We nemen deel aan de auteursrechtweek, een reeks acties en discussies ter ondersteuning van de belangrijkste beginselen die het auteursrechtbeleid zouden moeten sturen. Deze week buigen verschillende groepen zich elke dag over verschillende elementen van de wet en bespreken ze wat er op het spel staat en wat we moeten doen om ervoor te zorgen dat het auteursrecht creativiteit en innovatie bevordert.
Het onderwerp van de auteursrechtweek van vandaag is het publieke domein en creativiteit: Auteursrechtbeleid moet creativiteit aanmoedigen, niet belemmeren. Buitensporige voorwaarden voor het auteursrecht belemmeren ons vermogen om commentaar te leveren, kritiek te leveren en onze gemeenschappelijke cultuur opnieuw vorm te geven.
Het auteursrecht bouwt altijd voort op het verleden. Het publieke domein is ons gedeelde culturele gemeengoed, een bijna onbeperkte schat aan creativiteit die door de eeuwen heen is hergebruikt, opnieuw gemixt en opnieuw verbeeld om nieuwe kunstwerken en wetenschap te creëren. De waarde van het publieke domein is onmogelijk te overschatten. Hedendaags auteursrechtbeleid moet streven naar het bevorderen, en niet het verminderen, van een robuust, toegankelijk publiek domein.
Het wettelijke publieke domein
Vanuit een juridisch perspectief is het publieke domein de ruimte waar geen intellectuele eigendomsrechten bestaan. Dit betekent dat werken in het publieke domein zonder enige beperking gebruikt mogen worden. Werken komen op verschillende manieren in het publieke domein terecht. Ten eerste bevinden werken waarvan de auteursrechten zijn verlopen zich in het publieke domein. In de Verenigde Staten is de duur van het auteursrecht het leven van de auteur plus nog eens 70 jaar. Deze oude werken (althans die vóór 1923 zijn gepubliceerd) behoren dus tot het publieke domein.
Ten tweede kunnen werken in het publieke domein komen als auteurs ze daar plaatsen voordat het auteursrecht afloopt. Dit wordt mogelijk gemaakt door gebruik te maken van de CC0 Public Domain Dedication. Hiermee kan iedereen afstand doen van zijn auteursrecht en een werk direct in het wereldwijde publieke domein plaatsen, voordat het auteursrecht vervalt.
Ter derde, sommige werken zijn in het publieke domein omdat ze nooit auteursrechtelijke bescherming hebben genoten. Dingen als feiten en ideeën behoren tot het publieke domein – daar kan geen auteursrecht op rusten.
Eeuwig min een dag?
Eén veelgehoord punt van kritiek op het auteursrechtbeleid zijn de ongelofelijk lange termijnen van het auteursrecht – dat wil zeggen, de duur dat makers een exclusief monopolie krijgen op het gebruik van hun werk. Het is niet altijd zo geweest. Toen de VS in 1790 de wet op het auteursrecht aannam, was de termijn vastgesteld op 14 jaar (met de mogelijkheid van nog eens 14 jaar verlenging). Maar langzaamaan is sinds die tijd de duur van het auteursrecht toegenomen, en vrijwel gestabiliseerd op de internationale minimum termijn van het leven van de auteur + 50 jaar door de wijdverbreide goedkeuring van de Berner Conventie.
Er is geen goede reden om het auteursrecht zo lang te laten duren. In een paper uit 2009 schatte econoom Rufus Pollock de optimale duur van het auteursrecht op ongeveer 15 jaar. En er zijn rechtszaken geweest tegen de verlenging van het auteursrecht, zoals Eldred v. Ashcroft. In die zaak betoogde Lawrence Lessig (namens uitgever Eric Eldred) voor het U.S. Supreme Court dat de verlenging van de auteursrechttermijn met 20 jaar door de Copyright Term Extension Act uit 1998 in strijd was met de grondwettelijke eis dat het auteursrecht een beperkte duur moet hebben, omdat de wet de auteursrechttermijnen met terugwerkende kracht verlengde. Eldred werd gesteund door een amicus brief van vooraanstaande economen, die stelden dat de kosten van een termijnverlenging hoger zouden zijn dan de baten, en die Lessigs benadering in feite een no-brainer noemden. Eldred verloor uiteindelijk de zaak en de copyrighttermijn in de VS blijft levenslang van de auteur + 70 jaar. Jamie Boyle, een vooraanstaand auteursrechtgeleerde, directeur van het Center for the Study of the Public Domain, en een van de oprichters van Creative Commons, noemde de huidige lengte van het auteursrecht onlangs een “culturele ramp”.
