Kaas is de afgelopen jaren, onwaarschijnlijk genoeg, een behoorlijk groot succesverhaal voor veganisten geweest. Veganistische pizza’s zijn dankzij de ontwikkeling van zuivelvrije kazen in een gouden tijdperk beland; in Brooklyn is een delicieuze veganistische kaaswinkel geopend, die een snobisme naar de stad heeft gebracht dat vroeger alleen door vleesetende omnivoren werd aangehangen. Veganistische kaas betekende vroeger slijmerige sojaproducten, maar het is aanzienlijk geëvolueerd dankzij producten gemaakt van cashewnoten, waarvan het hoge vetgehalte zorgt voor een goede kaasachtige textuur, en innovatieve combinaties van kokosnoot, oliën en zetmelen.
Men zou kunnen zeggen dat veganistische kaas mainstream is geworden: Daiya, het acht jaar oude plantaardige kaasbedrijf dat in populariteit is gestegen dankzij zijn vermogen om niet-zuivel kazen te produceren die smelten en uitrekken, is nu op voorraad in de kaasgangen van veel grote supermarkten, waaronder Food Town, Publix en Kroger. In mei werd het in Vancouver gevestigde bedrijf, dat ook veganistische roomkazen, cheesecakes, saladedressings en diepvriespizza’s produceert, uitgeroepen tot het snelstgroeiende plantaardige voedingsbedrijf in Amerika, met een jaarlijkse omzet van $50 miljoen.
Om de onvermijdelijke vraag te beantwoorden van degenen die sceptisch staan tegenover veganistische kaas: Daiya ziet eruit en smaakt hetzelfde als vrij goede winkelmerk versnipperde kaas, ideaal voor junk food zoals pizza en nacho’s. Voor veganisten zoals ik, die geven om dierenwelzijn en ook de gekke milieu-impact van vee, dat is goed genoeg.
Maar de veganistische kaasrevolutie is niet zonder controverse geweest.
Vorige maand kondigde Daiya aan dat het werd overgenomen door Otsuka, een Japans farmaceutisch merk, voor $ 325 miljoen, om een “wereldwijde leider” te worden in het aanbieden van plantaardige kaasopties. Maar Otsuka voert, net als veel andere farmaceutische merken, dierproeven uit, waaronder het volpompen van dieren met ziektes en experimentele medicijnen (een woordvoerster van het bedrijf wilde niet zeggen welke specifieke proeven ze uitvoeren). Kortom, Otsuka houdt zich aan een aantal onmiskenbaar niet-veganistische praktijken. Fans – en, nog crucialer, voorraadhouders – van Daiya voelden zich verraden.
“De dag dat de verkoop werd aangekondigd, hebben we Daiya-producten uit onze schappen gehaald,” vertelde Nora Vargas, general manager van Orchard Grocer, een volledig veganistische kruidenierswinkel in Manhattan’s Lower East Side. Ze zei dat de winkel zich “stilletjes” aansluit bij een boycot van het merk. “Het is een totale afknapper. Dat is het perfecte woord om het te beschrijven. Het is echt jammer.”
Fans – en, crucialer, voorraadhouders – van Daiya voelden zich verraden.
Andere veganistische buitenposten in het hele land volgden dit voorbeeld. Portland’s supermarkt Food Fight met twee locaties, waarvan er één ’s werelds eerste veganistische mini-mall verankert, kondigde op 23 juli aan dat het Daiya-producten terugtrok. Tegenstanders van de verkoop startten begin augustus een online petitie (voor wat dat waard is) die op dit moment al meer dan 6.000 handtekeningen heeft. Veel van de commentaren lezen als deze, van Kimberly Jarman uit North Carolina:
“Daiya is zo behulpzaam geweest voor zo veel mensen om dierlijke producten achter zich te laten en meer humane keuzes te maken…. deze overname zou een enorme stap terug zijn.”
De controverse benadrukt een groot probleem met het mainstreamen van veganistische producten: hoe groter je wordt, hoe meer mensen je probeert aan te spreken, hoe meer compromissen, ethisch of ecologisch, je moet maken. Er is misschien een grasdrempel voor veganistische producten, om het zo maar te zeggen, en Daiya sloeg er recht tegenaan.
Een veganistische mac en kaas waarin Daiya wordt gebruikt. Kelly Garbato / Flickr
Een zelfgemaakte veggie lover’s pizza met broccoli, bloemkool, wortels, zongedroogde tomaten, zwarte olijven, rode saus, en mozzarella Daiya kaas. Kelly Garbato / Flickr
Een veganistische mac and cheese waarin Daiya is verwerkt. Kelly Garbato / Flickr
Een zelfgemaakte veggie lover’s pizza met broccoli, bloemkool, wortelen, zongedroogde tomaten, zwarte olijven, rode saus, en mozzarella Daiya kaas. Kelly Garbato / Flickr
“Ik denk dat deze stap niets anders laat zien dan een gebrek aan integriteit van de kant van de eigenaren van Daiya. Het is duidelijk een hebzucht-gedreven, beschamende zet,” vertelde Mark Mebus, de eigenaar van Blackbird, een veganistische pizzeria in Philadelphia. Blackbird gebruikte jarenlang Daiya voordat hij overstapte op een merk genaamd Violife, omdat hij de smaak en textuur van hun kaas prefereerde. “Ik haat de verkoop volledig. Ik vind het smerig, maar niet verrassend,” zei hij.
