Wytyczne europejskie określają proces kształcenia jako wszelkie działania podejmowane przez ludzi na różnych etapach życia w celu poprawy ich wiedzy, umiejętności i kompetencji, z osobistego, obywatelskiego, społecznego i zawodowego punktu widzenia, w sposób formalny, pozaformalny lub nieformalny. Dlatego też formy edukacji można rozróżnić w zależności od poziomu organizacji i struktury, warunków, w jakich odbywa się nauka, funkcjonalności i możliwości zastosowania wiedzy, umiejętności i postaw oraz poziomu certyfikacji wyników nauki.
Uczenie się formalne odnosi się do tego, co ma miejsce w systemie edukacji i szkoleń danego kraju. Jest ono oficjalne, ustrukturyzowane, organizowane przez organizacje publiczne lub uznane instytucje prywatne i kończy się formalnym poświadczeniem i formalnym poziomem kwalifikacji, który jest uznawany przez odpowiednie krajowe władze oświatowe. Kształcenie formalne jest zazwyczaj organizowane w pełnym wymiarze godzin i jest zorganizowane jako ciągły proces z określonymi etapami. Kształcenie formalne obejmuje kształcenie podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne, wyższe i uniwersyteckie, które kończy się uzyskaniem stopnia naukowego lub kwalifikacji zawodowych, dyplomu lub uznanego certyfikatu, a także programy kształcenia dorosłych.
Kształcenie nieformalne charakteryzuje się świadomym wyborem osoby, które odbywa się poza systemami wymienionymi powyżej, w każdej organizacji realizującej cele edukacyjne i szkoleniowe, nawet w ramach wolontariatu, krajowej służby cywilnej, prywatnej służby społecznej i w przedsiębiorstwach. Zatem edukacja pozaformalna to każdy rodzaj ustrukturyzowanego i zorganizowanego uczenia się, które jest zinstytucjonalizowane, zamierzone i zaplanowane przez instytucję edukacyjną, ale które nie prowadzi do formalnego poziomu kwalifikacji uznawanego przez odpowiednie krajowe władze oświatowe. Ludzie ze wszystkich grup wiekowych mogą uczestniczyć w edukacji nieformalnej, która może być oferowana poprzez kursy, warsztaty, seminaria.
Uczenie się nieformalne, wreszcie, jest również rozwijane bez względu na to, czy jest to świadomy wybór, czy nie, i jest realizowane w wykonywaniu, przez dowolną osobę, czynności w codziennych sytuacjach i interakcjach, które mają w nich miejsce, w kontekście pracy, rodziny i czasu wolnego, tj. jest bez zewnętrznego wsparcia i nie jest zinstytucjonalizowane. W procesie kształcenia pojawiają się zatem wymiary miękkie, takie jak style nauczania i zarządzanie interakcjami, które umożliwiają, zwłaszcza tym, którzy nie mają dostępu do zasobów pozwalających im na bycie aktywnymi i zdolnymi uczestnikami, wykorzystanie wiedzy do realizacji ich osobistych ambicji. Ponadto łagodzi to lub wzmacnia motywacje, oczekiwania, intencje, autoprezentacje i praktyki włączania i wykluczania, dyskryminacji i hierarchizacji społecznej.
W społeczeństwie wiedzy, w którym trajektoria rozwoju społecznego jest fragmentowana przez tempo i zakres zmian w powiązaniach społecznych, edukacja powinna tworzyć podstawy nowego i innego rodzaju porządku społecznego. Odnosi się to do koncepcji kompetencji, która z definicji odnosi się do podmiotu (jako cechy wewnętrznej) i dlatego implikuje radykalną reinterpretację modeli edukacji, szkolenia i pracy oraz ukazuje rzeczywistą funkcję orientacji, gdzie imperatywem jest zdobycie umiejętności dostosowania się do wielorakich i zróżnicowanych kontekstów, życia w złożoności i przyjęcia ciągłej innowacji.
W MŁODYCH ADULATACH koncepcja edukacji w kontekstach formalnych, nieformalnych i pozaformalnych w perspektywie uczenia się przez całe życie jest kluczowa, ponieważ powinna być jednym z rozwiązań mających na celu poprawę zatrudnialności ludzi i odpowiedzialności jednostek w nieprzerwanym zasilaniu ich własnego kapitału społecznego, intelektualnego i kulturowego.
(Mauro Palumbo, Sonia Startari, Vlatka Domovi? & Dejana Boillet)
.