Stepping back from the precipice
Dus hoe wordt er nu gedacht over de auteursrechtelijke termijnen in de wereld? Om zeker te zijn, de meeste schade is al aangericht. Dankzij internationale verdragen als de Berner Conventie en de ontwikkeling van entiteiten als de Wereldhandelsorganisatie is het auteursrecht in het grootste deel van de wereld ongeveer gelijk, met een typische auteursrechtelijke termijn van 50 jaar + het leven van de auteur. Maar hoe benaderen sommige landen de termijn van het auteursrecht binnen hun binnenlandse herziening van het auteursrecht? We hebben zojuist vernomen dat Australië een maas in de wet dicht die in het verleden een eeuwigdurend auteursrecht op ongepubliceerde werken mogelijk zou hebben gemaakt.
De Canadese ministers die verantwoordelijk zijn voor de herziening van het auteursrecht in hun land hebben al enige steun betuigd aan het publieke domein, door te verklaren dat een bijgewerkte wet “ervoor moet zorgen dat gebruikers profiteren van een publiek domein”.
En in de Verenigde Staten hebben de machtige auteursrechthebbenden in de muziek- (RIAA) en filmindustrie (MPAA) toegegeven dat ze niet geïnteresseerd zijn in een nieuwe verlenging van de auteursrechttermijn. De Copyright Term Extension Act van 1998 loopt volgend jaar af, wat betekent dat inhoud in de VS begin 2019 opnieuw in het publieke domein zal vallen. Misschien nog verrassender was de reactie van de Authors Guild – typisch een auteursrecht-maximalistische organisatie. Een woordvoerder zei dat het gilde “geen voorstander is van een verlenging van de termijn van het auteursrecht, vooral omdat veel van onze leden profiteren van de toegang tot een bloeiend en substantieel publiek domein van oudere werken,” en voegde eraan toe: “Als er iets is, zouden we waarschijnlijk een terugkeer naar een termijn van levenslang plus 50 steunen als dat politiek haalbaar zou zijn.”
Hoe wordt de kwestie behandeld binnen andere mechanismen voor het maken van beleid op het gebied van auteursrecht, zoals bilaterale en multinationale handelsbesprekingen? De situatie is een beetje gemengd. Hoewel het Trans-Pacific Partnership oorspronkelijk opriep tot een verlenging van de auteursrechtelijke termijn met 20 jaar (voor landen die niet al een levensduur + 70 termijn hebben), toen de VS zich eenmaal uit het verdrag terugtrok en de resterende lidstaten de onderhandelingen hervatten, werden veel van de meer problematische auteursrechtelijke bepalingen (zoals de termijnverlenging van 20 jaar) opgeschort van toekomstige besprekingen.
Er lijkt ook niet veel belangstelling te zijn om een termijnverlenging voor te stellen in de context van de heronderhandelingen over NAFTA. De VS is al op het leven + 70 jaar, en Mexico heeft een nog langere termijn op het leven + 100. Het wordt steeds duidelijker dat Canada zich niet zal laten intimideren om zijn auteursrechttermijn via NAFTA te verlengen. De Nieuwe Democratische Partij heeft een advies uitgebracht, waarin zij zegt: “De Canadese regering moet elk voorstel verwerpen om de auteursrechtelijke termijnen te verlengen tot na de huidige termijn van 50 jaar na de dood van de auteur, wetende dat de huidige Canadese auteursrechtelijke termijnen al grotendeels in overeenstemming zijn met internationale auteursrechtelijke verdragen.”
