westelijke Jordaanoever – wonen hier op heuveltoppen, in huizen die worden gekenmerkt door hun rode pannendaken.

Tweeënnegentig procent van de 210.000 Palestijnen van Bethlehem zijn beperkt tot 13 procent van het totale land, legde hij uit. “Er is geen ruimte om uit te breiden of om op te bouwen,” zei hij. “De ontwikkeling van de stad is uiterst beperkt. Bethlehem is een verwoest gouvernement.

“Bethlehem staat erom bekend dat het een van de hoogste werkloosheidspercentages binnen de Westelijke Jordaanoever heeft. De prijs van grond en de kosten van levensonderhoud zijn onvoorstelbaar gestegen, vooral vanwege het toerisme,” vervolgde Khalilieh. “Goed genoeg voor toeristen, maar voor de mensen van Bethlehem is het echt duur gezien het inkomen. We worden verstikt in termen van waar en hoe we leven, dus de gedachte aan immigreren is niet ver weg van de gedachten van veel mensen.”

De Geboortekerk, die sinds 2013 wordt gerenoveerd, is de belangrijkste attractie voor pelgrims en bezoekers die naar Bethlehem komen. Maar dit heeft niet altijd de economische vruchten afgeworpen die de Palestijnen zo begeerden. Volgens sommigen draagt het bij aan een bestaande milieucrisis.

“Bethlehem is verstikkend”, zegt George Rishmawi, een toerismedeskundige en uitvoerend directeur van Abraham’s Path, een non-profitorganisatie die op de gemeenschap gebaseerd toerisme ontwikkelt. “Het is vol met bussen en auto’s, we hebben niet genoeg ruimte. Het grootste deel van ons land is gestolen voor de Israëlische nederzettingen.

“We hebben geen plek om te ademen, geen open gebieden voor de lokale bevolking,” voegde hij eraan toe. “Toeristen komen normaal naar de Geboortekerk, gebruiken de toiletten, sommigen lunchen, sommigen bezoeken het herdersveld en vertrekken weer.”

Volgens de christelijke traditie markeert het herdersveld de plek waar engelen voor het eerst de geboorte van Christus aankondigden. Tegenwoordig is het een kapel in Beit Sahour, een Palestijns christelijk dorp ten zuidoosten van Bethlehem.

Fadi Kattan, een Palestijnse chef-kok die eigenaar en uitbater is van het boetiekhotel Hosh Al-Syrian Guesthouse en het bijbehorende café, vindt dat het toerisme verder moet reiken dan het kerstseizoen en dat er veranderingen moeten worden doorgevoerd om bezoekers te verleiden de rest van het jaar in Bethlehem te blijven.

“Mensen brengen vier uur door in Bethlehem,” zei Kattan. “Wat is het effect op de economie? Niets. Eigenlijk is er één effect: afval, omdat mensen hier vier uur doorbrengen en het effect op het milieu en de economie is dat ze hun afval achterlaten.”

Om de kerk te renoveren, heeft de Palestijnse Autoriteit tot nu toe meer dan 17 miljoen dollar uitgegeven, waarvan de helft zelf is ingezameld, terwijl de rest afkomstig was van individuele donoren, staten en religieuze organisaties.

Gebouwd in de 4e eeuw, heeft de Geboortekerk verschillende make-overs ondergaan als gevolg van zowel natuurrampen als door de mens veroorzaakte rampen. Bijna 85 procent van de restauratie is voltooid, waaronder reparaties aan door water beschadigde ramen en een lekkend dak.

“Bethlehemieten heffen geen enkele vorm van kosten voor het betreden van de kerk,” zei Rishmawi. “We hebben infrastructuur die wordt afgeschreven, maar toch moeten we fondsen werven en ervoor betalen en de infrastructuur ontwikkelen, terwijl de meeste winkels en de mensen het toerisme niet voelen, omdat het alleen maar het bezoeken van de kerk is.”

“Geven ze om wat er om hen heen gebeurt?”

Doordat de kerk de belangrijkste – zo niet enige – attractie is voor de meeste bezoekers tijdens het feestseizoen, voelen de Bethlehemieten zich “onzichtbaar tijdens Kerstmis,” zei ds. Munther Isaac, de Lutherse pastoor van Bethlehem en een prominente Palestijnse theoloog.

“Ik zeg dat omdat hun belangrijkste interesse is om een site te bezoeken, stenen, maar niet veel de mensen zelf, de gemeenschap,” zei Isaac. “En ik zeg altijd dat als Bethlehem niet aan de Palestijnse kant zou liggen, die miljoenen christelijke pelgrims er niet eens om zouden geven om iets te weten over de Palestijnen en wat het betekent om onder Israëlische bezetting te leven.”

De uitdaging, zei Isaac, is om naar het Palestijns-Israëlische conflict te kijken door de ogen van Jezus. Isaac gelooft dat veel westerse christenen zich bezighouden met valse spiritualiteit als ze zich niet afvragen wat Jezus zou doen als ze met zo’n conflict te maken hebben.

“Als ze het checkpoint oversteken, en ze reizen in de buurt van de scheidingsmuur en langs twee vluchtelingenkampen, vraag ik me altijd af: Geven ze om wat er om hen heen gebeurt?” vroeg Isaac. “Of is Bethlehem voor hen een romantisch plaatje van een oude kerk die ze bezoeken en afvinken op hun to-do lijst van religieuze plichten? Is dit wat het betekent om in de voetsporen van Jezus te treden?”

Dalia Hatuqa is een journaliste die op de Westelijke Jordaanoever en in de VS woont. Ze twittert @DaliaHatuqa en haar werk is te vinden op www.daliahatuqa.com.