Nu de bahaba niet meer te vinden was, richtten de Chinese maw-handelaars hun aandacht op de totoaba. Maar de totoaba bevond zich al in een crisis – in het begin en het midden van de twintigste eeuw exporteerde Mexico grote hoeveelheden van de vis naar de Verenigde Staten, waar hij meer werd gewaardeerd om zijn vlees dan om zijn zwemblaas. Tegen de jaren 1970 had overbevissing ertoe geleid dat de vis op de rode lijst van de IUCN werd geplaatst. Door de toegenomen vraag uit China staat hij nu op de lijst van bedreigde diersoorten.
Het is niet alleen de totoaba die heeft geleden. Overbevissing in de Golf van Californië heeft ook een ramp betekend voor een kleine bruinvis die in grootte vergelijkbaar is met de totoaba. De vaquita wordt vaak per ongeluk gevangen in de fijnmazige kieuwnetten die worden gebruikt om de vis te vangen. Volgens de IUCN zijn er momenteel nog slechts 18 volwassen vaquita in leven.
Exposing the underground trade
De benarde situatie van de totoaba en vaquita kwam pas in 2013 internationaal onder de aandacht, toen een alerte douanebeambte de eerste Amerikaanse inbeslagname van totoabam aan de Mexicaanse grens in gang zette.
In dat jaar publiceerde een Mexicaanse vaquita-expert onderzoek waaruit bleek dat bestaande instandhoudingsmaatregelen hadden gefaald om het doden van de walvisachtige te stoppen. In 2014 publiceerde het Centre for Biological Diversity, een Amerikaanse natuurbeschermingsgroep, een open brief waarin werd opgeroepen tot een verbod op kieuwnetvisserij om het ernstig bedreigde dier te beschermen.
Die brief was voor de Chinese wetenschappelijke commissie voor bedreigde diersoorten CITES aanleiding om kennis te nemen van deze verafgelegen soorten. “We wisten dat ze op de CITES-bijlagen stonden en dat de handel verboden was. Maar we hadden ons niet gerealiseerd dat er een verband was met China,” zei Zeng Yan, assistent van de directeur van de commissie.
Toen China zijn eerste totoaba-smokkelzaak in 2018 kraakte, was dat met hulp op afstand van de commissie. Een douanebeambte op de internationale luchthaven van Guilin in Zuid-China, onzeker over wat hij had gevonden, stuurde een afbeelding naar de deskundigen van de commissie en, met hulp van Zeng Yan, identificeerde de smokkelwaar als totoaba-muil.
“Het was pas tijdens ons eerste onderzoek dat we ons realiseerden dat er een ondergrondse handel was… Commerciële en douanebeambten in de frontlinie hebben het niet noodzakelijkerwijs gezien,” zei Hua Ning, hoofd van de afdeling ecologie van het Chinese kantoor van de Natural Resources Defense Council, een Amerikaanse belangengroep.
Een gezamenlijke handhavingsalliantie
Het is moeilijk voor één land om een illegale toeleveringsketen aan te pakken die zich uitstrekt over de halve wereld. Het kost ook tijd om samenwerkingsmechanismen op te zetten. Pas in juni 2015 voerden China en de VS voor het eerst besprekingen op hoog niveau over de aanpak van de smokkel.
Onderzoeken van milieugroeperingen hielpen actie aan te sporen. In mei 2015 meldde Greenpeace dat totoaba-maw te koop was in een aantal winkels in Guangzhou en Hongkong. Dat jaar volgden de eerste officiële onderzoeken, waarbij ook exemplaren te koop werden aangetroffen in Hongkong en op het vasteland.
Tijdens een CITES-conferentie in oktober 2016 stelden China, de VS en Mexico formeel voor om de totoaba samen te beschermen.
Een van de moeilijkste uitdagingen bij het controleren van de handel in totoaba maw is het identificeren ervan, vooral bij een drukke douanepost. Om dit aan te pakken, hebben verschillende overheidsinstanties, waaronder China’s State Office for the Trade in Endangered Species, en internationale milieugroepen de Natural Resources Defense Council en WildAid, in december 2016 een workshop gehouden in Guangzhou. Het evenement werd bijgewoond door meer dan 100 mensen, waaronder vertegenwoordigers van China’s douane, visserij, markten en kustwachtautoriteiten.
Het toonde technologie die kan worden gebruikt om totoaba maw te identificeren en gaf een snelle visuele identificatiegids uit die op mobiele telefoons kan worden opgeslagen. Vertegenwoordigers van de US Fish and Wildlife Service en de Mexicaanse milieuautoriteiten deelden ook hun ervaringen met het behoud van de totoaba.
In juli 2017 vond een tweede workshop plaats in San Felipe, Mexico, dicht bij de leefgebieden van de totoaba en vaquita. Beide opleidingsinitiatieven waren van groot belang om de Chinese douaneautoriteiten in staat te stellen hun eerste totoabasmokkeloperatie het jaar daarop te kraken.
Wat is het volgende?
Met een betere politie, bestaat het risico dat de totoabasmokkel zich nu verder ondergronds verplaatst, volgens Bonnie Tang een campagnevoerder bij Greenpeace Hong Kong.
In Hong Kong heeft slechts één geval van totoabasmokkel geleid tot aanklachten sinds 2015. Uit notulen van een vergadering in 2017 van het Adviescomité voor bedreigde diersoorten van het Hongkongse ministerie van Landbouw, Visserij en Behoud blijkt dat er geen totoaba-zwemblaas in de regio is gevonden vanaf de eerste ontdekking in 2015 tot eind 2016.
Maar de handel is niet gestopt. Gary Stokes, voormalig directeur van Sea Shepherd Asia, vertelt dat twee Duitse filmmakers die hoopten de illegale totoabahandel te documenteren, op zijn aanbeveling Macau hadden bezocht. Binnen vier uur vonden ze iemand die bereid was hen totoaba-maw van topkwaliteit te verkopen. Zij kregen foto’s te zien van de goederen, die zich naar verluidt in Hongkong bevonden, en kregen te horen dat het geen probleem zou zijn ze te laten overbrengen.
Desondanks denkt Bonnie Tang dat de verscherpte handhaving door de Chinese douaneautoriteiten een cruciaal signaal afgeeft aan zowel handelaars als consumenten. Meer media-aandacht helpt mensen ook om de impact van totoaba-zwemblaasconsumptie te begrijpen. Deze bewustwording is van cruciaal belang, aangezien online communicatie en gemakkelijker reizen de populariteit als “voedzaam” voedsel blijven stimuleren.
Dit zal ongetwijfeld een andere vissoort helpen die momenteel wordt bedreigd door China’s honger naar zwemblazen, de nijlbaars. Maar voor de Mexicaanse vaquita, die zo dicht bij de afgrond van uitsterven staat, moet veel meer worden gedaan.
“We kunnen de vaquita niet redden door alleen de smokkel van vismuilen aan te pakken,” zei Zeng Yan, erop wijzend dat bescherming van de habitat ook van cruciaal belang is. “Alleen zij kunnen ervoor zorgen dat een soort kan overleven in zijn natuurlijke habitat,” voegde ze eraan toe.