De handelsovereenkomst tussen de EU en Mercosur is een ander interessant geval. Op basis van een ontwerp van november 2016 van het hoofdstuk over intellectuele eigendom, bekritiseerden we de suggestie voor een termijnverlenging van 20 jaar voor landen die niet al een levensduur + 70-termijn hebben. Een recentere tekst geeft iets meer details, waardoor duidelijk wordt dat de EU aandringt op de verlenging, terwijl de Mercosur-landen de voorkeur geven aan de internationale basislijn van leven + 50. Het Mercosur-blok stelde ook voor een tekst toe te voegen om de samenwerking tussen de lidstaten te bevorderen bij het “in stand houden van een robuust, rijk en toegankelijk publiek domein,” en “samen te werken bij het vaststellen van onderwerpen die in het publieke domein zijn terechtgekomen”. De door de EU voorgestelde tekst roept slechts op tot een gezamenlijke erkenning van het “belang van het publieke domein”. Maar activisten uit de Mercosur-landen zijn terecht bezorgd dat elke kleine verbetering met betrekking tot de toegang tot en het behoud van het publieke domein niet ten koste mag gaan van het dwingen van de Mercosur-landen om over de hele linie een restrictievere auteursrechtomgeving in te voeren.
De kentering: wat is er gebeurd?
Het maken van beleid op het gebied van het auteursrecht is onderhevig aan dezelfde politieke machinaties als de meeste andere juridische, sociale en culturele kwesties, waarvan de uitkomsten het resultaat zijn van een machtsstrijd tussen rivaliserende belangen. En te lang lag de macht op het gebied van auteursrecht bij de poortwachters van populaire inhoud – vaak bedrijven en hun brancheorganisaties met nauwe banden met de politici die de wet- en regelgeving rond auteursrecht bepalen (er is een reden waarom de Copyright Term Extension Act uit 1998 ook wel de “Mickey Mouse Protection Act” werd genoemd). Dus wat is er nu veranderd? Waarom zien we deze bedrijven en hun lobby’s niet doorgaan met het verlengen van het auteursrecht? Waarom duurt het auteursrecht niet “voor eeuwig minus een dag”?
Zoals een recent artikel in ArsTechnica stelt, “heeft de opkomst van het Internet het politieke landschap op het gebied van auteursrecht totaal veranderd”. Toen de Stop Online Piracy Act (SOPA) in 2011 werd geïntroduceerd, gingen grote websites zoals Wikipedia op zwart om te protesteren tegen de mogelijke negatieve gevolgen van de wetgeving. Miljoenen mensen protesteerden online en via sociale media. In wezen liet het publiek het niet gebeuren. Beleidsvorming kan ongelooflijk complex zijn, en het is moeilijk om één enkele reden aan te wijzen waarom een bepaald stuk wetgeving tot stand komt zoals het tot stand komt. Maar één ongelooflijk belangrijke verandering hebben we de laatste jaren gezien: nieuwe (en beter georganiseerde) gemeenschappen van gebruikers die aandringen op een vrij en open internet laten hun stem horen in de politieke sfeer.
De termijn van het auteursrecht is nog steeds veel te lang; het leven van de auteur + 50 jaar is niet om over naar huis te schrijven. Maar het simpele feit is dat er gemeenschappen van mensen zijn die zich willen inzetten voor een eerlijker auteursrecht – en vechten voor betere toegang tot kennis, snelle en betrouwbare technologie en connectiviteit, en een robuust gedeeld publiek domein. Deze mobilisatie moet worden voortgezet en versterkt, zodat makers, gebruikers en het algemeen belang kunnen beginnen de hefbomen van het beleid terug te nemen om een evenwichtig auteursrecht te creëren dat makers echt beloont, en de rechten van gebruikers om toegang te krijgen tot, hergebruik te maken van en verder bij te dragen aan onze kennis en creatieve commons handhaaft.