Dekulakisation, Collectivisation and Political Dissent
In 1929 stond Jozef Stalin voor een probleem. De koelakken in Oekraïne kwamen in bedekte termen in opstand tegen zijn collectiviseringsbeleid en verkozen hun gereedschap te breken, hun dieren te slachten en hun uitrusting te vernietigen in plaats van deze over te dragen aan de Sovjetautoriteiten, die enorme collectieve boerderijen nastreefden.
Koelakken, in wezen rijkere boeren, waren tot staatsvijand verklaard en de term werd niet alleen gebruikt voor rijke boeren, maar voor iedereen die het niet eens was met het beleid van Stalin. Honderdduizenden werden gearresteerd, samen met een andere groep die het doelwit was van Stalins hervormingen, namelijk diegenen zonder intern paspoort.
Het interne paspoort was een uitvinding van de tsaren, bedoeld om de mensen geketend te houden aan het land dat zij bewerkten, en Stalin had het om ongeveer dezelfde reden weer ingevoerd. Een intern paspoort werd afgegeven aan degenen die werk deden dat door de staat belangrijk werd geacht, en als je er geen had, betekende dat in wezen dat je geen volwaardig Sovjetburger was en de weinige rechten miste die de regering in die tijd toekende.
In 1933 kwam dit alles tot een hoogtepunt en het Sovjet goelagsysteem verdronk in politieke dissidenten, Koelakken en andere gewone misdadigers. Er moest een oplossing worden gevonden, en Genrich Yogada, toekomstig hoofd van de NKVD, en huidig leider van de collectivisatie campagne had de oplossing – landbouw.
Het aan het werk zetten van gevangenen in enkele van de meest vijandige gebieden van Rusland zou hen zowel straffen als de worstelende USSR voorzien van een overvloed aan voedsel. Vanuit deze veronderstelling, gaf hij het bevel om het aantal arrestaties te verhogen. Plotseling betekenden kleine overtredingen, zoals het eerder genoemde ontbreken van een paspoort, een zekere arrestatie en met zulke hoge politiequota, en de dreiging van arrestatie als ze niet werden gehaald, werden mensen gewoon van de straat ontvoerd. Yogada handelde zo snel dat hij niet eens de goedkeuring van Stalin kreeg voordat hij handelde.
2 miljoen dissidenten, zowel degenen die pas waren gearresteerd als velen uit de goelags, moesten worden hervestigd in de barre Siberische wildernis en tegen april 1933 werden treinladingen mensen naar het binnenland van Rusland gestuurd, naar hun nieuwe leven als in wezen slaven die werkten op het meest onherbergzame land op aarde.
Tomsk
Diezelfde maand waren zo’n 90.000 mensen aangekomen in Tomsk, een afgelegen stad in Centraal-Rusland. Honderden waren op weg daarheen gewoon omgekomen. Veel van de opvarenden waren in feite geen koelakken, die gewend waren landbouw te bedrijven, maar politieke dissidenten, stedelingen zonder paspoort en andere kleine criminelen.
Onvoorbereid op zo’n grote toestroom van mensen en bang dat het stedelijke en criminele deel van de groep gewelddadig en onhandelbaar zou zijn, kozen ze een van de ruigste en meest desolate locaties om hun plaatselijke collectieve boerderij en gevangenkamp te beginnen – Nazino.
5.000 gevangenen werden op 4 schuiten geladen die bedoeld waren om hout te vervoeren en stroomafwaarts gestuurd om de reis van 800 km naar het eiland te beginnen. Ze werden benedendeks gehouden en kregen 200 gram brood per dag om hen te onderhouden, 100 gram minder dan wat zeven jaar later aan de gevangenen van Auschwitz zou worden gegeven.
27 mensen, al zwak van ziekte en honger, stierven tijdens de reis. Zij zouden de eersten zijn van vele levens die dit gedoemde experiment zou eisen.
Nazino eiland
Ze kwamen op 18 mei 1933 op het eiland aan en werden op de kust gedumpt. In hun haast om van hun overvloed aan gevangenen af te komen, hadden de communistische autoriteiten in Tomsk verzuimd om de ‘kolonisten’ van voorraden te voorzien. Zij kwamen aan op een eiland zonder onderdak, en zonder middelen om er een te bouwen.
Die nacht vroren 295 mensen dood terwijl ze in de open lucht sliepen. De volgende morgen gaven de bewakers, moe van het brood in meel te veranderen, iedere gevangene 200 gram rauw meel en hamsterden de resterende twintig ton op in hun kamp aan de overkant van de rivier. Veel van de gevangenen, die al uitgehongerd waren, vermengden het rauwe meel met het smerige rivierwater, wat leidde tot een dysenterie-uitbraak die het eiland overspoelde en nog meer mensen doodde. Elke nacht vroor er meer dood, nog steeds slapend in de open lucht zonder beschutting, terwijl anderen die te dicht bij vuren sliepen die ze hadden weten te maken, verbrandden.
Na vier dagen dwong een oproer de bewakers terug te keren naar het eiland en werd met de gevangenen overeengekomen dat de meelrantsoenen weer zouden beginnen, maar anders dan voorheen. De gevangenen moesten zich organiseren in brigades van 150, elk met een vertegenwoordiger die belast zou zijn met het verzamelen en verdelen van het meel aan hun brigade.
De minderheid van misdadigers zag hun kans op overleven en greep die, benoemde zichzelf tot leiders en hamsterde het meel voor zichzelf. De bewakers, van hun kant, deden niets om dit te stoppen en het is vanaf hier dat Nazino eiland echt afdaalt in de hel.