Maar Mebus, zoals veel veganisten, is tegenstrijdig over oproepen tot de boycot. Producten als Daiya zijn niet helemaal gericht op ethische veganisten zoals hij; ze zijn een soort zuivelmethadon die omnivoren helpt af te kicken van het voedsel dat ze hun hele leven te eten hebben gekregen. Als je dan eenmaal kunt accepteren dat er leven is buiten zuivelkaas, helpt dat je geest open te stellen voor meer plantaardige opties. (De producten kosten nog steeds meer dan zuivel: Een 8-oz. zak Daiya gaat voor $ 5,79 bij mijn lokale Key Food, waar Kraft kaas gemaakt met 2 procent melk $ 4,99 kost; winkelmerk cheddar bij een nabijgelegen Stop & Shop is slechts $ 2,39.)
“Als het hetzelfde kan doen op een meer grootschalige schaal, dan zou het theoretisch nog steeds gunstig zijn voor dieren in de toekomst,” zei hij. “Ik heb alleen wat problemen met het boycotten van producten die nog steeds dingen duwen in de richting waarin we willen dat alles gaat.”���
Zou het kunnen dat massa-markt kapitalisme en ethische consumptie gewoon niet samengaan?
Ten minste twee andere high-profile merken hebben dit jaar het grasplafond geraakt: By Chloe, de veganistische fastfoodketen met tempeh-lentil-chia-walnootburgers, luchtgebakken friet en smoothies op acht locaties in New York, Boston en Los Angeles, had het potentieel om de veganistische Shake Shack te worden, maar brak heel openlijk met zijn naamgever, chef-kok Chloe Coscarelli, naar verluidt over plannen om niet-veganistische gerechten aan zijn menu toe te voegen. (Esquared Hospitality, de eigenaar van het merk By Chloe, betwist dit en zegt dat het “nooit van plan zal zijn om niet-veganistische gerechten op het menu te zetten”). Just Mayo, een eivrij product voortgekomen uit de San Francisco startup cultuur, werd uit de schappen van Target gehaald nadat een groot aantal zorgen over de voedselveiligheid en duistere bedrijfspraktijken aan het licht kwamen.
Kan het zijn dat massamarkt kapitalisme en ethische consumptie gewoon niet samengaan?
“Deze overname kan Daiya een goedkopere, breder verkrijgbare optie maken. Alles wat veganistisch voedsel toegankelijker maakt, is voor mij een overwinning,” zei Megan Adamson-Jackes, een redacteur bij Vegansaurus, een blog die zwelgt in vreugdevol (in plaats van belerend) veganistisch leven. “Plus, het is niet zo dat ik niet naar vleesrestaurants ga en de veganistische optie bestel, en dat is moreel gezien niet echt anders.”
Daiya-kaas op een winkelschap. Jordan Oplinger / The Outline
Maar tenzij je al je eigen voedsel verbouwt, ben je gebonden aan compromissen bij alles wat je koopt – zelfs de meest ethisch verantwoorde producten worden verscheept door vrachtwagens die broeikasgassen uitstoten – dus waarom zou je ethische zuiverheid eisen van Daiya? Sommige veganisten die ik sprak, vroegen zich af of Daiya er in de eerste plaats nooit voor de dieren was. Adamson-Jackes en andere veganisten die ik sprak, zeiden dat ze zullen stoppen met het kopen van het merk omdat ze gelukkig genoeg zijn om toegang te hebben tot alternatieven, zoals Field Roast Chao Cheese, gemaakt van kokosnoot, of Miyoko’s, gemaakt van cashews.
Daiya weigerde een verzoek voor een interview met de oprichters. In een verklaring zei vice-president van marketing Michael Lynch dat het bedrijf grotendeels hetzelfde zou blijven.
“Daiya is toegewijd aan gezond leven en het brengen van voordelen van plantaardig voedsel naar meer mensen over de hele wereld,” zei hij. “We veranderen de manier waarop we onze voedingsmiddelen creëren niet en onze bedrijven zullen onafhankelijk opereren. Daiya zal altijd Daiya blijven, en we hopen dat al onze fans erkennen dat Daiya het merk zal blijven dat onze klanten zijn gaan vertrouwen.”
Tenzij je al je eigen voedsel verbouwt, ben je gebonden aan compromissen in alles wat je koopt.
Een woordvoerster van Otsuka zei dat het bedrijf dierproeven minimaliseert en een interne commissie van toezicht heeft ontwikkeld om dierenleed in zijn praktijken te verminderen (hoewel ze niet zei elimineren).
“Het gebruik van proefdieren op sommige gebieden van geneesmiddelenontwikkeling is nog steeds noodzakelijk om de werkzaamheid en veiligheid van potentiële kandidaat-geneesmiddelen te valideren voordat ze bij mensen worden gebruikt”, aldus een gemailde verklaring van het bedrijf.
Vargas zei dat er hoop is op het doorbreken van het grasplafond, omdat kleinere merken die zijn voortgekomen uit ethisch veganisme en winkels zoals de hare floreren, waardoor mensen aan meer opties worden blootgesteld. Orchard Grocer controleert zijn producten om er zeker van te zijn dat ze eigendom zijn van bedrijven waar ze zich goed bij voelen. Het laatste bezoek dat ik bracht, barstte de schappen van de veganistische opties, van pop tarts tot lox gemaakt van wortelen.
“In onze kleine veganistische gemeenschap in New York City, is het geen groot verlies om Daiya niet meer te ondersteunen,” zei ze. “Maar op grotere schaal, van de wereld, en de rest van de Verenigde Staten, gaat het een behoorlijk groot verschil maken.”