Een van de recentelijk uit Rusland en Centraal-Azië aangevoerde tuinbouwgewassen is de seaberry, ook bekend als duindoorn. Daar wordt hij gewaardeerd om zowel zijn sierwaarde als zijn eetbare bessen. Deze winterharde, zorgeloze bladverliezende struik vormt een uitstekende haag en leefomgeving voor wilde dieren, en zijn helder geeloranje tot rode bessen zijn bijzonder rijk aan vitamine C. Hoewel de vrucht, met zijn wrange wrangheid, misschien niet ideaal is om als tussendoortje te eten, is hij heerlijk in sappen en jam. Net als onze inheemse cranberry vereist de exotische zeebes wat werk om hem zoet te krijgen, maar zijn verfrissende smaak en gezondheidsvoordelen zijn de moeite waard.
We kweekten een paar jaar geleden voor het eerst zeebes (Hippophae rhamnoides), toen we ‘Hergo’, een vrouwelijke variëteit, en een naamloze mannelijke zaailing plantten en ze vervolgens vrijwel vergaten. Op een herfstdag een paar jaar later, zagen we dat het vrouwtje, ongeveer een meter hoog, overladen was met feloranje bessen. Na de vruchten geproefd te hebben, besloten we dat, hoewel de planten aantrekkelijk waren, de vruchten veel te zuur leken om veel culinair potentieel te hebben.
De struiken, die 6 tot 18 voet hoog kunnen worden wanneer ze volwassen zijn, zouden alleen al de moeite waard zijn om aan te planten vanwege hun glanzende, smalle, groen-grijze bladeren. Zeebessen zijn ook uitstekende planten voor natuurbehoud: ze bieden beschutting aan kleine dieren en vogels, binden stikstof in de bodem en voorkomen erosie met hun sterke wortelsystemen die zich via uitlopers verspreiden. De struiken hebben weinig last van plagen en zijn geschikt voor de USDA Hardiness Zones 2 tot 9.
Er zijn nog andere soorten Hippophae, maar H. rhamnoides is op dit moment de enige die in de handel verkrijgbaar is. Wilde zaailingen van Hippophae zijn zeer stekelig, maar Duitse en Russische variëteiten van H. rhamnoides zoals ‘Byantes’, ‘Frugana’, ‘Hergo’, ‘Leikora’, en ‘Russian Orange’ zijn minder stekelig en leveren grotere vruchten van betere kwaliteit op.
Niet alleen een mooie struik
De bessen rijpen in de nazomer en vormen grote, dichte trossen langs de takken; ze gaan tot in de winter mee en zijn prachtig in bloemarrangementen.
Hoewel wij de culinaire mogelijkheden van de vruchten hadden afgewezen, werd onze Duitse buurvrouw erg enthousiast toen ze de planten zag. Ze legde uit dat de bessen gezond zijn en dat hun smaak gemakkelijk verbeterd kan worden door ze te persen en te zoeten. Toen bestelde ze onmiddellijk enkele planten voor haar tuin.
Na enig onderzoek kwamen we erachter dat de zeebes inderdaad een gezonde vrucht is, die zeven keer zoveel vitamine C bevat als citroenen. Het gebruik ervan als algemeen gezondheidsherstellend middel gaat terug tot de tijd van Alexander de Grote, toen zijn soldaten zeebesbladeren en -vruchten aan paardenvoer toevoegden om de gezondheid van de dieren te behouden en hun vacht te doen glanzen. Vandaar dat de botanische naam afkomstig is van de Griekse woorden voor paard (hippo) en glanzen (phaos).
De Russen hebben ingezien dat zeebessen ook lekker en veelzijdig zijn. Saus, jam, sap, wijn, thee, snoep en zelfs ijs worden gemaakt van de bessen – die zij “Siberische ananas” noemen – hoewel de smaak meer citrusachtig is.
De Chinezen voegen de bladeren, schors en bessen toe aan meer dan 200 voedingsmiddelen en geneesmiddelen die worden gebruikt om kwalen zoals zweren en oog- en hartproblemen te behandelen.
Wij hebben ontdekt dat de bessen het best gebruikt kunnen worden om er een verfrissend sapje van te maken (zie recept aan het eind van het artikel).
Teel ze over land of over zee
Zeabessen zijn gemakkelijk te telen en hebben weinig ruimte nodig. Omdat mannelijke en vrouwelijke bloemen aan afzonderlijke planten groeien, heb je er van elk geslacht minstens één nodig om vruchten te produceren. De bloemen worden vooral door de wind bestoven, dus plaats de planten dicht bij elkaar: 6 tot 8 voet uit elkaar in rijen, of 3 voet uit elkaar als een haag. Eén mannetje (te herkennen aan de grotere bloemknoppen) kan vijf of zes vrouwtjes bestuiven.
Plant zeebessen in het voorjaar in de volle zon. Ze groeien op de meeste grondsoorten, zelfs zand of grind, verdragen zowel zee- als strooizout, en kunnen goed tegen droogte. Ze lijken het het beste te doen in een goed gedraineerde grond (pH tussen 5,5 en 7,5). Een dikke organische mulch, die elk voorjaar met compost of mest wordt vernieuwd, moet alle andere voedingsstoffen leveren die ze nodig hebben en de ondiepe wortels beschermen. Zeebessen groeien snel en dragen meestal twee tot drie jaar na het planten hun eerste vruchten. Sommige variëteiten produceren jaarlijks 30 tot 50 pond vruchten per struik, maar het kan enkele jaren duren voordat de maximale productie wordt bereikt.
Zeabessen hoeven weinig te worden gesnoeid, tenzij u ze wilt omvormen tot bossige struiken of mooi gevormde kleine bomen. Snoei van tijd tot tijd beschadigde of onproductieve takken weg. Snoei in de herfst na het oogsten van de bessen in de nazomer. De planten zijn bestand tegen de meeste ziekten en insecten, dus besproeien is zelden nodig.
Oogst bessen wanneer ze volledig gekleurd zijn, maar nog stevig. Hoewel vogels graag in de struiken nestelen, zijn ze niet happig op rijpe bessen, dus netten zijn meestal niet nodig. Pluk de bessen met de hand, of snijd, als de struiken groot zijn, enkele takken af en schud de bessen eraf. Deze techniek houdt de plant klein en de bessen binnen handbereik voor een gemakkelijke oogst.
Zeebessensap
Was de vruchten, pureer ze dan (of plet ze met een aardappelstamper). Zeef het sap en gooi de pitten en pulp weg. Meet het sap af (2,5 pond bessen levert ongeveer 1 kwart sap op) in een grote pan, en verwarm tot 120° C. Meng 1 deel suiker of honing op 6 delen vloeistof, en blijf verwarmen tot de suiker is opgelost. Giet het sap in gesteriliseerde flessen en bewaar ze twee weken in de koelkast, of vries ze in tot zes maanden. Voor een lichte, verfrissende drank mengt u zeebessensap met andere vruchtensappen, zoals appel-, sinaasappel- of frambozensap, en sodawater naar smaak.
Populaire auteurs Lewis en Nancy Hill zijn de eigenaars van Berry Hill Farm in Noord Vermont.