Kannibalisme en wreedheid
Op 25 mei merkte een kamparts de eerste tekenen van kannibalisme op. Dode lichamen en ontbrekende ledematen. De gevangenen zaten er al een week. Toen hij het meldde aan zijn superieuren in Tomsk, werd hem bevolen het te negeren. Het waren tenslotte maar gevangenen, de ongewensten van de USSR, niemand zou er iets om geven wat er met hen gebeurde.
Het is dan misschien ook geen verrassing gezien de houding van de Tomsk autoriteiten dat de bewakers sadistische ontvoerders bleken te zijn. Zij schoten regelmatig op de gevangenen vanuit hun schuit en doodden hen naar believen. Ze gooiden stukken brood in een menigte van uitgehongerde gevangenen en lachten als ze erom vochten. Ze ruilden brood voor seks met de vrouw die op het eiland gevangen zat en ruilden sigaretten voor goud dat uit de tanden van de dode criminelen was gerukt. Iedereen die het geluk had de ijskoude zwemtocht over de rivier de Ob naar het vasteland te overleven, werd doodgeschoten of voor de sport door de wildernis gejaagd.
Op 27 mei 1933 waren er nog eens 1000 gevangenen aangekomen, maar er was nog steeds geen gereedschap om onderdak te bouwen en nog steeds geen voedsel. Tegen het einde van de maand zwierven bendes over het eiland, aasden op de zwakken, moord voor voedsel was aan de orde van de dag. Begin juni tierde het kannibalisme welig.
De details van het kannibalisme dat plaatsvond op Nazino eiland zijn meer dan verontrustend. Overlevenden en getuigen hebben echter hun getuigenis gegeven over wat zij zagen en wat zij deden, en het is op zijn zachtst gezegd afschuwelijk.
Een overlevende gevangene verklaarde toen hij jaren later werd ondervraagd over het eten van mensenvlees: “Nee, dat is niet waar. Ik at alleen levers en harten. Het was heel eenvoudig. Net als shashlik. We maakten spiesen van wilgentakken, sneden het in stukken, staken het op de spiesen, en roosterden het boven het kampvuur. Ik koos degenen die niet helemaal levend waren, maar ook nog niet helemaal dood. Het was duidelijk dat ze op het punt stonden te gaan – dat ze het over een dag of twee zouden opgeven. Dus, het was makkelijker voor hen op die manier. Nu. Snel. Zonder nog twee of drie dagen te lijden.”
Een ander verhaal, verteld door een Ostyak vrouw, vertelt over de nacht dat een vrouw als kind naar het huis van haar familie werd gebracht. Haar benen waren in lappen gewikkeld en toen ze het smerige verband verwijderden, ontdekten ze dat haar kuiten waren afgesneden. Het slachtoffer vertelde de aanwezigen dat ze die op het eiland des doods hadden afgehakt en gekookt.
Een nog verontrustender verhaal wordt verteld door een andere Ostyak-vrouw die toen dertien was en met haar familie op het eiland boomschors aan het verzamelen was. Een jonge vrouw die met een van de bewakers naar bed was geweest, werd bij terugkeer op het eiland door een hongerige menigte gegrepen.
“De mensen pakten het meisje, bonden haar vast aan een populier, sneden haar borsten af, haar spieren, alles wat ze konden eten, alles, alles…. Ze hadden honger…. ze moesten eten. Toen Kostia terugkwam, leefde ze nog. Hij probeerde haar te redden, maar ze had te veel bloed verloren.”
Ontbinding Nazino en het Velichko-rapport
Deze verhalen, hoe misselijkmakend ook, zijn slechts een paar van de vele die rond Nazino-eiland de ronde doen. Tegen half juni was het duidelijk dat het experiment was mislukt, en de Sovjet-Unie maakte snel een einde aan deze hel op aarde.
Nauwelijks 2.200 mensen waren nog in leven, terwijl er minstens 4.000 doden waren. De overlevenden werden snel stroomopwaarts naar andere werkkampen gebracht, terwijl de bewakers werden teruggestuurd naar Tomsk. De Sovjets probeerden te begraven wat daar was gebeurd.
Vasily Velichko was de enige man die tussen hen en dat einde stond. Later dat jaar in juli hoorde hij geruchten over de gruwelen die zich op het eiland Nazino hadden afgespeeld van de Ostyak lokale bevolking. Hij was communistisch instructeur op een plaatselijke collectieve boerderij en besloot het zelf te onderzoeken.
Hij arriveerde in augustus en kon vanaf de oever van de rivier niets anders zien dan het lange wuivende gras dat het eiland in de zomer overheerste. Eenmaal op het eiland vond hij echter de grimmige overblijfselen van wat er gebeurd was. Zonder toestemming van zijn superieuren verzamelde hij bewijzen, ondervroeg de plaatselijke bevolking en diende tenslotte zijn rapport in bij Moskou.
Voor zijn moeite en voor het aan het licht brengen van de waarheid, werd hij prompt ontslagen en uit de partij gezet. Maar voordat hij in de archieven werd begraven, werd zijn rapport door de juiste Sovjetfunctionarissen gelezen.
Het hervestigingsprogramma werd tot mislukking uitgeroepen en abrupt beëindigd, en vervangen door de dwangarbeiderskampen waar de USSR beroemd om zou worden. Alle bewakers werden gevangen gezet, maar slechts voor 12 maanden en in een standaardgevangenis.
