Het woord letterlijk is een bijwoord van stemming dat wordt gebruikt om aan te geven dat wat gezegd wordt precies de betekenis behoudt van de woorden die worden uitgesproken. Het is een bijwoord in die zin dat het een woord is dat is samengesteld uit het bijwoord “letterlijk” en het achtervoegsel -mente.
Dit bijwoord is gevormd uit het woord letterlijk, dat afkomstig is uit het Latijn. Het komt van litteralis, litterale, een bijvoeglijk naamwoord met achtervoegsel -alis (behorend) ontstaan op het zelfstandig naamwoord littera, litterae, waarvan de betekenis is letter, teken van schrijven.
letterlijk
Wanneer iemand het bijwoord letterlijk toevoegt na een zin of woord, dan benadrukt hij daarmee de ware betekenis van die zin of dat woord. Dat wil zeggen, zij benadrukken de denotatieve betekenis van het woord, zijn echte woordenboekbetekenis.
In veel alledaagse uitdrukkingen worden uitdrukkingen gebruikt als: “de muizen hebben zijn tong gekregen”; “er zit een kat in de zak”. In deze gevallen krijgen ze een connotatieve betekenis, omdat ze niet betekenen dat deze dingen werkelijk gebeurd zijn, maar dat in het eerste geval iemand heeft gezwegen of in het tweede geval er iets is dat niet helemaal duidelijk is.
Als men bijvoorbeeld zou willen uitdrukken dat er werkelijk een kat in de zak zit, zou men het woord letterlijk moeten toevoegen. Op deze manier benadrukt het bijwoord de werkelijke betekenis van de uitdrukking en laat geen ruimte voor twijfel. In dit voorbeeld zou u zeggen dat het dier opgesloten zit in de kooi, in plaats van te verwijzen naar de uitdrukking die gewoonlijk gebruikt wordt voor verwarrende of onduidelijke situaties.
Het is gebruikelijk in alledaagse conversaties om uitdrukkingen te gebruiken die niet echt uitdrukken wat er gezegd wordt. Wanneer echter iets wordt gezegd en het woord letterlijk wordt toegevoegd, is het volkomen duidelijk dat geen andere betekenis is bedoeld. Wat wordt uitgedrukt is precies wat wordt bedoeld.
Verschil tussen connotatieve en denotatieve zin
Vele zinnen kunnen zowel in connotatieve als in denotatieve zin worden gebruikt. De eerste betekenis, connotatief, wordt gebruikt wanneer hetgeen gezegd wordt een andere betekenis suggereert dan de hoofdboodschap. Dit impliceert een zekere subjectieve lading die het letterlijke woord associeert met een ander woord met een betekenis die door de maatschappij cultureel aanvaard is. Het tweede geval, de denotatieve zin, laat geen ruimte voor subjectiviteit of emoties; het wijst naar de exacte betekenis.
Een zeer algemeen voorbeeld is de uitdrukking: “hij zit er tot over zijn oren in”. Als het woord niet letterlijk aan deze zin wordt toegevoegd, kan men begrijpen dat de spreker verwijst naar een persoon die zich om een bepaalde reden in een moeilijke situatie of hachelijke situatie bevindt; bijvoorbeeld omdat hij of zij weinig geld heeft. Anderzijds, als het bijwoord wordt toegevoegd, zeggende: “está con el agua al cuello, literalmente”, wat wordt uitgedrukt is dat een persoon of onderwerp echt ondergedompeld is in water, dat tot aan zijn nek staat.
Synoniemen voor letterlijk
tekstueel, precies, getrouw
Antoniemen voor letterlijk
figuratief, metaforisch, vrij
.